Գոշ

Գոշ
Գյուղ
	Գոշ
	Գյուղի վերևի մասը Գոշավանքի կողմից
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Տավուշի մարզ
Շրջան	Դիլիջան
Գյուղապետ	Գևորգ Ամիրխանյան
Հիմնադրված է	1840-1850 թ.
Այլ անվանումներ	Գոշավանք, Տանձուտաձոր
ԲԾՄ	1215 մետր
Կլիմայի տեսակ	մերձարևադարձային
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	▼1115 մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	գոշեցի
Ժամային գոտի	UTC+4
	Գոշ (Հայաստան)
	Գոշ (Տավուշի մարզ)
	Գոշ Վիքիպահեստում

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Գոշ (այլ կիրառումներ)

Գոշ, գյուղ Հայաստանի Տավուշի մարզի Դիլիջանի տարածաշրջանում, մարզկենտրոն Իջևանից 30 կմ հարավ-արևմուտք, Գոշ գետի հովտում^[2]։ Գտնվում է Երևանից՝ 118 կմ հեռավորության վրա։

Պատմություն խմբագրել

Գոշը հիմնվել է 1840-1845 թթ.-ին։ Առաջին բնակիչներն եղել են նախկին Նոյեմբերյանի շրջանի Բարեկամավան և Կոթի գյուղերից վերաբնակեցվածները։

Որպես հին բնակատեղի հիշվում է դեռևս X-XI դարերից։ 1178 թ.-ին կառուցվել է Գոշավանքի վանական համալիրը։ Այն կառուցվել է Մխիթար Գոշի կողմից՝ Իվանե Զաքարյան իշխանի աջակցությամբ։ Գոշավանքը եղել է Միջնադարյան Հայաստանի հոգևոր և մշակութային խոշոր կենտրոններից մեկը, որտեղ ստեղծվել և պահպանվել են բազմաթիվ արժեքավոր ձեռագրեր։

Այստեղ են ուսում առել և գործել Վանական վարդապետը և Կիրակոս Գանձակեցին։ Գոշավանքը եղել և մնում է որպես համաշխարհային պատմամշակութային գլուխգործոցներից մեկը։ Պատահական չէ, որ տարիներ առաջ այստեղ անցկացված միջազգային սիմպոզիումին ներկա են գտնվել աշխարհի բազմաթիվ երկրներից ժամանած 250 գիտնականներ և ճարտարապետներ։

Ավանդություն խմբագրել

Մխիթար Գոշը եղել է այս գյուղից։ Մի անգամ նա երազ է տեսնում, երազում Աստված նրան ասում է՝ Մխիթա՛ր, յոթ տարի հացի առատություն է լինելու, յոթ տարի էլ չորային։ Առատության տարիներին պաշար հավաքի, սովի ժամանակ ժողովուրդը նեղություն չքաշի։ Գոշը մեծ-մեծ ամբարներ է շինել տալիս, վանքի հարստությունով հացի էժան տարին ցորեն է առնում, լցնում ամբարները։ Երբ սովը ընկնում է ժողովրդի մեջ, նա մի գուշ փայտե կլոր աման է շինել տալիս և դրանով ցորեն բաժանում մարդկանց։ Դրանից հետո նրա անունը մնում է Գուշ Մխիթար։ Երբ Մխիթարը մեռնում է՝ գյուղը նրա անունով կոչում են Գոշ կամ Գոշի գյուղ^[3]^[4]^[5]։

Բնակչություն խմբագրել

Ըստ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքների՝ Գոշի մշտական բնակչությունը կազմել է 1115, առկա բնակչությունը՝ 882 մարդ^[6]։ Հիմնադրման պահից ի վեր բնակիչները հայեր են^[7], որոնց նախնիների մի մասը այստեղ են տեղափոխվել մարզի Բարեկամավան և Կոթի գյուղերից և այլ գյուղերից^[8]։

Գոշի բնակչության փոփոխությունը ժամանակի ընթացքում` ստորև^[9].

Տարի	1873	1897	1926	1939	1959	1970	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	157	325	560	836	832	803	825	938	1127	1115^[6]

Կլիմա խմբագրել

Գոշն ունի բարեխառն կլիմա։ Ամռանը միջին ջերմաստիճանը + 29 °C է, ձմռանը՝ -7 °C։

Տնտեսություն խմբագրել

Բնակչությունը զբաղվում է անասնապահությամբ, դաշտավարությամբ, պտղաբուծությամբ և ծխախոտագործությամբ։

Պատմամշակութային կառույցներ խմբագրել

Գոշավանք վանական համալիր

Գոշում և նրա շրջակայքում կան պատմաճարտարապետական արժեքավոր հուշարձաններ, որոնց կենտրոնը Գոշավանքի համալիրն է Սբ. Աստվածածին (1191-1196 թթ.), Սբ. Գրիգոր (1231 թ.) և Սբ. Գևորգ (1254 թ.) եկեղեցիներով։

Գոշում է գտնվում նաև Սբ. Հռիփսիմե գմբեթակիր փոքրածավալ եկեղեցին, որտեղ հանգչում է միջնադարի հայ մեծ մտածող, առակագիր Մխիթար Գոշի (1130-1213 թթ.) աճյունը, որի գերեզմանին կանգնեցված խաչքարը իր տեսակի մեջ բացառիկ արվեստի մի հրաշալի կոթող է։

Տես նաև խմբագրել

Ծանոթագրություններ խմբագրել

↑ Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)
↑ Ա. Ա. Ասլանյան, Հ. Ղ. Գրգեարյան (1981). Հայկական ՍՍՀ աշխարհագրական անունների համառոտ բառարան. Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն. էջ 57.
↑ Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.
↑ Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
↑ ^6,0 ^6,1 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
↑ Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
↑ «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 1, էջ 945
↑ «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 62» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 62-ին.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գոշ» հոդվածին։

[_d8ade55dc9466e1e-1] Հայաստանի 2011 թ. մարդահամարի արդյունքները (հայ.)

[2] Ա. Ա. Ասլանյան, Հ. Ղ. Գրգեարյան (1981). Հայկական ՍՍՀ աշխարհագրական անունների համառոտ բառարան. Երևան: ՀՍՍՀ ԳԱ հրատարակչություն. էջ 57.

[3] Արամ Ղանալանյան (1969). Ավանդապատում. Երևան: Հայկական ՍՍՀ ԳԱԱ Մանուկ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտ.

[4] Մանուկ Աբեղյան (1899). Հայ ժողովրդական առասպելները Մովսես Խորենացու Հայոց պատմության մեջ. Վաղարշապատ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[5] Г. Халатьянц (1896). Армянский эпос в Истории Армении Моисея Хоренского. Москва.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

[census2011-6] 6,0 ^6,1 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները

[hay_bnak-7] Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»

[texanunneri_bararan-8] «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 1, էջ 945

[hay_gyux-9] «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 62» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Մայիսի 62-ին.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]