Ադամածառ

Թագավորություն	Բույսեր
Կարգ	Ադամածառազգիներ
Ընտանիք	Ադամածառազգիներ
Ցեղ	Ադամածառ

Լատիներեն անվանում

Paulownia

Siebold & Zucc., 1835

Դասակարգումը
Վիքիցեղերում

Պատկերների որոնում
Վիքիպահեստում

Ադամածառ^[1] (լատին․՝ Paulównia), Ադամածառազգիներ (Paulowniaceae) ընտանիքին պատկանող բույսերի ցեղ (նախկինում այս ցեղը երբեմն վերագրվում էր Փողածաղկազգիների և Խլածաղկազգիների ընտանիքին)։

Paulownia անվանումն առաջացել է գերմանացի բնագետներ Ֆիլիպ Զիբոլդի և Յոզեֆ Ցուկարինիի սխալի պատճառով. նրանք ուզում էին բույսին անվանել կայսեր Պավել I-ի դստեր Աննա Պավլովնայի (1795-1865 թթ.) անունով, բայց Anna բառով անվանել ցեղն անհնարին էր, քանի որ նման ցեղ արդեն գոյություն ուներ, իսկ Պավլովնա հայրանունը երկրորդ անուն համարեցին։

Նկարագրություն խմբագրել

Paulownia imperialis Բուսաբանական նկարազարդում Զիբոլդի և Ցուկկարինիի Flora Japonica-ից, 1870 թ.

Ադամածառերը տերևաթափ բարձր ծառեր են։

Բունն ուղիղ է, սաղարթը (պսակը)՝ ճյուղատարած։

Տերևները հակադիր են, երկար կոթիկների վրա։ Տերևաթերթիկը (վահանիկը) խոշոր է, խորնատամնավոր կամ եռաբլթակ։ Տերևներն ամբողջաեզր են։ Տերևակիցներ չկան։

Ծաղիկները խոշոր են, մանուշակա-եղրևանեգույն, երբեմն՝ գրեթե սպիտակ, ընձյուղների ծայրերին հուրանավոր ծաղկաբույլերում են։ Ծաղկաբաժակը զանգակաձև է։

Պտուղը սերմնատփիկ է։ Սերմերը փոքր են, թևավոր։

Տարածագոտի խմբագրել

Աճում է Հեռավոր Արևելքում և Հարավարևելյան Ասիայում. Չինաստան (Անհույ, Ֆուցզյան, Գուանդուն, Հուբեյ, Ցզյանսի, Սիչուան, Յուննան), Կորեա, Թայվան, Լաոս, Վիետնամ։

Եվրոպայի և Հյուսիսային Ամերիկայի այգիներում և պուրակներում աճեցվում է Ադամածառ թաղիքանման, կամ կայսերական (Paulownia tomentosa)՝ 15—20 մ բարձրությամբ ծառ՝ լայն պսակով և երկար կոթևների վրա գտնվող խոշոր (մինչև 30 սմ երկարությամբ և մինչև 25 սմ լայնությամբ) ամբողջածայր տերևներով։ Ծաղիկները գունատ մանուշակագույն են, ուղղաձիգ բրգաձև ծաղկաբույլերում։ Ծաղկումը տևում է մինչև տերևների հայտնվելը։ Սերմնատփիկները երբեմն մնում են ծառի վրա մինչև հաջորդ ամառ։

Բուսաբանական դասակարգում խմբագրել

Ըստ GRIN կայքի՝ ցեղը բաղկացած է 7 տեսակից^[2].

Paulownia elongata S.Y.Hu
Paulownia fortunei (Seem.) Hemsl., հոմանիշներ՝ Paulownia duclouxii Dode, Paulownia mikado T.Ito
Paulownia kawakamii T.Ito
Paulownia speciosa hort.
Paulownia tomentosa (Thunb.) Steud.^[3], հոմանիշ՝ Paulownia imperialis Siebold & Zucc.
Paulownia catalpifolia T.Gong ex D.Y.Hong
Paulownia taiwaniana T.W.Hu & H.J.Chang

Ըստ The Plant List կայքի՝ ցեղը ներառում է 8 տեսակ^[4].

Paulownia catalpifolia T.Gong ex D.Y.Hong — Ադամածառ կատալպատերև
Paulownia elongata S.Y.Hu — Ադամածառ երկարավուն
Paulownia fargesii Franch. — Ադամածառ Ֆարժեսի
Paulownia fortunei (Seem.) Hemsl. — Ադամածառ Ֆորչունի
Paulownia kawakamii T.Itô — Ադամածառ Կավակամիի — 1997 թվականին տեսակը վայրի բնության մեջ ուներ ընդամենը 13 հասուն ծառ (բոլորը Թայվան կղզում) և վտանգված էր^[5]։
Paulownia taiwaniana T.W.Hu & H.J.Chang (հայերեն՝ Ադամածառ թայվանական)
Paulownia tomentosa Steud. — Ադամածառ թաղիքանման
Paulownia tomentosa var. tsinlingensis (Pai (Bai)) T.Gong

Կիրառում խմբագրել

Արժեքավոր այգեպուրակային ծառ է տաք և խոնավ կլիմա ունեցող գոտիներում աճեցնելու համար։

Ադամածառի փայտը թեթև է, փափուկ. Չինաստանում և Ճապոնիայում այն օգտագործվում է երաժշտական գործիքներ, կահույք, մանր շինվածքներ, կտրատման տախտակներ, դահուկներ և ձնասահքի տախտակներ պատրաստելու համար։

Օգտագործվում է սեղանի թենիսի ռակետների հիմքերի պատրաստման համար։