Վիքիպեդիա

«Արմեններ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
չNo edit summary
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Էթնիկ խումբ
'''Արմեններ''', [[հայալեզու]] ցեղախումբ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ում, [[Արմենի-Շուպրիա]] երկրի հիմնական բնակչությունը։ Հայ ժողովրդի կազմավորման մասնակցել են հնդեվրոպալեզու ցեղախումբեր, որոնցից ամենախոշոր ցեղերն էին.- «[[Հայ]]» եվ «Արմեն» ցեղախմբերը։▼
|անվանում = Արմեններ
Արմենները վաղուց ապրել են [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հարավարևմտյան եվ [[Փոքր Ասիա]]յի արևելյան մասում։ [[Ասորեստան]]յան արձանագրություններում Արմենները հիշատակվում են «ուրումե», իսկ ուրարտական արձանագրություններում՝ «ուրմե» կամ «արմե» անուններով, [[Հոմերոս]]ը հիշատակում է [[արիմներ]] ժողովրդի անունը։
|քանակություն =
|պատկեր =
|պատկեր_նկարագրում =
|երկրամաս1 = [[Հայկական լեռնաշխարհ]]
|հղում1 =
|քանակ1 =
|երկրամաս2 =
|քանակ2 =
|հղում2 =
|երկրամաս3 =
|քանակ3 =
|հղում3 =
|երկրամաս4 =
|քանակ4 =
|հղում4 =
|երկրամաս5 =
|քանակ5 =
|հղում5 =
|երկրամաս6 =
|քանակ6 =
|հղում6 =
|երկրամաս7 =
|քանակ7 =
|հղում7 =
|երկրամաս8 =
|քանակ8 =
|հղում8 =
|երկրամաս9 =
|քանակ9 =
|հղում9 =
|երկրամաս10 =
|քանակ10 =
|հղում10 =
|լեզու =
|հավատք =
}}
▲'''Արմեններ''', [[հայերեն|հայալեզու]] ցեղախումբ [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ում, [[Արմենի-Շուպրիա]] երկրի հիմնական բնակչությունը։ Հայ ժողովրդի կազմավորման մասնակցել են հնդեվրոպալեզու ցեղախումբեր, որոնցից ամենախոշոր ցեղերն էին.- «[[Հայ]]» եվ «Արմեն» ցեղախմբերը։
 
== Անվան ստուգաբանություն ==
Իսկ «Արմենի», «Արմենիա», «Արմինա» անունները խուրիտտա-ուրարտական ծագում ունեն։ Արմենի նշանակում է Արմե + նի(խուրիտական մասնիկ) = Արմենների երկիր։
Օտարները[[Խուռիներ|Հուրիա]]-[[Ուրարտու|ուրարտական]] մերծագում երկիրըունեն հաճախ«Արմենի», կոչում«Արմենիա», են«Արմինա» անունները։ Արմենի նշանակում է Արմենների երկիր։ Օտարները [[ԱրմենիաՀայաստան]]ը կոչում են Արմենիա (բացի [[վրացիներ]]ից և քուրմանջիկուրմանջի բարբառով խոսող [[քրդեր]]ից)։ Անվան ավանդական հենքով հյուսած ստուգաբանությունը մի քանի կերպ է բացատրվում։ Նախ՝ այն ծագած է համարվում հնդեվրոպական արմեններ ժողովրդից։ Երկրորդ, [[սանսկրիտերեն]] արա՝ «արի», «քաջ» և մանա՝ «մարդիկ» բառերի միացումից։ Այսինքն՝ «քաջ մարդիկ»։ Երրորդ, ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] կոչվել է [[Հայկյան Արամ|Հայկազյան Արամ]] նահապետի անունով։ Եվ, վերջապես, [[Արամանյակ|Արմենակ Հայկազյան]] նահապետի՝ անունով, որը [[Հայկ նահապետ|Հայկի]] որդին էր, նրա անվան կրճատ ձևը եղել է [[Արմեն]], որից և մեր ժողովրդի ու երկրի անվանումը։ Արմեն ժողովրդի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է [[Աքեմենյան Պարսկաստան]]ի թագավոր [[Դարեհ I Մեծ|Դարեհ Վշտասպյանի]] (մ.թ.ա. 522—486) արձանագրության մեջ։ ԻնչպեսՆրա հայտնի է, նրա թագավորությանկառավարման ժամանակ, բացի մի շարք այլ ժողովուրդներից, նրա դեմ ապստամբել էին նաև արմենները, որոնք ցանկանում էին անկախություն ձեռք բերել։ Այս ապստամբությունը մանրամասն նկարագրված է [[Բեհիսթունյան արձանագրություն|Բեհիսթունյան]] (Քիրմանշահի մոտ) բարձր ժայռի վրա քանդակած Դարեհ Ա-ի բևեռագիր արձանագրության մեջ, որը գրված է երեք լեզվով՝ [[հին պարսկերեն]], [[էլամերեն]] և [[բաբելոներեն]]։ Արմենների երկիրն այս արձանագրության մեջ անվանված է «[[Արմենիա]]», իսկ ժողովուրդը՝ արմեններ։արմեններ<ref Այստեղիցname="">«Հայրենագիտական էլէտյուդներ», առաջացելԿամսար ենԱվետիսյան, ԱրմենիաԵրևան, և1979, արմեններէջ 264․</ref>։ բառերը։▼
 
