Տավուշի մարզի եկեղեցիների ցանկ
Ստորև ներկայացված է Հայաստանի Տավուշի մարզի եկեղեցիների ցանկը[1]։
| # | Պատկեր | Անուն | Կառուցման տարեթիվ | Բնակավայր և հեռավորությունը | Լրացուցիչ տվյալներ |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | «Դանիելի խաչ» եկեղեցի | 12-14-րդ դարեր | Իջևան քաղաքից 6 կմ հյուսիս-արևելք, «Խաչի յալ» գյուղատեղիում։ | Միանավ, կիսավեր է։ | |
| 2 | Սուրբ Սարգիս եկեղեցի («Չարդախլու խաչ») | 10-րդ դար | Իջևան քաղաքից 4 կմ հյուսիս-արևելք, «Չարդախլու» գյուղատեղիում։ | Կիսավեր է։ | |
| 3 | Եկեղեցի | 17-րդ դար | Իջևան քաղաքից 8 կմ հարավ-արևմուտք, Աղստև գետի ձախ ափին, անտառի բացատում, «Սպիտակաեղցի» («Ագեղցի») գյուղատեղիում։ | Ուրվագծվում են հիմքերը։ | |
| 4 | Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի | 13-րդ դար | Իջևան քաղաքից 1.5-2 կմ արևմուտք, «Սրբանես» (Սբ. Հովհաննես) գյուղատեղիում։ | Կիսավեր է։ | |
| 5 | Եկեղեցի | 10-13-րդ դարեր | Իջևան քաղաքից 20 կմ հարավ-արևմուտք, «Աղջկա բերդ» ամրոցից մոտ 5 կմ արևմուտք, «Վերին Դանաղռան» գյուղատեղիի արևելյան կողմում։ | Ավերված է։ | |
| 6 | Եկեղեցի | 10-13-րդ դարեր | Իջևան քաղաք, «Տախտի քոլի» սարավանդի արևելյան եզրին։ | Ավերված է։ | |
| 7 | Վանք՝ Սուրբ Անդրե (Վարդան Արևելացու մենաստան) | 12-13-րդ դարեր | Իջևան քաղաքից 18-19 կմ հարավ-արևմուտք, «Աղջկա բերդ» ամրոցից 1.5 կմ արևմուտք։ | Ավերված է։ | |
| 8 | Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի | 10-13-րդ դարեր | Բերդ քաղաքից հարավ-արևելք, Տավուշ ամրոցի ստորոտին, ռելեի գործարանի դիմաց։ | ||
| 9 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Բերդ քաղաքի մեջ։ | Կիսավեր է։ | |
| 10 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Բերդ քաղաքի մեջ, նախորդ եկեղեցուց հյուսիս։ | Կիսավեր է։ | |
| 11 | 
|
«Մայրի Վանք» եկեղեցի («Մարիամ Մայրի Վանք», Սուրբ Նշան) | 1286 թվական վերակառուցվել 17-րդ դարում | Բերդ քաղաքից 2 կմ արևմուտք, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում։ | |
| 12 | Սուրբ Սարգիս եկեղեցի | 12-13 դարեր, հիմնովին վերակառուցվել է 1871 թվականին | Բերդ քաղաքի արևմտյան եզրին, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում։ | ||
| 13 | «Քույր Խաթուն» եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Բերդ քաղաքի արևմտյան մասում, «սուրբ Սարգսի խաչ» գերեզմանոցից 200 մ հարավ, բլրակի ստորոտին։ | Կիսավեր է:, պահպանվել են հյուսիսային, հարավային և արևելյան պատերը` 1.5-2 մ բարձրությամբ։ | |
| 14 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 7 կմ արևելք, Աղստևի աջ ափին, Պարզ լիճ տանող ճանապարհի ձախ կողմում, «Բոյնի դար» վայրում, գյուղատեղիի կենտրոնական մասում։ | Պահպանվել են հիմքերը։ | |
