|
== Կենսագրություն ==
=== Վաղ կյանք և կրթություն ===
Շուբերտը ծնվել է [[1797]] թվականի [[հունվարի 31]]-ին [[Վիեննա]]յի Հիմելֆրանդրենե (այժմ` [[Ալզերգրունդ]]) շրջանում, Լիխնետալի դպրոցի ուսուցչի ընտանիքում։ Հայրը` Ֆրանց Թեոդոր Շուբերտը, մորավացի գյուղացու որդի էր, ծխական դպրոցի ուսուցիչ։ Մայրը` Էլիզաբեթը (ծնունդով` Վիետց), սիլեզիացի ատաղձագործի դուստր էր, մինչև ամուսնանալը` վիեննական ընտանիքում սպասուհի։ Ֆրանց Թեոդոր Շուբերտի 14 երեխաներից ինը մահացել են վաղ հասակում (նրանցից մեկն ապօրինի էր` ծնված 1783 թվականին)<ref>[[Rita Steblin]], "Franz Schubert – das dreizehnte Kind", ''Wiener Geschichtsblätter'', 3/2001, 245–265.</ref>։
Շուբերտի հայրը եղել է հայտնի ուսուցիչ, իսկ Լիխենտալում (Վիեննայի 9-րդ շրջան) գտնվող նրա դպրոց են հաճախել բազմաթիվ աշակերտներ։աշակերտներ<ref name="KreissleWilber2">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 2: "the school was much frequented"</ref>։ Նա նաև սիրողական մակարդակով զբաղվում էր երաժշտությամբ։ Նրա եղբայր Ֆերդինանդը ևս իրեն շատ լավ է դրսևորել երաժշտության մեջ։մեջ<ref name="Duncan3">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 3</ref>։
Վեց տարեկան հասակում Շուբերտը կանոնավոր դասեր է ստանում հորից, իսկ մեկ տարի անց ընդունվում է հոր դպրոցը։դպրոցը<ref name="Duncan3"/>։ Գրեթե նույն ժամանակ էլ սկսում է երաժշտական կրթություն ստանալ. երաժշտության դասեր է առել հորից ([[ջութակ]]), եղբորից ([[դաշնամուր]]), նաև Լիխենտալի ծխական եկեղեցու երգեհոնահար և երգչախմբի ղեկավար Միխայիլ Հոլցերից (երգեցողություն)<ref name="GibbsLife25">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 25</ref>։ Դասերը, հնարավոր է, եղել են խոսակցությունների և հիացմունքի արտահայտությունների մակարդակով։մակարդակով<ref>{{ill|Maurice J. E. Brown|de}}, ''The New Grove Schubert'', {{ISBN|0-393-30087-0}}, pp. 2–3</ref>։ Հավանական է, որ տղան ավելի շատ բան է սովորել ատաղձագործի աշակերտից, ով նրան տարել է հարևան պահեստը, որտեղ Ֆրանցը կարող էր ավելի լավ գործիքով նվագել։նվագել<ref name="Wilberforce3">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 3</ref>։ Նա նաև նվագել է [[ալտ]] ընտանեկան լարային քառյակում եղբայրների` Ֆերդինանդի և Իգնացի հետ, ովքեր նվագել են ջութակ, իսկ հայրը` թավջութակ։ Ֆրանցը լարային քառյակի համար իր առաջին գործերը գրել է հենց այս քառյակի համար։համար<ref name="GibbsLife26">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 26</ref>։
[[Պատկեր:Wien Geburtshaus Franz Schubert.jpg|300px|մինի|ձախից|''Nussdorfer Strasse 54'' հասցեում գտնվող տունը ներկայումս, ուր ծնվել է Ֆրանց Շուբերտը]]
Երիտասարդ Շուբերտը 1804 թվականին առաջին անգամ իր վրա է հրավիրել [[Անտոնիո Սալիերի]]ի ուշադրությունը, ով ժամանակի` Վիեննայի երաժշտական հեղինակություններից մեկն էր։ Այդ ժամանակ էլ ընդունվել է Շուբերտի վոկալ տաղանդը։տաղանդը<ref name="GibbsLife26"/>։ 1808 թվականի հոկտեմբերին նա դարձել է Կայսերական սեմինարիայի (Stadtkonvikt) աշակերտ։ Այստեղ նա ծանոթացել է [[Մոցարտ]]ի սիմֆոնիաներին ու ուվերտյուրաներին, [[Յոզեֆ Հայդն]]ի և նրա կրտսեր եղբոր` [[Յոհան Միխայիլ Հայդն|Միխայիլ Հայդն]]ի սիմֆոնիաներին։սիմֆոնիաներին<ref name="Duncan5">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 5–7</ref>։ Այս և այլ ստեղծագործությունների ազդեցությունը, օպերա այցելությունները հիմք են նախապատրաստել երաժշտական ավելի լայն կրթություն ստանալու։ստանալու<ref name="Duncan7" />։ Երաժշտական կարևոր ազդեցություններից են ժամանակի առաջատար կոմպոզիտորներից մեկի` Յոհան Ռուդոլֆ Ցումշտեգի ստեղծագործությունները։ Երիտասարդ առաջադեմ աշակերտը փորձել է դրանք «մոդեռնացնել», ինչի մասին հայտնել է Շուբերտի ընկերը` Յոզեֆ ֆոն Սփաունը։Սփաունը<ref name="GibbsLife29">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 29</ref>։ Նրա հետ ընկերության հիմքը դրվել էր Շտադկոնկվիկտում և շարունակվել կոմպոզիտորի կարճ կյանքի հետագա ընթացքում։ Վաղ տարիներին նյութապես ապահով Սփաունը անբարեկեցիկ կյանքով ապրող կոմպոզիտորին է տրամադրել ձեռագրեր։ձեռագրեր<ref name="Duncan7">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 7</ref>։
