Ավստրալիական հովվաշուն
Ավստրալիական հովվաշուն (անգլ.՝ Australian Shepherd), կամ աուսսի, շան ցեղատեսակ, առաջացել է (անվանմանը հակառակ) ԱՄՆ-ում։
| Ավստրալիական հովվաշուն | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | շան ցեղատեսակ |
| Այլ անուններ | աուսսի |
| Բնաշխարհ |  ԱՄՆ |
| Առանձնահատկություններ | |
| Զանգված արու | 23-29 կգ |
| Զանգված էգ | 18-25 կգ |
| Հասակ արու | 51-58 սմ |
| Հասակ էգ | 46-53 սմ |
| Մորթի | միջին երկարություն, հաստ |
| Գույն | մարմար-կապույտ, սև, մարմար-կարմիր, կարմիր և շագանակագույն, խայտաբղետ |
| Դասակարգում և տեսականմուշ | |
| FCI | Խումբ 1 Բաժին 1 #342 |
| NZKC | համանմուշ |
| Շուն (Canis lupus familiaris) | |
Ցեղատեսակի պատմություն խմբագրել
Ավսրալիական հովաաշունը ստեղծվել է այնպիսի ցեղատեսակների խաչասերման ճանապարհով, ինչպես Պիրենեյան հովվաշունը, Բեռնի զենեհունդը և մի քանի ժայռային այլ տեսակների խաչասերումից, սակայն հավաստի տեղեկատվություն, դրանց տեսակների մասին բացակայում է։ Այս ցեղի ծննդավայրը հանդիսանում է ԱՄՆ- ն։ Արդյունքը գերազանցեց բոլոր սպասելիքները, ցեղատեսակը ստացավ գրեթե համատարած տարածում, ինչպես նաև ճանաչում։ Ինչ վերաբերում է ցեղատեսակի անվանմանը, ապա այն կապված է այն բանի հետ, որ բասկյան հովվաշները, որոնք օգտագործվել են դրա դուրսբերման ժամանակ, 19-րդ դարում հայտնվել են Ամերիկա Ավստրալիայից։
Ավստրալիական հովվաշները պատկանում են հովիվների ցեղերին և դաստիարակվում են, որպեսզի օգնեն հովիվներին ոչխարների և կովերի հետ աշխատելիս։ Ըստ ԿՄՖ ցեղատեսկաների դասակարգման՝ աուսսիները պատկանում են ցեղատեսակների առաջին խմբին։
Արտաքին տեսք խմբագրել
Արուների նորմալ հասակը՝ 51-58 սմ է, էգերինը՝ 46-53 սմ[1][2], արուների քաշը՝ 23-29 կգ, էգերինը՝ 18-25 կգ։
Բրդի գույնը կարող է լինել տարբեր, բայց ամենատարածված տատանումները սև եռագույնն են, կարմիր կամ կապույտ մարմարը, կամ շագանակագույն եռագույնը։ Մազածածկույթը խիտ է և առատ, ունի չափավոր կոշտ պարանոց և կրծքավանդակ։ Քիթը սև կամ շագանակագույն է, վարդագույն բծերը առկա են մարմարե գույնի շների մեջ։ Վերջույթները լայն են, ուժեղ, չափավոր անկյունավորմամբ։ Մարմինը միջին երկարության է, ուժեղ։
Բնավորություն խմբագրել
Այս շները շատ աշխատասեր և պատասխանատու են, միշտ ուզում են հաճելի լինել տիրոջը։ Նրանք քնքուշ ու ընկերասեր են։ Ինչպես նաև շատ ակտիվ են, պահանջում են կանոնավոր ֆիզիկական և հոգեկան բեռնվածություն։
Շարժունակությունը թույլ չի տալիս նրանց մնալ փակ տարածքում, լավ ինքնազգացողության համար նրանց անհրաժեշտ է ընդարձակ տարածք։ Հեշտ ենթարկվում է վարժեցման։ Ճիշտ մեծացման, հոգեկան գենետիկական արատների բացակայության և վարժեցման նկատմամբ սեփականատերերի պատասխանատու վերաբերմունքի դեպքում հակված չեն ագրեսիա ցուցաբերել մարդկանց և այլ կենդանիների նկատմամբ։
