Բանաստեղծական կայուն ձևեր
Բանաստեղծական կայուն ձևեր , տաղաչափական որոշակի օրինաչափությամբ կառուցված բանաստեղծական ձևեր։ Առավել հայտնի բանաստեղծական կայուն ձևեր են սոնետը, հայրենը, քառյակը։ Համո Սահյանը կիրառել է մեր միջնադարյան պոեզիայում ընդունված հայրենի չափը։ Քառյակի ասպարեզում լավագույնս հանդես է գալիս Հովհաննես Շիրազը։ Սոնետներ են գրում Հրաչյա Հովհաննիսյանը, Պարույր Սևակը, իսկ ավելի ուշ՝ Հենրիկ Էդոյանը[1]։
Սոնետ խմբագրել
Բանատեղծական կայուն ձևերից ամենատարածվածը սոնետն է։ Համաշխարհային հռչակ են վայելում Դանտեի, Պետրարկայի, Շեքսպիրի սոնետները։ Հայ բանաստեղծներից սոնետներ են գրել Մեծարենցը, Թեքեյանը, Տերյանը, Չարենցը և ուրիշներ։ Սոնետը 14-տողանի բանաստեղծություն է՝ կազմված սկզբում երկու քառատողից և ապա երկու եռատողից։ Մշակվել են սոնետի հանգավորման տարբեր ձևեր, որոնցից առավել գործածական է այն տեսակը, երբ քառատողերը հանգավորվում են օղակաձև և ունեն երկու հանգ (abba, abba), իսկ եռատողերը ունեն cdc, ede հանգավորում[2]։
Հայրեն խմբագրել
Միջնադարյան հայ պոեզիայում շատ տարածված է եղել հայրենը։ Հայրեններ գրել են դեռևս 10-րդ դարից սկսած (Գրիգոր Նարեկացի, Ֆրիկ, Քուչակ)։ Հայրեններ փորձել են գրել նաև ժամանակակից բանաստեղծները, առավել հաջողվածները, թերևս, պատկանում են Հ. Սահյանին։ Հայրենները հիմնականում չորս տողանի բանաստեղծություններ են՝ կազմված 15-վանկանի տողերից՝ բաղկացած երկու կիսատողերից 7/8 բաժանումով։
Քառյակ խմբագրել
Բանաստեղծական կայուն ձևերից հայ պոեզիայում լայն գործածություն է ունեցել քառյակը, այն չորս տողանի բանաստեղծություն է որոշակի հանգավորմամբ՝ կից, օղակաձև, խաչաձև։ Քառյակը համաշխարհային համբավ ունեն Օմար Խայամի քառյակները։ Հայ բանաստեղծներից քառյակներ են գրել Խաչատուր Աբովյանը, Հովհաննես Թումանյանը, Վահան Տերյանը[3], Եղիշե Չարենցը։
Տես նաև՝ տաղաչափություն։