Շուբերտի երաժշտական ձիրքը շուտով դրսևորվում է նրա ստեղծագործություններում։ Երբեմն նրան թույլատրել են ղեկավարել Շտադկոնկվիկտի նվագախումբը, և Սալիերին որոշում է նրան երաժշտության տեսության դասեր տալ։տալ<ref name="Duncan9">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 9</ref>։ Դա առաջին նվագախումբն էր, որի համար Շուբերտը ստեղծագործություններ է գրում։ Ժամանակի մեծ մասը տրամադրում է Կայսերական սեմինարիայի համար կամերային երաժշտության, մի քանի երգերի, դաշնամուրային պիեսների, երգչախմբային երաժշտության (օրինակ` "Salve Regina" (D 27), a "Kyrie" (D 31)) ստեղծմանը։ Գրում է նաև «Օկտետ քամիների համար» անավարտ ստեղծագործությունը (նվիրել է մոր մահվան հիշատակին, 1812), «Ո՞վ է բարձրահասակ» (Wer ist groß?) կանտատը տղամարդու ձայնի և նվագախմբի համար (գրել է հոր ծննդյան առթիվ 1813 թվականին) և իր առաջին սիմֆոնիան։սիմֆոնիան<ref name="Frost9">[[#Frost|Frost]], p. 9</ref><ref name="Duncan10">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 10</ref>։
=== Ուսուցչություն հոր դպրոցում ===
1813 թվականի վերջին Շուբերտը լքում է Շտադկոնկվիկտը և վերադառնում տուն` Սուրբ Աննայի միջնակարգ դպրոցում ուսուցչության դասեր առնելու։ 1814 թվականին նա ընդունվում է հոր դպրոցը` որպես կրտսեր աշակերտների ուսուցիչ։ Ավելի քան երկու տարի երիտասարդ Շուբերտը կատարում է իր համար ծանր այդ աշխատանքը, որին նա անտարբերությամբ էր մոտենում` այն փոխհատուցելով ուրիշ հետաքրքրություններով. նա շարունակում էր կոմպոզիցիայի մասնավոր դասեր առնել Սալիերիից, ինչի շնորհիվ տեխնիկական մեծ պատրաստություն է ձեռք բերում մինչև 1817 թվականին դպրոցից հեռանալը։հեռանալը<ref name="Duncan9"/><ref name="Duncan13">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 13–14</ref>։
1814 թվականին Շուբերտը հանդիպում է երիտասարդ սոպրանո Թերեզա Գրոբին, ում հայրը հայտնի մետաքսագործ էր, և նրա համար գրում հոգևոր բնույթի երկու գործ («Salve Regina» և «Tantum Ergo»)։ Թերեզան 1814 թվականի սեպտեմբերի 15-ին Շուբերտի, № 1 (D. 105) մեսսայի առաջնելույթում կատարում է մեներգչուհու բաժինը։բաժինը<ref name="Duncan13" /><ref>Erich Benedikt, "Notizen zu Schuberts Messen. Mit neuem Uraufführungsdatum der Messe in F-Dur", ''Österreichische Musikzeitschrift'' 52, 1–2/1997, p. 64</ref>։ Շուբերտը ցանկանում էր ամուսնանալ նրա հետ, սակայն նրան խանգարում էր 1815 թվականին ընդունված ամուսնական օրենքը, որը պահանջում էր, որ փեսացուն ցույց տա այն ընտանիքը պահելու միջոցները։միջոցները<ref name="SteblinMarry">[[#SteblinCM|Steblin]]</ref>։ 1816 թվականի նոյեմբերին, Լայբանում (այժմ` [[Լյուբլյանա]], [[Սլովենիա]]) չստանալով երաժշտի պաշտոն, Շուբերտը Գրոբի եղբայր Հենրիխին է ուղարկում երգերի հավաքածու, որը ընտանիքում պահվել է մինչև [[20-րդ դար]]ը։ը<ref name="GibbsLife39">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 39</ref><ref name="Newbould64">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 64</ref>։
Շուբերտի ամենաբեղմնավոր տարիներից մեկը 1815 թվականն էր. նա ստեղծում է երաժշտական մոտ 20.000 տակտ, որի գրեթե կեսը նախատեսված էր նվագախմբի համար` ներառյալ եկեղեցական 9 գործերը (չնայած նա ագնոստիկ էր), սիմֆոնիա, լեդեր (Lied)<ref>{{cite book|title=Franz Schubert: a biography|year=1996|publisher=Clarendon Press|isbn=978-0-19-816523-1|author=Elizabeth Norman McKay|page=308}}</ref><ref>{{cite book|title=Church Music in the Nineteenth Century|url=https://archive.org/details/churchmusicinnin0000unse|year=1967|publisher=Oxford University Press|location=London|isbn=0837196957|page=[https://archive.org/details/churchmusicinnin0000unse/page/166 166]|author=Arthur Hutchings|quote=The unctuous style we hear every Christmas is found in church music by Schubert and the Chevalier Neukomm, both known in private letters to be agnostic.}}</ref><ref name="Newbould40">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 40</ref>։ Նույն թվականին նա ծանոթանում է Անսելմ Հյուտենբրեների և Ֆրանց ֆոն Շոբերի հետ, ովքեր նրա մտերիմ ընկերներն են դառնում հետագա ողջ կյանքում։ Մեկ այլ ընկեր` Յոհան Մայրհոֆերը, նրանց ծանոթանում է 1814 թվականին Սփաունի միջոցով։միջոցով<ref name="CambridgeCompanion108">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 108</ref>։