| 15 | Եկեղեցի | 13 դար | Դիլիջան քաղաքից 7.5 կմ արևելք, Պարզ լճից 300 մ հյուսիս, «Ղազար բեկ» վայրում, գյուղատեղիի գերեզմանոցի արևմտյան մասում։ | Պահպանվել են պատերը` 1.50 մ բարձրությամբ։ | |
| 16 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 3 կմ հարավ-արևելք, «Իմպուլս» գործարանի հանգստյան տնից 1 կմ հարավ, անտառի բացատում, Աղստևի աջ ափին, բլրակի վրա, «Բախտիար» վայրում, գյուղատեղիում։ | Ավերված է։ | |
| 17 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 0.5 կմ արևմուտք, Գոլովինո թաղամասում, «Ցերկով թալա» վայրում, երգահանների հանգստյան տուն տանող ճանապարհին։ | Ավերված է։ | |
| 18 | Եկեղեցի | 17-18-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 1 կմ հարավ, «Խզակի թալա» («Խաչի փոս») վայրում, գյուղատեղիի գերեզմանոցում։ | Ավերված է։ | |
| 19 | Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 7 կմ արևմուտք, Ղազախ-Երևան գազատարի անտառամիջյան ճանապարհի երկու կողմում, «Գեղատեղ» գյուղատեղիում։ | Պահպանվել են հիմքերը։ | |
| 20 | Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքից 10 կմ հարավ-արևելք, Աղստևի աջ ափին, Պարզ լիճ տանող ճանապարհից 2 կմ ձախ, կինոգործիչների հանգստյան տնից 3 կմ հարավ-արևելք, «Ղազախ բեկ» վայրում, «Գեղատեղ» գյուղատեղիի գերեզմանոցի մոտ։ | Պահպանվել են հիմքերը, ներսը լցված է շարվածքի քարերով։ | |
| 21 | 
|
Եկեղեցի | 5-6-րդ դարեր | Դիլիջան քաղաքի Թեղուտ թաղամասից 5 կմ հյուսիս-արևելք, Աղստևի աջ ափին, «Փիշիկ» գյուղատեղիից 2-3 կմ հյուսիս-արևմուտք, անտառում, «Գոմաձոր» գյուղատեղիում։ | Պահպանվել են հիմնապատերը։ |
| 24 | Եկեղեցի | 17-18 դարեր | Դիլիջան քաղաքի Շամախյան թաղամասում | ||
| 25 | 
|
«Ջուխտակեղցի» եկեղեցի | 13-14 դարի | Նոյեմբերյան քաղաքից 18 կմ հարավ-արևմուտք, սարի վրա։ | Խարխլված է։ |
| 26 | 
|
Սուրբ Աստվածածին (Անապատ) եկեղեցի | 11-12-րդ դարեր | Աղավնավանք գյուղից 2.5 կմ հյուսիս-արևելք, ձորի մեջ, գետակի աջ ափին, «Աղնաբադ» անտառամասում, գյուղատեղիում։ | Կանգուն է։ |
| 27 | Եկեղեցի | 10-12-րդ դարեր | Աճարկուտ գյուղից 15 կմ արևմուտք, անտառում, գյուղատեղիի կենտրոնում։ | Կիսավեր է։ | |
| 28 | Եկեղեցի | 1274 թվական | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից մոտ 200 մ հարավ-արևմուտք։ | 4-րդ` զույգ եկեղեցիներ, կառուցել է Շնորհավորը։ | |
| 29 | Եկեղեցի | 1275 թվական | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, արևելյան ճակատով կից է վանքի պարսպին | 3-րդ եկեղեցի. կառուցել է Գրիգոր կրոնավորը, ավերված է։ | |
| 30 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից մոտ 1 կմ հարավ-արևմուտք | 5-րդ եկեղեցի, կիսավեր է։ | |
| 31 | 
|
Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից 700 մ հարավ, ֆերմաների մոտ | 6-րդ եկեղեցի, կիսավեր է։ |
| 32 | Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից 700 մ արևմուտք, անտառում։ | 7-րդ եկեղեցի, կիսավեր է։ | |
| 33 | Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից 1.5 կմ հյուսիս, անտառում։ | 8-րդ եկեղեցի։ | |
| 34 | Եկեղեցի «Թևավոր խաչ» | 13-րդ դար | Աճարկուտ գյուղից 2 կմ արևմուտք, Կիրանց գետակի ափին, «Առաքելոց» գյուղատեղիում, վանքից 100 մ հարավ, անտառում։ | Միանավ, պահպանվել են որմնանկարների հետքեր։ | |
| 35 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Աճարկուտ գյուղից մոտ 2 կմ հյուսիս-արևմուտք, Առաքելոց վանքից 2 կմ հյուսիս-արևելք, անտառում, «Խնձորուտ» գյուղատեղիի կենտրոնում, բարձունքի վրա։ | Միանավ, թաղածածկ, տանիքը քանդված է։ | |
| 36 | Եկեղեցի | 17-18-րդ դարեր | Այգեհովիտ գյուղից 4.5 կմ հարավ, անտառում, բարձունքի վրա, «Մեծ Դիերի» և «Դիերի» գյուղատեղիների միջակայքում։ | Ավերված է։ | |
| 37 | Եկեղեցի | 17-18-րդ դարեր | Այգեհովիտ գյուղից 2.5 կմ արևմուտք, դաշտում, Դիտավան տանող ճանապարհի եզրին, «Խաշթառակ» գյուղատեղիի հյուսիսային մասում։ | Ավերված է։ | |
| 38 | «Վարդխմհատի խաչ» («Կոտրած եղցի») եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Այգեհովիտ գյուղից 1.5 կմ հարավ-արևելք, ձորակի երկու կողմում, «Վարդխմհատ» գյուղատեղիի բարձունքի վրա։ | Կիսավեր է։ | |
| 39 | Եկեղեցի | 17-րդ դար | Այգեհովիտ գյուղի մեջ | ||
| 40 | Եկեղեցի | 13-րդ դար, վերակառուցվել է, 17-րդ դարում | Այգեձոր գյուղից 3 կմ հարավ-արևմուտք, Խնձորուտ գետի հետ Ախնջի վտակի միախառնման վայրում, «Հացուտ թավ» տեղանքում, ֆերմաների մոտ, գյուղատեղիում։ | Կիսավեր է։ | |
| 41 | Եկեղեցի | 15-17-րդ դարեր | Այգեձոր գյուղից 1.5 կմ արևմուտք, Երգեվանք ամրոցի ստորոտին, «Էրի ձոր» գյուղատեղիի հյուսիսային եզրին։ | Կիսավեր է։ | |
| 42 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Այգեձոր գյուղից 1 կմ հարավ-արևմուտք, նույնանուն վայրում, բլրի վրա և լանջերին, «Մինասի թալա» գյուղատեղիում, բլրի վրա։ | Ավերված է։ | |
| 43 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Այգեձոր գյուղից 4 կմ հարավ-արևմուտք, «Ներքին Եղցաձոր» գյուղատեղիում, անտառոտ լանջին | Կիսավեր է։ | |
| 44 | 
|
Սուրբ Հռիփսիմե եկեղեցի | 5-6-րդ դարեր | Այգեձոր գյուղի մեջ, գետի աջափնյա բարձրադիր հարթության վրա։ | Կիսավեր է։ |
| 45 | Եկեղեցի | միջնադար | Այգեպար գյուղից 1 կմ հարավ-արևմուտք, Տավուշ գետի աջ ափին` 0.5 կմ գետափից հեռու, գերեզմանոցի կենտրոնում | Պատերը պահպանվել են 0.5-1մ բարձրությամբ։ | |