Այս շները սիրում են բացօթյա խաղեր և զբոսնում են սեփականատիրոջ հետ, նրանց համար կարևոր է սեփականատիրոջ ուշադրությունը։ Ավստրալիական հովվաշունը լավ, բայց ոչ պարտադիր ուղեկից է։ Շունը սիրում է զբաղվել և աշխատանքը նախընտրում է պարզ շփումով։
Առողջություն խմբագրել
Գենետիկական հիվանդությունների թվում են, որոնց ենթարկվում են ցեղի ներկայացուցիչները, քաղցկեղ( կրծքագեղձի սարկոմա), էնդոկրին համակարգի հիվանդություններ (հիպոթիրեոզ), լսողության և հավասարակշռության օրգանների հիվանդություններ (խլություն, որը պայմանավորված է «մերլ» գերիշխող գենի ազդեցությամբ), ավշային համակարգերի հիվանդություններ (Պելգերի անոմալիա-Հյուետա); սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդություններ (բոտալ ծորան, կերակրափողի դիվերտիկուլ, թոքային զարկերակի բերանի ստենոզ); իմունային համակարգի հիվանդություններ (ատոպիկ դերմատիտ, աուտոիմունային հեմոլիտիկ անեմիա, դիսկոիդ կարմիր գայլախտ, Տ-բջիջների թերություն); մաշկի և լորձաթաղանթի հիվանդություններ (աճուկային ճողվածք, պերինեալ ճողվածք, առաջնային սեբորեա, պորտալ ճողվածք); լյարդի և ենթաստամոքսային գեղձի հիվանդություններ (շաքարային դիաբետ, լորձաթաղանթային հիվանդություններ); նյարդային համակարգի հիվանդություններ (էպիլեպսիա); աչքի հիվանդություններ (վիտրեոռետինալ դիսպլազիա, անոթային մեմբրանի հիպոպլազիա, կոլլայի աչքի անոմալիա, կոպերի կոլոբոմա, դիստրիխիազիս, բնածին գլաուկոմա, ոսպնյակի արտահոսք, միկրոկորնեա, միկրոֆտալմ, տեսողական նյարդի հիպոպլազիա, պաննուս (մակերեսային կերատիտ), մեզոդերմալ դիսգենեզ, ցանցաթաղանթի առաջադեմ ատրոֆիա, երրորդ դարի պրոտրուզիա (միգրենի արտազիա), ցանցաթաղանթի դիսպլազիա (ծալք), ցանցաթաղանթի դիսպլազիա (աշխարհագրական ձև), ուվեոդերմատոլոգիական համախտանիշ; վերարտադրողական համակարգի հիվանդություններ (կրիպտորխիզմ) և կմախքի հիվանդություններ (Ավստրալիայի հովվաշների կմախքի թերություն, ճեղքված շրթունք, գաճաճություն, կոնքազդրային հոդի դիսպլազիա, ծնկահոդի բորբոքում, օստեոխոնդրիտ, պանոստիտ)։ Հնարավոր է նաև վարքագծի խախտում, որը արտահայտված է այլ շների և մարդկանց նկատմամբ չափից ավելի ագրեսիայի կամ զայրույթի մեջ[3]։
Կյանքի տևողությունը՝ 12-15 տարի[2]։
Նշումներ խմբագրել
- ↑ «FCI-Standard N° 342» (PDF) (անգլերեն). Международная кинологическая федерация. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ 2,0 2,1 «Australian Shepherd» (անգլերեն). American Kennel Club. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 4-ին.
- ↑ Паджетт Дж. Контроль наследственных болезней у собак / Под ред. М. Р. Погосбековой. — М.: Софион, 2006. — С. 198. — 280 с. — 3000 экз. — ISBN 5-9668-0013-8