Երաժշտագետ Մեյնարդ Սողոմոնը ենթադրել է, որ Շուբերտին դուր էին գալիս տղամարդիկ, մի տեսակետ, որը ժամանակ առ ժամանակ թեժ վեճերի տեղիք է տվել։տվել<ref>Solomon, M. (1989): "Franz Schubert and the peacocks of [[Benvenuto Cellini]]. ''19th-Century Music'' 12, pp. 193–206.</ref><ref>"Schubert: Music, Sexuality, Culture." ''19th-Century Music'', 1993, 17:3–101.</ref><ref>[http://www.nybooks.com/articles/1994/10/20/schubert-a-la-mode/ "Schubert à la Mode", New York Review Of Books, 20 October 1994]</ref>։ Երաժշտագետ, շուբերտագետ Ռիտա Ստեբլինը հայտարարել է, որ Շուբերտը տարված է եղել կանանցով։կանանցով<ref>Steblin, Rita (1993): "The Peacock's Tale: Schubert's Sexuality Reconsidered." ''19th-Century Music''. Berkeley, California: Univ. of California Press, {{ISSN|0148-2076}}, ZDB-ID 4395712, T 17., 1, pp. 5–33; Steblin, Rita (1996), ''Babette und Therese Kunz: neue Forschungen zum Freundeskreis um Franz Schubert und Leopold Kupelwieser'', Wien: Vom Pasqualatihaus. {{ISBN|3901254161}}; Steblin, Rita (1997): "Schubert's 'Nina' and the True Peacocks}". ''The Musical Times'' 138, pp. 13–19; [[Rita Steblin|Steblin]], Rita (1998): ''Die Unsinnsgesellschaft: Franz Schubert, Leopold Kupelwieser und ihr Freundeskreis''. Böhlau. {{ISBN|3-205-98820-5}}; [[Rita Steblin|Steblin]], Rita (2001): "Schubert's Problematic Relationship with Johann Mayrhofer: New Documentary Evidence". Barbara Haggh (ed.): ''Essays on Music and Culture in Honor of Herbert Kellman''. Paris-Tours: Minerve, pp. 465–495; Steblin, Rita (2008), "Schubert's Pepi: His Love Affair with the Chambermaid Josepha Pöcklhofer and Her Surprising Fate". ''The Musical Times'', pp. 47–69.</ref>։ Հոմոսեքսուալության թեման իր ազդեցությունն է թողել գիտական աշխատանքներում նրա ստեղծագործությունների վերլուծման վրա։վրա<ref>Horton, Julian "Schubert", Routledge, 2015, p66, Note 2</ref>։
=== Ընկերների աջակցություն ===
Շուբերտի կյանքում նշանակալից փոփոխություններ են կատարվել 1816 թվականին. Շոբերը, ով ուսանող էր և բարեկեցիկ ընտանիքի զավակ, Շուբերտին հրավիրում է իր մոր տուն` իր հետ կիսելու սենյակը։ Առաջարկը ձեռնտու էր Շուբերտի համար, քանի որ նոր էին մերժել Լայբախում կապելմայստեր լինելու նրա դիմումը, և նա որոշել էր չստանձնել հոր դպրոցում կրկին դասավանդելու պարտավորությունը։ Տարեվերջին նա տեղափոխվում է Շոբերի մոտ։ Որոշ ժամանակ նա փորձում է իր կարիքները հոգալ երաժշտության դասեր տալով, սակայն շուտով թողնում է դրանք` նվիրվելով կոմպոզիցիային. «Ես ստեղծագործում եմ ամեն առավոտ, և երբ մի մասը պատրաստ է լինում, անցնում եմ մյուսին»<ref name="Duncan26">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 26</ref>։ Այդ թվականին նա կենտրոնանում է նվագախմբային ու երգչախմբային ստեղծագործությունների վրա, չնայած շարունակում է նաև լեդեր գրել։գրել<ref name="McKayBio56">[[#McKayBio|McKay]], p. 56</ref>։ Այս աշխատանքների մեծ մասը չի հրատարակվում, սակայն ձեռագրերը տարածվում են ընկերների ու երկրպագուների շրջանում։շրջանում<ref name="GibbsLife44">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 44</ref>։
1817 թվականի սկզբին Շոբերը Շուբերտին ներկայացնում է հայտնի բարիտոն Յոհան Միխայիլ Ֆոգլին, ով քսան տարով մեծ էր Շուբերտից։ Ֆոգլը, ում համար Շուբերտը շարունակում էր շատ երգեր գրել, դառնում է կոմպոզիտորի ստեղծագործության քարոզիչներից մեկը Վիեննայի երաժշտական շրջանակներում։ Նա նաև հանդիպում է Յոզեֆ Հյուտենբրեների հետ (Անսելմի եղբայրը), ով նույնպես իր դերն է ունեցել Շուբերտի ստեղծագործական կյանքի զարգացման գործում։գործում<ref name="Newbould66">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 66</ref>։ Շուբերտի ընկերների մեծացող շրջանակը պատասխանատու դարձավ նրա զարգացման, իսկ մահից հետո` ստեղծագործությունների պահպանման գործում։գործում<ref name="Duncan90">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 90–93</ref>։
1817 թվականի վերջին Շուբերտի հայրը նոր պաշտոն է ստանձնում Լիխենտալից ոչ հեռու գտնվող Ռոսաուի (այժմ` Ալզերգրունդ) դպրոցում։ Ֆրանց Շուբերտը միանում է հորը` դարձյալ զբաղվելով իր համար ոչ հրապուրիչ դասավանդումով։ 1818 թվականի սկզբին նա վտարվում է դպրոցից Վիեննայի երաժշտասերների ընկերությանը (Gesellschaft der Musikfreunde) անդամակցելու համար. անդամակցումը կարող էր նպաստել նրա երաժշտական կարիերային։կարիերային<ref name="Newbould69"/>։ Շուբերտը մեծ ուշադրության է արժանանում մամուլի կողմից, և առաջին հրապարակային ելույթը, որ 1818 թվականի փետրվարին էր կայացել ուվերտյուրայի կատարմամբ, գովեստի է արժանանում մամուլի կողմից Վիեննայում և արտասահմանում։արտասահմանում<ref name="GibbsLife59">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 59</ref>։