| 46 | Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի («Սբ կիրակի, «Քոլամեջի խաչ» | 12-13-րդ դարեր | Աչաջուր գյուղից 2 կմ հարավ, Մակարավանք տանող ճանապարհին, «Քոլամեջ» գյուղատեղիում։ | Կիսավեր է։ | |
| 47 | Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի | 19-րդ դար | Աչաջուր գյուղի մեջ։ | ||
| 48 | «Զորավոր» եկեղեցի | 10-րդ դար | Արծվաբերդ գյուղից 1.5 կմ հարավ-արևելք, Խնձորուտ գետի ձախ վտակի ձախ ափին, «Եղցաձոր» գյուղատեղիում։ | ||
| 49 | Եկեղեցի | 13-14-րդ դարեր | Արծվաբերդ գյուղից 1.5 կմ արևելք, Հին Չորաթան» գյուղատեղիում։ | Ավերված է։ Պահպանվել են խորանն ու հարավարևելյան ավանդատունը։ | |
| 50 | 
|
Սուրբ Հակոբ եկեղեցի | 19-րդ դար | Արճիս գյուղի մեջ։ | Կիսավեր է, եռանավ բազիլիկ։ |
| 64 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր, վերակառուցվել է 19-20 դարերում | Բաղանիս գյուղի հարավային եզրին։ | Այժմ` գյուղական ակումբ։ | |
| 65 | ՍուրբԱստվածածին | 4-5-րդ դարեր | Բաղանիս գյուղի հս եզրի բլրալանջին։ | Պահպանվել են խորանի հատվածը, հս պատը և հս-ամ անկյունաշարը։ | |
| 66 | ՍուրբՆշան | 17-18 դդ. | Բերդավան գյուղում։ | Եռանավ բազիլիկ, ավերված է։ | |
| 67 | ՍուրբԱստվածածին | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղում։ | Զույգ եկեղեցիներից արևելյանն է։ | |
| 68 | ՍուրբՆշան («Եղցաձորի սբ Նշան») | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղում։ | Զույգ եկեղեցիներից արևմտյանն է | |
| 69 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղում։ | Կիսավեր է:, ունեցել է որմնանկարներ։ | |
| 70 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Գանձաքար գյուղ։ | Ավերված է։ | |
| 71 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղից 1.5 կմ ամ, «Խաչի յալ» վայրում, բլրի գագաթին | Ավերված է։ | |
| 72 | Եկեղեցի | 1885 թ․ | Գանձաքար գյուղի հյուսիսային մասում։ | եռանավ, կիսավեր է | |
| 73 | ՍուրբԱստվածածին | 19-րդ դար | Գանձաքար գյուղի մեջ։ | եռանավ, կիսավեր է | |
| 74 | Եկեղեցի «Բուդուրիեղցի» | 12-րդ դար | Գանձաքար գյուղից 1.5 կմ արևելք, Բուդուր լեռան հյուսիսային լանջին, ամրոցից արևմուտք, անտառում։ | Կիսավեր է։ | |
| 75 | ՍուրբԳևորգ («Խաչի Բաղ», «Ղով Հողեր») | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղի հարավ-արևելյան մասում։ | Ավերված է։ | |
| 76 | Եկեղեցի «Գմբեթ» | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղից 4 կմ հարավ-արևելք, Գմբեթ գետակի աջ ձորափին։ | ||
| 77 | Եկեղեցի «Մոշուտ Թալա» | 12-13-րդ դարեր | Գանձաքար գյուղից 3 կմ հվ-աե, սիմինդրի արտում։ | Ավերված է։ | |
| 78 | Եկեղեցի «Տախտաեղցի» | 13-րդ դար | Գանձաքար գյուղից 3 կմ հվ-ամ, անտառում։ | Կիսավեր է։ | |
| 79 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դար | Գետահովիտ գյուղում։ | Կիսավեր է։ | |
