Պոտպուրի

Պոտպուրին (/poʊpʊˈriː/ poh-puu-REE), չորացրած, բնական բուրավետ բուսական նյութերի խառնուրդ, որն օգտագործվում է մեղմ բնական բույր ապահովելու համար, սովորաբար սենյակներում։ Այն հաճախ տեղադրվում է դեկորատիվ ամանի մեջ։

«Potpourri» բառը անգլերենին անցել է ֆրանսերեն pot-pourri բառից։ Ֆրանսերեն եզրույթը երկու իմաստ ունի։ Սա իսպանական շոգեխաշի ֆրանսիական անվանումն է, որն ունի բաղադրամասերի լայն տեսականի, որը կոչվում է օլա պոդրիդա, մասնագիտացած Բուրգոս քաղաքում։ Փոթ բառը ֆրանսերենում ունի նույն նշանակությունը ինչ անգլերենում (olla իսպաներեն է), մինչդեռ pourri բառը նման է իսպաներեն պոդրիդա (podrida) բառին և նշանակում է «փտած»^[1]։

Պատմություն խմբագրել

Պոտպուրիի ծաղկաման

Պոտպուրին օգտագործվել է սենյակներում անհիշելի ժամանակներից՝ տարբեր ձևերով, այդ թվում՝ պարզապես ցողելով այն հատակին։ 17-րդ դարի սկզբին Ֆրանսիայում թարմ խոտաբույսերը և ծաղիկները հավաքվում էին գարնան սկզբին և շարունակվում ամբողջ ամառ։ Խոտաբույսերը թողնում էին մեկ-երկու օր, ապա շերտավորվում էին խոշոր ծովի աղով։ Հնեցված խառնուրդը երբեմն խառնվում էր, քանի որ դրա վրա շերտեր էին ավելանում։ Հաճախ ամառվա ընթացքում խառնուրդը խմորվում կամ նույնիսկ ձուլվում էր։ Աշնանը ավելացվում էին համեմունքներ անհրապույր մոխրագույն խառնուրդին մինչև հաճելի բուրմունք ստանալը։ Այնուհետև ավելացվել են բույրը պահպանող ֆիքսատորներ։ Ավարտված եփուկը դրվում էր հատուկ անոթների մեջ՝ ծակոտկեն կափարիչներով դեպի օծանելիքի սենյակներ։

Ժամանակակից պոտփուրիի մեծ մասը բաղկացած է ցանկացած դեկորատիվ ձևով չորացրած բուսանյութից (պարտադիր չէ, որ բուրավետ բույսերից) ավելացվել է ուժեղ բնական և սինթետիկ օծանելիք (և հաճախ գունավոր ներկանյութեր), որոնց բույրը հաճախ կապ չունի օգտագործվող բուսանյութի հետ։ Երբեմն այն իրերը, որոնք բուսական ծագում չունեն, խառնվում են պոտփուրիի հետ, որպեսզի այն զանգվածային լինի և էսթետիկորեն ավելի հաճելի։ Հնարավոր է բույրեր ցողել պոտփուրիի վրա, սակայն անհրաժեշտ է կայունացուցիչ, որպեսզի բույրը ներծծվի դանդաղ ազատման համար։ Ընդհանրապես, այս նպատակով օգտագործվում է ծաղիկի արմատը^[2]։

Պահպանելիություն խմբագրել

Չորացրած ծաղիկները կարող են պահպանվել երկու ամսից մինչև 20 տարի կախված խառնուրդից։ Ճիշտ պատրաստված պոտպուրին կպահպանվի ավելի երկար եթե պահպանվի փակ տարաներում։

Տարաներ խմբագրել

Կերամիկական արտադրության մեջ պորտպուրիի ծաղկամանները հատուկ ստեղծված են պոտպուրին պահելու համար։ Ավանդական ձևավորումներով պոտպուրիի տարաները ապահովված են ծակծկված կափարիչով, որի միջոցով դանդաղորեն բույրը տարածվում է։ Ճենապակյա Սևրես պոտ-պուրի (Sèvres pot-pourri ) նավի տեսքով ծաղկամանը 1750-1760-ականների ամենադիտարժան օրինակն է։ Մադամ դը Պոմպադուրին էր պատկանում տասներկու նմուշներից երեքը, որոնցից տասը պահպանվել են։