[[Պատկեր:SchubertAndVogl.jpg|250px|մինի|Յոհան Միխայիլ Ֆոգլին և Ֆրանց Շուբերտին պատկերող ծաղրանկար, Ֆրանց ֆոն Շոբեր, 1825]]
1818 թվականի ամառը Շուբերտը` որպես երաժշտության ուսուցիչ, անցկացնում է կոմս Յոհան Կարլ Էստերհազիի տանը` Զելիզի նրա դղյակում։դղյակում (երկայումս` Ժելեզովցե, Սլովակիա)։ Վճարը համեմատաբար լավ էր, իսկ պարտականությունը` դաշնամուր ու երգեցողություն դասավանդել կոմսի երկու դուստրերին, համեմատաբար հեշտ, ինչը նրան հնարավորություն էր տալիս ստեղծագործելու։ Շուբերտը, հնարավոր է, իր «Դո մաժոր ռազմական քայլերգը,» (D. 733 no. 1), ի լրումն դաշնամուրային այլ դուետների, գրել է Մարիի ու Կարոլինայի համար։համար<ref name="Newbould235">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 235</ref>։ Զելիզից վերադառնալուց հետո նա հաստատվում է ընկերոջ` Մայերհոֆերի հետ։հետ<ref name="Newbould69">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 69–72</ref>։
1820-ական թվականների սկզբին Շուբերտը դառնում է արտիստների և ուսանողների շրջանակի անդամ, որը հետագայում հայտնի է դարձել «Շուբերտիադե» (Schubertiade) անունով։ Ընկերների նեղ շրջանակը, որը հարում էր կոմպոզիտորին, 1820 թվականի սկզբին հարված է ստանում. Շուբերտը և իր չորս ընկերները ձերբակալվում են ավստրիական ոստիկանության կողմից ([[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] և [[Նապոլեոնյան պատերազմներ]]ից հետո) հակահեղափոխական գուրծունեության և երիտասարդների ու ուսանողների հավաքներին մասնակցելու մեղադրանքով։ Շուբերտի ընկերներից մեկը` Յոհան Սենը, դատարանի վճռով բանտարկվեց մեկ տարով` հետագայում Վիեննա մտնելու իրավունքից զրկվելով։ Մնացած չորսը, ներառյալ` Շուբերտը, խիստ նկատողության են արժանանում «աստիճանավորների հետ անհարգալից ու վիրավորական տոնով խոսելու համար»<ref name="GibbsLife67">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 67</ref>։ Սենին այլևս երբեք չտենելով` Շուբերտը նրա բանաստեղծություններից երկուսի համար երաժշտություն է գրում։գրում (''Selige Welt'' (D. 743) և ''Schwanengesang'' (D 744))։ Այս միջադեպը, հնարավոր է, իր դերն է խաղում Մայերհոֆերի հետ հարաբերությունների վատթարացման գործում, ում հետ ապրում էր Շուբերտն այդ ժամանակ։ժամանակ<ref name="GibbsLife68">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 68</ref>։
Շուբերտի ընկերները նրան անվանում են ''Շվամերլ'', որը Գիբսը նկարագրում է որպես «գեր» կամ «փոքր սունկ» բառերի թարգմանություն. Շուբերտը ցածրահասակ էր, ուներ 1.52 մ հասակ։ «Շվամը» ավստրիական բարբառներից մեկում նշանակում է ''սունկ'', իսկ «երլ» վերջավորությունը փոքրացնում է այն։
=== Երաժշտական հասունության շրջան ===
[[Պատկեր:Franz Schubert c1827.jpg|250px|մինի|ձախից|Ֆրանց Շուբերտի դիմանկարը, Ֆրանց Էյբլ, 1827]]
1819-1820 թվականների ստեղծագործությունները վկայում են Շուբերտի զարգացման ու ոճի հասունության մասին<ref>{{cite encyclopedia
1819-1820 թվականների ստեղծագործությունները վկայում են Շուբերտի զարգացման ու ոճի հասունության մասին։ «Լազարուս» անավարտ օրատորիան նա սկսել է գրել փետրվարին, ինչին հաջորդել են բազմաթիվ փոքրածավալ ստեղծագործություններ` «Der 23. Սաղմոս», «Gesang der Geister über den Wassern» օկտետ, C մինոր կվարտետ և «Թափառականի ֆանտազիա» C մաժոր դաշնամուրի համար։ Առավել մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում Շուբերտի` 1820 թվականին գրած երկու օպերաները` «Երկվորյակները», որը հունիսի 14-ին ներկայացվել է Վիեննայի Կերնտներտոր թատրոնում, և «Կախարդական քնարը», որը օգոստոսի 21-ին ներկայացվել է Ան դեր Վին թատրոնում։ Մինչ այդ Շուբերտի առավել խոշոր կոմպոզիցիաները, բացի մեսաներից, սահմանափակվում էին Գունդելհոֆի սիրողական նվագախմբի կատարումով, որը ձևավորվել էր ընտանեկան քառյակից։ Այժմ արդեն նա նկատելի տեղ էր զբաղեցնում` ներկայանալով լայն հասարակությանը։ Հրատարակիչները, սակայն, շարունակում էին հեռու մնալ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունների հրատարակումից, իսկ Անտոն Դիաբելին տարակուսանքով համաձայնել է մի քանի գործ տպագրել։ Առաջին 7 գործերը` բոլորն էլ երգեր, ընդունվում են այս ժամանակ, ինչի դիմաց նա ստանում է խղճուկ հոնորար։ Իրավիճակը փոքր-ինչ բարելավվում է 1821 թվականի մարտին, երբ Ֆոգլը համերգներից մեկի ժամանակ կատարում է «Der Erlkönig» ստեղծագործությունը, ինչը շատ լավ է ընդունվում։ Այդ ամիս Շուբերտը գրում է Դիաբելիի վալսի վարիացիան` դառնալով 50 կոմպոզիտորներից մեկը, ով իր ներդրումն է ունեցել Դիաբելիի թեմաներով վարիացիա ստեղծելու գործում։ ▼ | last = Hadow