| 80 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Գետահովիտ գյուղի արևելյան մասում, գոմերի մոտ։ | ||
| 81 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դար | Գետահովիտ գյուղի արևելյան մասում, գոմերից 150 մ հեռու։ | ||
| 82 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Գետահովիտ գյուղի արևմտյան մասում։ | ||
| 83 | Եկեղեցի | 16-17-րդ դարեր | Գոշ գյուղում | Ավերված է։ | |
| 84 | ՍուրբԳևորգ | 1251-1255 թթ․ | Գոշավանքի հիմնական հուշարձանախմբից 150 մ հարավ-արևմուտք։ | Գմբեթավոր, կառուցել են Խաչատուր վարդապետը և Բարսեղը։ | |
| 85 | ՍուրբԱստվածածին | 1191-1196 թթ. | Գոշ գյուղում։ | Գմբեթավոր դահլիճ, ճարտարապետ` Մխիթար Հյուսն։ | |
| 86 | ՍուրբԳրիգոր Լուսավորիչ | 1237-1241 թթ | Գոշ գյուղի գավթին կից է հարավից։ | Միանավ, թաղածածկ, կառուցել է Գրիգոր Տղա իշխանը։ | |
| 87 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Դիտավան գյուղի մեջ, գյուղապետարանի մոտ։ | Այժմ` պահեստ։ | |
| 88 | Եկեղեցի «Հացուտի Թալա» | 12-13-րդ դարեր | Դիտավան գյուղից 2 կմ հարավ-արևմուտք, անտառում, բլրի վրա։ | Կիսավեր է։ | |
| 89 | Եկեղեցի | 17-րդ դար | Դովեղ գյուղում։ | Վերակառուցվել է 1845-1849 թթ., խորանում ագուցված են խաչքարերի բեկորներ։ | |
| 90 | Եկեղեցի | 17-րդ դար | Դովեղ գյուղ ում։ | ||
| 91 | Եկեղեցի «Բաղի ձորի խաչ» | 12-13 դդ. | Ենոքավան գյուղում։ | Կիսավեր է։ | |
| 92 | Եկեղեցի | միջնադար | Ենոքավան գյուղում։ | ||
| 93 | Եկեղեցի «Կռանատախտ» | 12-13-րդ դարեր | Ենոքավան գյուղում։ | միանավ է, կիսավեր | |
| 94 | Օկոնախաչ | 1863 թ․ | Ենոքավան գյուղում։ | եռանավ | |
| 95 | Սուրբ Հովհաննես | 7-րդ դար | Ենոքավան գյուղում։ | խաչաձև է, քառախորան, ավերված | |
| 96 | Սուրբ Աստվածածին | 13-րդ դար | Ենոքավան գյուղից 1 կմ հվ, Գետահովիտ գետի ձախ ափին, անտառում։ | Կիսավեր է։ | |
| 97 | Եկեղեցի «Ծթհանք» | 12-13-րդ դար | Ենոքավան գյուղից 2-3 կմ ամ, «Ծթհանք» («Ձիթհանք») վայրում, անտառի մեջ։ | Կիսավեր է։ | |
| 98 | Սուրբ Սարգիս («ՄԱՏՈՒՌ») | 12-13-րդ դար | Ենոքավան գյուղի հարավ-արևմտյան եզրին, Գետահովիտ գետի ձախ ափին, «Խաչի դոշ» վայրում, ձորի պռնկին։ | Կիսավեր է։ | |
| 99 | Սուրբ Աստվածածին | 3-րդ անգամ վերակառ 1902 թ. | Թովուզ գյուղի մեջ։ | ||
| 100 | Սուրբ Խաչ | 1903 թ․ | Իծաքար գյուղի մեջ։։ | Կիսավեր է։ Պատերը պահպանվել են 2,5-3 մ բարձրությամբ։ | |
| 101 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Լճկաձոր գյուղի մեջ։ | Կիսավեր է։ Պահպանվել են պատերը 3 մ բարձրությամբ։ | |
| 102 | ՍուրբԱստվածածին
(«Ծռվիզի Վանք», «Մորո Ձորո Վանք») |
7-րդ դար | Լուսահովիտ գյուղի մեջ։ | ||
| 103 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Լուսաձոր գյուղի մեջ" | ||