== Պատմություն ==
Մ․թ․ա․ 23-րդ դարում գրված մի արձանագրությունում հիշատակվում է, որ [[Աքքադ]]ի թագավորի [[Նարամ-Սին]]ի դեմ ելել են 17 թագավորներ, որոնցից 11-րդը [[Արմենի-Շուպրիա|Արմանի]] երկրի [[Մանդակինա]] թագավորն է։
Արմենները վաղուց ապրել են [[Հայկական լեռնաշխարհ]]ի հարավարևմտյան և [[Փոքր Ասիա]]յի արևելյան մասում։ [[Ասորեստան]]յան արձանագրություններում Արմենները հիշատակվում են «ուրումե», իսկ ուրարտական արձանագրություններում՝ «ուրմե» կամ «արմե» անուններով, [[Հոմերոս]]ը հիշատակում է [[արիմներ]] ժողովրդի անունը։ Մ․թ․ա․ 23-րդ դարում գրված մի արձանագրությունում հիշատակվում է, որ [[Աքքադ]]ի [[Նարամսին]] թագավորի դեմ են ելել 17 թագավորներ, որոնցից 11-րդը [[Արմենի-Շուպրիա|Արմանի]] երկրի [[Մանդակինա]] թագավորն է։ Երկրորդ հիշատակությունը [[Սարգոն]]ի (մ․թ․ա․ 2334-2284) մի արձանագրությունում է, ըստ որի Արմանի երկիրը Սարգոնի տիրապետության տակ է եղել։ «Ուրումե» տարբերակով առաջին անգամ հիշատակավել է Ասորեստանյան թագավոր [[Թիգլաթպալասար I|Թիգլաթպլասար Ա]] թագավորի (մ․թ․ա․ 1115-1077) ժամանակ։ Նա հիշատակել է որ ուրումեացիները գրավել են [[Արմենի-Շուպրիա|Շուպրիա]] երկրի [[Ալզի]] և [[Աղձնիք]]ի շրջանները։ [[Ուրարտացիներ]]ից առաջինը [[Մենուա]] արքան է արշավել [[Արմենի-Շուպրիա]]յի վրա, այն կոչելով Ուրմեուխի։ Մ․թ․ա․ 773 թվականին [[Արգիշտի Ա]]-ը արշավում է [[Ուրմե]]ի վրա, ավերելով և 24 հազար գերի տանելով։ «Արմե» ձևով առաջին անգամ հիշատակվում է [[Սարդուրի Բ]]-ի օրոք։ Նա 3 արշավանքներ է ձեռնարկում տանելով 8500 գերիներ։ [[Հերոդոտոս]]ից և հունական այլ հեղինակներից հայտնի է դառնում, որ Հայկական լեռնաշխարհում գոյություն են ունեցել երկու սատրապություններ՝ 18-րդը, որի բնակիչները առավելապես [[ալարոդներ]] են, և 13-րդը, որի բնակիչները առավելապես արմեններ են<ref name="">Предыстория армянского народа, И.М․Дьяконов, с. 238—239, прим. 126</ref>
 