| first = William Henry
| title = Franz Schubert
| encyclopedia = Encyclopædia Britannica
| volume = 24
| pages = 380
| publisher=The Encyclopædia Britannica Company
| location = London, New York
▲1819-1820 | թվականներիyear ստեղծագործությունները= վկայում1911 են Շուբերտի զարգացման ու ոճի հասունության մասին։}}</ref>։ «Լազարուս» (D. 689) անավարտ օրատորիան նա սկսել է գրել փետրվարին, ինչին հաջորդել են բազմաթիվ փոքրածավալ ստեղծագործություններ` «Der 23. Սաղմոս» (D. 706), «Gesang der Geister über den Wassern» (D. 714) օկտետ, C մինոր կվարտետ (D. 703) ) և «Թափառականի ֆանտազիա» C մաժոր դաշնամուրի համար։համար (D. 760)։ Առավել մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում Շուբերտի` 1820 թվականին գրած երկու օպերաները` «Երկվորյակները» (Die Zwillingsbrüder, D. 647), որը հունիսի 14-ին ներկայացվել է Վիեննայի Կերնտներտոր թատրոնում, և «Կախարդական քնարը» (D. 644), որը օգոստոսի 21-ին ներկայացվել է Ան դեր Վին թատրոնում։թատրոնում<ref name="Austin46">[[#Austin|Austin (1873)]], pp. 46–47</ref>։ Մինչ այդ Շուբերտի առավել խոշոր կոմպոզիցիաները, բացի մեսաներից, սահմանափակվում էին Գունդելհոֆի սիրողական նվագախմբի կատարումով, որը ձևավորվել էր ընտանեկան քառյակից։ Այժմ արդեն նա նկատելի տեղ էր զբաղեցնում` ներկայանալով լայն հասարակությանը։հասարակությանը<ref name="Austin46" />։ Հրատարակիչները, սակայն, շարունակում էին հեռու մնալ կոմպոզիտորի ստեղծագործությունների հրատարակումից, իսկ Անտոն Դիաբելին տարակուսանքով համաձայնել է մի քանի գործ տպագրել։տպագրել<ref name="Wilberforce90">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], pp. 90–92</ref>։ Առաջին 7 գործերը` բոլորն էլ երգեր, ընդունվում են այս ժամանակ, ինչի դիմաց նա ստանում է խղճուկ հոնորար։ Իրավիճակը փոքր-ինչ բարելավվում է 1821 թվականի մարտին, երբ Ֆոգլը համերգներից մեկի ժամանակ կատարում է «Der Erlkönig» (D. 328) ստեղծագործությունը, ինչը շատ լավ է ընդունվում։ընդունվում<ref name="Wilberforce25">[[#Wilberforce|Wilberforce (1866)]], p. 25</ref>։ Այդ ամիս Շուբերտը գրում է Դիաբելիի վալսի (D 718) վարիացիան` դառնալով 50 կոմպոզիտորներից մեկը, ով իր ներդրումն է ունեցել Դիաբելիի թեմաներով վարիացիա ստեղծելու գործում։
Երկու օպերաներից հետո Շուբերտը առավել քան երբևէ տարվում է բեմով, որտեղ, մի շարք հանգամանքներով պայմանավորված, նա հաջողության չէր արժանացել։ 1822 թվականին մերժվում է «Ալֆոնսո և Էստրելա» գործը մասամբ լիբրետոյի պատճառով (լիբրետոյի հեղինակը Շուբերտի ընկերն էր` Ֆրանց ֆոն Շոբերը)<ref name="Newbould173">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 173</ref>։ «Ֆիերաբրասը» (D 796) մերժվում է 1823 թվականի աշնանը, սակայն դա որոշ առումով կապված էր [[Ջոակինո Ռոսսինի|Ռոսսինիի]] գործերի և իտալական ոճի տարածումով և [[Կարլ Մարիա ֆոն Վեբեր]]ի «[[Էվրիանթ]]» օպերայի անհաջողությամբ։անհաջողությամբ<ref name="CambridgeCompanion228">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 228</ref>։ «Դավադիրները» (The Conspirators, D 787) արգելվում է գրաքննադատության կողմից (հավանաբար անվանման պատճառով), իսկ «Ռոզամունդա` Կիպրոսի արքայադուստր» (D 797) պիեսը ցածր որակի պատճառով հանվում է երկու ներկայացումից հետո։հետո<ref name="Gibbs111">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 111</ref>։ Այս աշխատանքներից առաջին երկուսը գրված են բավական բարդ եղանակով. օրինակ` «Ֆիերաբրասի» ձեռագիրը կազմում է 1.000 էջ, սակայն «Դավադիրները» գրավիչ կատակերգություն է, իսկ «Ռոզամունդան» Շուբերտի երբևէ ստեղծած ամենահրաշալի մեղեդային կտորներն է պարունակում։
1822 թվականին նա ծանոթանում է Վեբերի և [[Բեթհովեն]]ի հետ։ Ասում են, որ Բեթհովենը մի քանի անգամ ընդունել է երիտասարդի նվերները, սակայն դրանցից շատերը հավանաբար լեգենդ են, և իրականում նա չէր կարող իմանալ Շուբերտի երաժշտության իրական մթնոլորտը, հատկապես ոչ գործիքային երաժշտությունը, քանի որ դրանք քիչ են հրատարակվել ու կատարվել կոմպոզիտորի կենդանության օրոք։ Ասում են, որ մահվան մահճում Բեթհովենը, թերթելով երիտասարդ կոմպոզիտորի որոշ գործեր, բացականչել է. «Իսկապես, աստվածային հանճարի կայծ կա այս Շուբերտի ստեղծագործություններում»<ref name="lvbv1">[[#Thayer|Thayer]], pp. 299–300</ref>։