| 104 | Սուրբ Գևորգ | 19-րդ դար | Լուսաձոր գյուղի արևմտյան մասում, «Ագրիչայ» գետի աջ ափին, բարձրադիր վայրում։ | ||
| 105 | Եկեղեցի | 5-7-րդ դարեր | Խաշթառակ գյուղից 2 կմ հվ-աե, «Մանդռախաչ» («Ղմիշ գյոլ») վայրում։ | Ավերված է։ | |
| 106 | Սուրբ Աստվածածին | 19-րդ դար | Խաշթառակ գյուղի մեջ։ | Եղել է ակումբ, սեփականաշնորհված է (սեփականատեր` երևանաբնակ խաշթառակցի
Ս. Էվինյան)։ | |
| 107 | Եկեղեցի | 14-15-րդ դարեր | Խաչարձան գյուղում։ | Ավերված է։ | |
| 108 | Եկեղեցի «Սպիտակ եղցի» | 10-12-րդ դարեր | Ճերմակավան գյուղում։ | Այլ անվանում` «Աղքիլիսա»։ | |
| 109 | Սուրբ Աստվածածին | 1181 թ․ | Ծաղկավան գյուղում։ | Գմբեթավոր դահլիճ։ | |
| 110 | Սուրբ Աստվածածին | 1695 թ․ | Կիրանց գյուղի գյուղատեղիի հարավային մասում։ | ||
| 111 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Կիրանց գյուղում։ | Կենտրոնագմբեթ, ունի որմնանկարներ,գլխավոր եկեղեցին է։ | |
| 112 | Եկեղեցի | 13-րդ դար | Կից է գլխավոր եկեղեցուն հյուսիսից։ | ||
| 113 | Եկեղեցի | 14-րդ դար | Կից է գլխավոր եկեղեցուն հարավից։ | ||
| 114 | Եկեղեցի «Կոնդոխավանք» | 12-14-րդ դարեր | Կողբ գյուղում։ | ||
| 115 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Կողբ գյուղի գերեզմանոցում։ | Քանդված են ծածկը, արևմտյան պատը և հարավային պատի մի մասը։ | |
| 116 | Եկեղեցի «Ագեղցի» | վերակառ.
17-րդ դար |
Կողբ գյուղում։ | Քանդված են թաղը և հվ պատը, խորանում ագուցված են խաչքարերի բեկորներ։ | |
| 117 | Եկեղեցի | 6-7-րդ դարեր | Կողբ գյուղում։ | Եռանավ բազիլիկ, կիսավեր է, վերակառուցվել է
1258 թ․։ | |
| 118 | Սուրբ Գևորգ | 14-15-րդ դարեր | Կողբ գյուղից 3 կմ հյուսիս-արևելք։ | ||
| 119 | ԵԿԵՂԵՑԻ «Վարդապետի» | 7-րդ դար | Կողբ գյուղի մեջ, հրապարակից 300 մ հյուսիս-արևմուտք, տնամերձ հողամասում։ | Պահպանվել են հիմքերը։ | |
| 120 | Սուրբ Աստվածածին | 12-րդ դար | Կողբ գյուղում։ | ||
| 121 | Եկեղեցի «Եղցի» | 5-6-րդ դար | Հաղարծին գյուղում։ | Կիսավեր է։ | |
| 122 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Հաղարծին գյուղի մեջ, «Ժամի թաղ» թաղամասում։ | ||
| 123 | Սուրբ Աստվածածին | 1072 թ․ | Հաղարծին գյուղում։ | Գմբեթավոր դահլիճ, գլխավոր եկեղեցին է։ | |
| 124 | Սուրբ Գրիգոր | 10-րդ դար | Հաղարծին գյուղի հրվանդանի արևելյան մասում։ | Գմբեթավոր սրահ։ | |
| 125 | Սուրբ Ստեփանոս | 1244 թ․ | Հաղարծին գյուղի սբ. Գրիգոր եկեղեցուց արևելք։ | Գմբեթավոր։ | |
| 126 | Սուրբ Գևորգ | 15-րդ դար | Մոսեսգեղ գյուղի պարարտանյութերի դաշտային պահեստի մոտ։ | Պահպանվել է
խորանի հատվածը։ | |
| 127 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դար | Մոսեսգեղ գյուղից 1.5 կմ հարավ-արևմուտք, անտառի մեջ, թեք բլրալանջին։ | Միանավ սրահ, կիսավեր է։ | |