== Տես նաև ==
Երկրորդ հիշատակությունը եղել է [[Սարգոն Ա]]-ի (մ․թ․ա․ 1980-1948) մի արձանագրությունում, ըստ որի Արմանի երկիրը Սարգոնի տիրապետության տակ է եղել։
* [[հայեր]]
 
== Ծանոթագրություններ ==
Իսկ «ուրումե» ձևը առաջին անգամ հիշատակավել է Ասորեստանյան թագավոր [[Թիգլաթպլասար Ա]] թագավորի (մ․թ․ա․ 1115-1077) ժամանակ։ Նա հիշատակել է որ [[ուրումեացիներ]]ը գրավել են [[Արմենի-Շուպրիա|Շուպրիա]] երկրի [[Ալզի]] և [[Աղձնիք]]ի շրջանները։
{{ծանցանկ}}
 
[[Ուրարտացիներ]]ից առաջինը [[Մենուա]]ն էր, որ արշավեց [[Արմենի-Շուպրիա]]յի վրա, այն կոչելով Ուրմեուխի։
 
Մ․թ․ա․ 773 [[Արգիշտի Ա]]-ը արշավում է [[Ուրմե]]ի վրա, ավերելով և 24 հազար գերի տանելով։
 
«Արմե» ձևով առաջին անգամ հիշատակվում է [[Սարդուրի Բ]]-ի օրոք։ Նա 3 արշավանքներ է ձեռնարկում տանելով 8500 գերիներ։
 
▲Օտարները մեր երկիրը հաճախ կոչում են [[Արմենիա]] (բացի [[վրացիներ]]ից և քուրմանջի բարբառով խոսող [[քրդեր]]ից)։ Անվան ավանդական հենքով հյուսած ստուգաբանությունը մի քանի կերպ է բացատրվում։ Նախ՝ այն ծագած է համարվում հնդեվրոպական արմեններ ժողովրդից։ Երկրորդ, [[սանսկրիտերեն]] արա՝ «արի», «քաջ» և մանա՝ «մարդիկ» բառերի միացումից։ Այսինքն՝ «քաջ մարդիկ»։ Երրորդ, ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]] կոչվել է [[Հայկյան Արամ|Հայկազյան Արամ]] նահապետի անունով։ Եվ, վերջապես, [[Արամանյակ|Արմենակ Հայկազյան]] նահապետի՝ անունով, որը [[Հայկ նահապետ|Հայկի]] որդին էր, նրա անվան կրճատ ձևը եղել է [[Արմեն]], որից և մեր ժողովրդի ու երկրի անվանումը։ Արմեն ժողովրդի մասին առաջին անգամ հիշատակվում է [[Պարսկաստան]]ի թագավոր [[Դարեհ I Մեծ|Դարեհ Վշտասպյանի]] (մ.թ.ա. 522—486) արձանագրության մեջ։ Ինչպես հայտնի է, նրա թագավորության ժամանակ, բացի մի շարք այլ ժողովուրդներից, նրա դեմ ապստամբել էին նաև արմենները, որոնք ցանկանում էին անկախություն ձեռք բերել։ Այս ապստամբությունը մանրամասն նկարագրված է [[Բեհիսթունյան արձանագրություն|Բեհիսթունյան]] (Քիրմանշահի մոտ) բարձր ժայռի վրա քանդակած Դարեհ Ա-ի բևեռագիր արձանագրության մեջ, որը գրված է երեք լեզվով՝ [[հին պարսկերեն]], [[էլամերեն]] և [[բաբելոներեն]]։ Արմենների երկիրն այս արձանագրության մեջ անվանված է «[[Արմենիա]]», իսկ ժողովուրդը՝ արմեններ։ Այստեղից էլ առաջացել են Արմենիա և արմեններ բառերը։
 
== Աղբյուրներ ==
* Ավետիսյան Կ.Մ., Ավետիսյան Ա.Ա., Հայրենագիտական էտյուդներ։ «Սովետական գրող» հրատարակչություն, Երևան, 1979
 
[[Կատեգորիա:Հայկական ցեղեր]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Արմեններ» էջից