=== Վերջին տարիներ և գլուխգործոցներ ===
[[Պատկեր:Franz Schubert by Wilhelm August Rieder.jpeg|300px|մինի|Ֆրանց Շուբերտ, հեղինակ` Վիլհելմ Ավգուստ Ռայդեր]]
Չնայած բեմի, ապա նաև ծառայողական պարտականությունների հանդեպ հետաքրքրությանը`Շուբերտն այս տարիների ընթացքում բազմաթիվ ստեղծագործություններ գրելու ժամանակ է գտնում։ Նա ավարտին է հասցնում A-flat Major (D. 678) մեսան և 1822 թվականին ավելի վճռականորեն անցնում աշխատանքի` անավարտ սի մինոր սիմֆոնիային։սիմֆոնիային (D. 759)։ Պատճառը, որի համար Շուբերտն անավարտ է թողել այն երկու մաս ու էսքիզ գրելուց հետո, էնիգման է։ Հետաքրքիր է, որ կոմպոզիտորը իր ընկերներից ոչ մեկի մոտ չի հիշատակել սիմֆոնիայի մասին, չնայած ինչպես նշում է Բրայան Նյուբոլտը, նրան պետք է որ հուզեր այն, ինչն արդեն գրել էր։ Իրադարձությունն անընդհատ քննարկվել է` առանց որոշակի լուծում գտնելու։
1823 թվականին Շուբերտը, «Ֆիերաբրասից» բացի, գրել է նաև երգերի իր առաջին մեծ շարքը` «Չքնաղ ջրաղացպանը» ({{lang-de|Die schöne Müllerin}}) (D. 795) Վիլհելմ Մյուլերի բանաստեղծությունների հիման վրա։վրա<ref name="Newbould215">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 215</ref>։ Այս շարքը ավելի ուշ գրված «Ձմեռային ճանապարհ» (Winterreise) (D. 911) շարքի հետ նրա ստեղծած լավագույն երգերից է։է<ref>{{cite web |url=https://www.washingtonpost.com/entertainment/books/ian-bostridges-schuberts-winter-journey-examines-the-composers-melancholy-work/2015/02/04/9228fdda-aaf4-11e4-9c91-e9d2f9fde644_story.html |title=Ian Bostridge's 'Schubert's ''Winter Journey'' examines the composer's melancholy work|work=[[The Washington Post]]|author=[[Michael Dirda]]|date=փետրվարի 4, 2015|accessdate=փետրվարի 8, 2015|quote=Franz Schubert's ''Winterreise'' is the greatest, and the most bleakly melancholy, of all song cycles.}}</ref>։ «Դու աշխարհն ես» (D. 776) երգը նույնպես ստեղծվել է այդ նույն թվականին, երբ առաջին անգամ նրա մոտ ի հայտ են եկել [[սիֆիլիս]]ի նշաններ։նշաններ<ref name="Reed1997">{{cite book|author=John Reed|title=The Schubert Song Companion|url=https://books.google.am/books?id=5MSxqOisofgC&pg=PA208|date=օգոստոսի 15, 1997|publisher=Manchester University Press|isbn=978-1-901341-00-3|pages=208–9}}</ref> D. 776) during this year. Also in that year, symptoms of [[syphilis]] first appeared.<ref name="Newbould210">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 210</ref>։
1824 թվականին Շուբերտը գրել է «Մի մինոր վարիացիան» ֆլեյտայի և դաշնամուրի համար, «Չքնաղ ջրաղացպանը» շարքի մի երգ և լարային քառյակի համար մի քանի գործեր։ Նա գրել է նաև ''Լյա մինոր սոնատը'' [[արպեջիոնե]]ի և [[դաշնամուր]]ի համար (D. 821) այն ժամանակ, երբ ընդունված էր այդ գործիքի մինորային հնչողությունը։հնչողությունը<ref name="Newbould221225">[[#Newbould|Newbould (1999)]], pp. 221–225</ref>։ Նույն թվականի գարնանը նա գրում է ''Ֆա մաժոր օկտետը,'' (D.803), կատարում է «Մեծ սիմֆոնիայի» էսքիզը, իսկ ամռանը վերադառնում է Զելիզ։ Նա տարվում է հունգարական երաժշտությամբ, գրում է ''Divertissement à la hongroise'' ստեղծագործությունը դաշնամուրային դուետի համար։համար (D. 940)։ Ասում են, որ Շուբերտը սիրո անհույս զգացմունք է տածել իր աշակերտուհու` կոմսուհի Կարոլինա Էստերհազիի նկատմամբ, սակայն միակ գործը, որ նվիրել է նրան, «Ֆանտազիա ֆա մինոր» դուետն է դաշնամուրի համար։համար<ref name="Newbould218">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 218</ref>։ Նրա ընկերը` Էդուարդ ֆոն Բաուերնֆելդը, գրել է բանաստեղծություն` նվիրված Շուբերտի անպատասխան սիրուն։
{{oq| en|<blockquote><poem> In love with a Countess of youthful grace,
—A pupil of Galt's; in desperate case
Young Schubert surrenders himself to another,
And fain would avoid such affectionate pother}}<ref name="Duncan99">[[#Duncan|Duncan (1905)]], p. 99</ref></poem>
</blockquote>}}