| 128 | Եկեղեցի | 11-12-րդ դար | Մոսեսգեղ գյուղից 5 կմ հյուսիս-արևմուտք, Հախում գետի ձախափնյակում, անտառապատ լանջին, «Խաչաղբյուր» («Խաչբուլաղ») հանդամասում։ | ||
| 129 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դար | Մոսեսգեղ գյուղից 7 կմ արևմուտք, անտառում, Իջևան տանող ճանապարհից ձախ, «Քոչարանց գոմեր» վայրում։ | Հարավային պատին պահպանվել են որմնանկարի մնացորդներ։ | |
| 130 | Սուրբ Աստվածածին | 16-րդ դար,
վերակառուցվել է 19-րդ դար |
Մոսեսգեղ գյուղի մեջ, մշակույթի տնից քիչ հեռու։ | Պահպանվել են հս պատի ստորին շարքերը։ | |
| 131 | Եկեղեցի «Թրփկի Վանք» | 12-13-րդ դար | Մոսեսգեղ գյուղից 6 կմ հյուսիս-արևմուտք, անտառի բացատում։ | ||
| 132 | Եկեղեցի | 19-րդ դար | Ներքին Կարմիրաղբյուր գյուղի մեջ։ | ||
| 133 | Եկեղեցի «Անտառամուտի» | ուշ միջնադար | Ոսկեպար գյուղի հարավ-արևմտյան մասում։ | Պահպանվել է խորանի հատվածը։ | |
| 134 | Սուրբ Աստվածածին | 7-րդ դար | գյուղից 1 կմ հյուսիս-արևելք, Ոսկեպար գետակի ձախ կողմում, բլրալանջին։ | Կենտրոնագմբեթ, խաչաձև։ | |
| 135 | Սուրբ Գայանե | վերականգն. 2003 թ. | Ոսկեվան գյուղի մեջ։ | Վերանվանվել է 2003 թ.։ | |
| 136 | Սուրբ Աստվածածին | 1211 թ․ | Չինարի գյուղում։ | Գմբեթավոր դահլիճ։ | |
| 137 | Եկեղեցի Կապտավանք | 12-րդ դար | Չինարի գյուղում։ | ||
| 138 | Եկեղեցի | 1683 թ․ | Չորաթան գյուղի մեջ։ | Կառուցել է Խորանաշատի եպիսկոպոս Հովհաննեսը։ | |
| 139 | Սուրբ Հովհաննես | 19-րդ դար | Պառավաքար գյուղի Հախում գետի աջափնյա բլրալանջին։ | ||
| 140 | Եկեղեցի | 17-18-րդ դար | Ջուջևան գյուղի կենտրոնում | ||
| 141 | Եկեղեցի «Ծակ» | 12-13-րդ դար | Սարիգյուղ գյուղի հարավ-արևմտյան մասում։ | Տեղափոխվել է գյուղից 3 կմ հարավ-արևելքում գտնվող բետոնիտի հանքերի տարածքից։ | |
| 142 | Եկեղեցի | 16-17-րդ դարեր | Սևքար գյուղում։ | ||
| 143 | Եկեղեցի | միջնադար | Սևքար գյուղում։ | Ավերված է։ | |
| 144 | Եկեղեցի «Դարպաս» | 16-17-րդ դարեր | Սևքար գյուղի գյուղատեղիի արևելյան եզրին։ | Ավերված է։ | |
| 145 | Եկեղեցի | 1852 թ․ | Սևքար գյուղի մեջ։ | ||
| 146 | Եկեղեցի «Աղբալի խաչ» | 13 -րդ դար | Վազաշեն գյուղում։ | ||
| 147 | Եկեղեցի «Ժանգոտի խաչ» | 13-րդ դար | Վազաշեն գյուղից 2 կմ հարավ, անտառում, հանքային ջրի աղբյուրի մոտ։ | Կիսավեր է։ | |
| 148 | Եկեղեցի | 12-13-րդ դարեր | Վարագավան գյուղից 1.5 կմ հարավ-արևելք, Հախում գետի աջ ափին, «Հին Հախում» գյուղատեղիում։ | Կիսավեր է։ | |
| 149 | 
|
Սուրբ Կիրակի Մատուռ | Կառուցվել է 1286 թվականին | գտնվում է Տավուշի մարզի Գանձաքար գյուղից 2 կմ հարավարևելք, Խոջաբազար գյուղատեղիում, Արաբի ձորից արևմուտք, սարալանջին։ | Կանգուն է։ |