Օգտագործված բույսեր խմբագրել

Չորացած վարդ։ Չորացած ծաղիկները պոտպուրիի համար բաղադրատարր են։

Պոտպուրիի մեջ շատ բուսատեսակներ են օգտագործվում։ Թագավորական բուսաբանական այգու 2015թ.-ի ուսումնասիրության արդյունքում Քյուն հայտնաբերեց 455 տեսակ, որոնք օգտագործվում են 100-ից ավել պոտպուրիների ընտանիքներում^[3], ներառյալ ջրիմուռներ, սնկեր, քարաքոսներ։

Որոշ թունավոր բաղադրիչներ են հայտնաբերվել մրգերի մեջ, ինչպիսիք են Strychnos nux-vomica-ն՝ ստրիխնինի ծառը։ Բուսատեսակներ, որոնք ներառում է պոտպուրին^[4]․

բուրավետ պղպեղ
մայրի փայտի բեկորներ (թունավոր, ցեց վանող)
դարչինի կեղևը և կասիայի կեղևը, որը բուրում է դարչինի պես, սակայն ավելի թույլ
մեխակ
նոճու փայտե բեկորներ (թունավոր, մեկ այլ ցեց վանող)
սամիթի սերմեր
խնկի մայրու փայտե բեկորներ
հասմիկ ծաղիկ և յուղ
ջուջուբե ծաղիկներ
գիհի փայտե բեկորներ (թունավոր, ցեց վանող)
նարդոսի թերթեր և ծաղիկներ
կիտրոնի բալասանի տերևներ և ծաղիկներ
կիտրոնի կեղև
մարջորամի տերևներ և ծաղիկներ
մինյոնետի տերևներ և ծաղիկներ
անանուխի տերևներ և ծաղիկներ
մուգորթ (թունավոր, ավելացվում է խառնուրդին, ցեց վանող այլ միջոց)
նարնջի կեղև
պելարգոնիումի տերևներ բուրավետ տեսակներից
սոճու բեկորներ և կոներ
վարդի ծաղիկներ կամ յուղեր
կորթինի տերևներ և ծաղիկներ։

Այլընտրանքային իմաստ խմբագրել

Պոտպուրին երբեմն օգտագործվում է որպես խառնուրդի այլընտրանք^[5]։

Ծանոթագրություննե խմբագրել

↑ «The Putrid Origin of 'Potpourri'». Merriam-Webster. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 3-ին.
↑ Grant, Amy. «Potpourri Garden Plants: Creating A Potpourri Herb Garden». Gardening Know How. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 3-ին.
↑ Cook, Frances E. M.; Leon, Christine J.; Nesbitt, Mark (2015 թ․ դեկտեմբեր). «Potpourri as a Sustainable Plant Product: Identity, Origin, and Conservation Status1». Economic Botany (անգլերեն). 69 (4): 330–344. doi:10.1007/s12231-015-9325-8. ISSN 0013-0001. S2CID 7060233.
↑ «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
↑ Merriam-Webster Online dictionary

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պոտպուրի» հոդվածին։

[1] «The Putrid Origin of 'Potpourri'». Merriam-Webster. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 3-ին.

[2] Grant, Amy. «Potpourri Garden Plants: Creating A Potpourri Herb Garden». Gardening Know How. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 19-ին. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 3-ին.

[3] Cook, Frances E. M.; Leon, Christine J.; Nesbitt, Mark (2015 թ․ դեկտեմբեր). «Potpourri as a Sustainable Plant Product: Identity, Origin, and Conservation Status1». Economic Botany (անգլերեն). 69 (4): 330–344. doi:10.1007/s12231-015-9325-8. ISSN 0013-0001. S2CID 7060233.

[4] «Archived copy» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)

[5] Merriam-Webster Online dictionary

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]