Նախորդ տարիների զրկանքները փոխհատուցվում են 1825 թվականի բարեկեցությամբ ու երջանկությամբ։ Արագ ընթացք է ունենում նրա գործերի հրատարակումը, և ամռանը նա հնարավորություն է ստանում արձակուրդը [[Վերին Ավստրիա]]յում անցկացնելու, որտեղ նրան խանդավառությամբ են ընդունում։ Այս ուղևորության ընթացքում Շուբերտը գրում է յոթ երգից բաղկացած շարք` ''Fräulein am See'', որը հիմնված էր [[Վալտեր Սքոթ]]ի «Լճերի տիրուհի» ստեղծագործության վրա։ Շարքում ընդգրկված էր «Էլենի երրորդ երգը» (հայտնի է նաև Շուբերտի «Ավե Մարիա» անունով) (D. 839, Op. 52, No. 6)։ Երգի խոսքերը Սքոթի բանաստեղծության գերմաներեն թարգմանությունն է Ադամ Սթորքի կողմից, ում այդ թարգմանությունը հետագայում սխալմամբ համարվել է [[Ավե Մարիա]] կաթոլիկ աղոթքի բնագիրը։ Բնագիրը սկսվում է ''Ավե Մարիա'' արտահայտությամբ, որը հետագայում կրկնվում է կրկներգում։կրկներգում<ref name="AveMariaSetting">[[#Emmons|Emmons]], p. 38</ref>։ 1825 թվականին Շուբերտը գրում է ''Լյա մինոր դաշնամուրային սոնատը'' (D 845, առաջին անգամ հրատարակվել է որպես 42) և սկսում է ''Դո մաժոր սիմֆոնիան'', որն ավարտում է հաջորդ տարի։տարի<ref name="Newbould228">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 228</ref>։
1826-1828 թվականներին Շուբերտը բնակություն է հաստատում Վիեննայում` այդ ընթացքում 1827 թվականին ուղևորվելով [[Գրաց]]։ Այս երեք տարիների կյանքը համեմատաբար միապաղաղ է անցնում։ 1826 թվականին նա գրում է իր № 9 սիմֆոնիան (D. 944, հետագայում ստացել է «Մեծ D մաժոր» անունը), որը նվիրում է ''Երաժշտասերների ընկերությանը''` դիմացը հոնորար ստանալով։ստանալով<ref>[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 254</ref>։ 1828 թվականի գարնանը իր կարիերայի ընթացքում միակ անգամ նա տալիս է հրապարակային համերգ` բաղկացած սեփական աշխատանքներից։աշխատանքներից<ref>[[#Newbould|Newbould (1999)]], pp. 265–266</ref>։ Համերգը լավ ընդունելության է արժանանում։ Շուբերտի ստեղծագործությունների անվանումները գաղափար են տալիս նրա կենսագրությունից։ № 14 ռե մինոր լարային քառյակը (D. 810), «Մահը և աղջիկը» վարիացիայի հետ գրվել է 1825-1826 թվականների ձմռանը և առաջին անգամ կատարվել 1826 թվականի հունվարի 25-ին։ Նույն թվականին` ավելի ուշ, գրվել են № 15 սոլ մաժոր լարային քառյակը (D 887, առաջին հրատարակվել է որպես op. 161), B մինոր ռոնդոն ջութակի ու դաշնամուրի համար (D. 895), Սոլ մաժոր դաշնամուրային սոնատը։սոնատը (D 894, առաջին հրատարակվել է որպես G, op. 78)։ Սրանց ավելանում են նաև շեքսպիրյան երեք երգերը, այդ թվում` "Ständchen" (D. 889) և "An Sylvia" (D. 891), որոնք գրվել են նույն օրը, երբ միջօրեի զբոսանքից հետո նա վերադարձել է պանդոկ։պանդոկ<ref name="SmithCarlson78">[[#SmithCarlson|Smith & Carlson]], p. 78</ref>։
[[Պատկեր:Schubert's Brille.jpg|250px|մինի|Շուբերտի ակնոցը]]
1827 թվականին Շուբերտը գրում է երգերի «Ձմեռային ճանապարհ» շարքը (D. 911), որը մի նոր բարձունք էր երգարվեստի մեջ, «Ֆանտազիա դո մաժորը» ջութակի ու դաշնամուրի համար (D. 934), «Էքսպրոմտը» դաշնամուրի համար և դաշնամուրային երկու տրիո (առաջինը` B-մաժոր (D. 898), երկրորդը` E-flat major։major, (D. 929))<ref name="Newbould261">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 261–263</ref>։ 1828 թվականին կոմպոզիտորը [[Ֆրանց Գրիլպալցեր]]ի խոսքերի հիման վրա գրում է «Միրիամի հաղթանակի երգը» (D 942), E-flat major մեսան (D. 950), «Tantum Ergo»-ն (D. 962), Դո մաժոր լարային քառյակը, դո մաժոր «Բենեդիկտ» մեսան (D.452), եզրափակիչ երեք սոնատները դաշնամուրի համար (D.958, D.959 и D.960) և 13 երգերից բաղկացած շարքը, որը հայտնի է «Կարապի երգ» անվանումով։անվանումով<ref name="Newbould270">[[#Newbould|Newbould (1999)]] pp. 270–274</ref>։ Այս հավաքածուն, չնայած լայն առումով երգերի շարք չէ, պահպանում է առանձին երգերի միասնությունը` ներկայացնելով հուզիչ ողբերգություն։ Այս երգերից վեցը գրվել են [[Հայնրիխ Հայնե]]ի բանաստեղծությունների խոսքերով, ում բանաստեղծությունների ժողովածուն տպագրվել էր աշնանը։ Դո մաժոր սիմֆոնիան (D. 944) թվագրվում է 1828 թվականին, սակայն երաժշտագետները կարծում են, որ այն գրվել է 1825-1826 թվականներին։ Շուբերտը կյանքի ընթացքում հազվադեպ է վերանայել իր ծավալուն գործերը։ Այն ժամանակ, երբ Բեթհովենի գործերը Վիեննայի նվագախումբը համարել էր նվագելու համար անհարմար, Շուբերտը ձեռնամուխ է լինում նոր Դո մաժոր սիմֆոնիայի ստեղծմանը։ստեղծմանը (D 936A)<ref name="Newbould385">[[#Newbould|Newbould (1999)]], p. 385</ref><ref name="CambridgeCompanion202">[[#CambridgeCompanion|Gibbs (1997)]], p. 202</ref>։
Շուբերտի վերջին երկու տարիների աշխատանքը ցույց է տալիս, որ կամպոզիտորն ավելի ու ավելի է հակվում մարդկային հոգեբանության մութ կողմերին և մարդկային հարաբերություններին` հոգևորի և սահմանայինի ավելի խոր գիտակցումով։ Այս շրջանի մի քանի երգերում, հատկապես շարքերում, նա արտասովոր խորության է հասնում։ Օրինակ` «Երկվորյակ» (Der Doppelgänger, D 957, No. 13) երգում անսովոր լուծման է հասնում` փոխանցելով անխուսափելի մահվան անմտությունը, երկրային ճամփորդության վերջը։ Բառերի ու հնչյունների ուժեղ ու հեռատես պատկերը նախորոշվել էին դեռևս մեկ տարի առաջ գրված «Լիրիկական մարդը» (Der Leiermann, D 911, No. 24) գործում, «Ձմեռային ճանապարհ» շարքի վերջում։ Նույնիսկ մեծածավալ գործերում նա երբեմն կիրառել է հազվագյուտ կառուցվածք. դա նկատելի է Ռե մաժոր սիմֆոնիայում (D 936A), որը հավանաբար գրել է կյանքի վերջին ամիսներին։ Այս գործում նա անընդունելի է համարում [[Գուստավ Մալեր]]ի` բանահյուսական երգերի կիրառումը հարմոնիայի տեսանկյունից։տեսանկյունից<ref>Newbould (1999) ibid, and comments in the liner notes to the cd recording issued on Hyperion Records</ref>։ Հիվանդության մահճում Շուբերտը ցանկություն է արտահայտել զարգացնելու հարմոնիայի ու կառուցվածքի մասին իր ունեցած գիտելիքների պաշարը` ցանկանալով դասեր առնել ավստրիացի կոմպոզիտոր, երաժշտության տեսաբան Սիմոն Զեխտերից։Զեխտերից<ref name="Schonberg130">[[#Schonberg|Schonberg]], p. 130</ref>։
=== Հիվանդություն և մահ ===
[[Պատկեր:Schubert Franz.jpg|250px|մինի|Շուբերտի կիսանդրին Վերինգի նախկին գերեզմանատանը]]
Ստեղծագործական բուռն գործունեության ընթացքում վատանում է Շուբերտի առողջությունը։ Նրա մահվան պատճառը պաշտոնապես ընդունվել է [[որովայնային տիֆ]]ը, սակայն առաջարկվել են նաև այլ վարկածներ` ներառյալ երրորդ աստիճանի [[սիֆիլիս]]ը։ 1820-ական թվականների վերջերին նրա առողջությունը քայքայվում է, և նա որոշ ընկերների խոստովանել է, որ մոտ է իր մահը։մահը<ref>Brian Newbould, 1999, on the medical evidence</ref>։ 1828 թվականի ամռան վերջին կոմպոզիտորը տեսնում է պալատական բժշկին` Էրնստ Ռինին, ով հավանաբար հաստատել է նրա մոտալուտ մահը։մահը<ref>Newbould ibid</ref>։ Շուբերտի մահվան որոշ ախտանիշեր համապատասխանում են սնդիկով թունավորման ախտանշաններին (սնդիկն այն ժամանակ սիֆիլիսը բուժելու տարածված միջոց էր, ինչը ևս մեկ անգամ վկայում է նրա հնարավոր հիվանդության մասին)<ref name="Gibbs168">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], pp. 168–169</ref>։ Նոյեմբերի սկզբին նրա առողջությունը վատանում է. երգահանը տառապում է ուժեղ գլխացավերից, տենդից, այտուցված անոթներից։ Նա գրեթե անկարող էր սնունդ ընդունելու։ Շուբերտը մահացել է 1828 թվականի նոյեմբերի 19-ին Վիեննայում, 31 տարեկան հասակում։ Երաժշտական վերջին ստեղծագործությունը, որ նա ցանկացել է լսել, Բեթհովենի № 14 լարային քառյակն էր։էր (C-sharp minor, Op. 131)։ Նրա ընկեր, ջութակահար Կարլ Հոլցը, ով ներկա է եղել Շուբերտի մահից հինգ օր առաջ կազմակերպված հավաքին, մեկնաբանել է. «Հարմոնիայի արքան երգի արքային բարեկամական առաջարկ է ուղարկել կյանքի ու մահվան քառուղիներում»<ref>Deutsch O.E. ''Schubert: Memoirs by his friends'', p. 300. London, 1959.</ref>։ Նա Բեթհովենի հետ էր, ումով հիացել էր ողջ կյանքի ընթացքում։
Շուբերտն իր իսկ խնդրանքով թաղվել է [[Վերինգ]] գյուղում (ներկայումս` Վիեննայի 18-րդ շրջանը)<ref name="Duncan79" />։ Մահվանից մեկ տարի առաջ նա Բեթհովենի թաղման ջահակիրն էր։
1872 թվականին Վիեննայի Շտադպարկում կանգնեցվել է Շուբերտի արձանը։արձանը<ref name="Duncan79">[[#Duncan|Duncan (1905)]], pp. 79–80</ref>։ 1888 թվականին Շուբերտի ու Բեթհովենի գերեզմանները տեղափոխվել են Վիեննայի [[Կենտրոնական գերեզմանատուն (Վիեննա)|Կենտրոնական գերեզմանատուն]], որտեղ էլ ներկայումս գտնվում են [[Յոհան Շտրաուս]]ի ու [[Յոհաննես Բրամս]]ի գերեզմանների կողքին։կողքին<ref name="Gibbs197">[[#GibbsLife|Gibbs (2000)]], p. 197</ref>։ Վերինգի գերեմանատունը 1825 թվականին վերափոխել են զբոսայգու, որը կրում է Ֆրանց Շուբերտի անունը, իսկ Շուբերտի նախկին գերեզմանի տեղում տեղադրել են նրա կիսանդրին։ Նրա վրա գրված է հետևյալ մակագրությունը. «Երաժշտական արվեստն այստեղ ամփոփել է անգին գանձ, բայց և բազում այլ գեղեցիկ հույսեր» ։
,,Die Tonkunst begrub hier einen reichen Besitz, aber noch viel schönere Hoffnungen"
== Ստեղծագործություն ==
|
