«Մասնակից:VSGrigorian/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 22.
=== Հին ժամանակաշրջան (Մինչև 17-րդ դարը) ===
Մարդու հյուսվածքների ֆունկցիայի վերաբերյալ որոշակի (թեպետ չնչին) գիտելիք մարդկությունն ունեցել է դեռևս անհիշելի ժամանակներից: Հայտնի է, որ Նոր քարի դարում վերքերի լավացումը խթանելու նպատակով վերքերը կարվել են: Ավելի ուշ, Հին Եգիպտոսում և այլ առաջադեմ քաղաքակրթություններում մշակվեցին բուսական և այլ նյութերից պատրաստված կարանյութեր, որոնք օգտագործվում էին վերքերը կարելու նպատակով: Մոտավորապես մ.թ.ա. 2500-ականներին, հին Հնդկաստանում մշակվել են մաշկային փոխպատվաստուկներ, որոնք վերցվել են հետույքի շրջանից և դրանցով ծածկվել են ականջների, քթի, շրթունքների շրջանի վերքերը՝ օգտագործելով կարեր: Հին եգիպտացիները հաճախ իրականացնում էին դիակներից վերցված մաշկի փոխպատվաստում հիվանդներին, և նույնիսկ փորձեր էին անում օգտագործել մեղր՝ վարակների զարգաումը ճնշելու նպատակով, ինչպես նաև յուղ՝ որպես վարակներից պաշտպանող պատնեշ: Արդեն մեր թվարկության 1-ին և 2-րդ դարերում, գալլո-հռոմեացիները մշակել են կռած երկաթից պատրաստված իմպլանտներ, իսկ հին մայաների մոտ օգտագործվում էին ատամների իմպլանտներ:
=== Լուսավորության դարաշրջան (17-19-րդ դարեր) ===
Թեպետ լուսավորչական դարաշրջանի որոշ գիտնականների հաջողվել էր մշակել ժամանակի համար բավականին առաջադեմ տեխնոլոգիաներ, սակայն նրանց մոտ նույնպես, դեռևս չկար մեխանիստական պատկերացում այն մասին, թե ինչպես է օրգանիզմն արձագանքում այդպիսի միջամտություններին: Այս մեխանիկական մոտեցումը սկսեց զարգանալ Ռենե Դեկարտի կողմից առաջադրված գիտության էմպիրիկ մեթոդի զարգացմանը զուգընթաց: Իսահակ Նյուտոնը սկսեց նկարագրել օրգանիզմը որպես «ֆիզիկաքիմիական մեքենա» և ներկայացրեց հիվանդությունն իբրև այդ «մեքենայի» անսարքություն: 17-րդ դարում Ռոբերտ Հուկը հայտնաբերեց բջիջը, իսկ Բենեդիկտ դե Սպինոզայն իր աշխատության մեջ առաջ քաշեց հոմեոտազի գաղափարը, որն առկա է օրգանիզմի դինամիկ գործընթացների միջև: 18-րդ դարում պոլիպ հիդրաների վրա Աբրահամ Տրեմբլեյի կողմից կատարված հետազոտությունների արդյունքում գիտնականներն սկսեցին խորանալ նաև բջիջների ռեգեներատիվ ունակությունների ուսումնասիրման գործում: 19-րդ դարում գիտնականներին հաջողվեց պարզել, թե ինչպես են տարբեր մետաղները փոխազդում օրգանիզմի միջավայրերի հետ, ինչի շնորհիվ մշակվեցին կատարելագործված կարանյութեր և սկսեցին օգտագործվել մետաղական հարթակներ և պտուտակներ՝ ոսկրերի ֆիքսացիայի նպատակով: Ապա, 1800-ականների կեսերին առաջին անգամ վարկած առաջադրվեց, որ բջիջ-միջավայր փոխազդեցությունները և բջիջների պրոլիֆերացիան խիստ կարևոր են հյուսվածքների ռեգեներացիայի գործընթացում:
=== Ժամանակակից դարաշրջան (20-րդ և 21-րդ դարեր) ===
Ժամանակի ընթացքում, տեխնոլոգիաներ զարգացմանը զուգընթաց, անընդհատ անհրաժեշտություն կա, որպեսզի գիտնականները փոփոխեն իրենց հետազոտությունների մեթոդները: Հյուսվածքային ինժեներիայի հիմքում ընկած գաղափարները, դարերի ընթացքում շարունակել են իրենց զարգացումը, մինչև որ հյուսվածքային ինժեներիան ինքնին ձևավորվել է որպես առանձին գիտություն: Սկզբում մարդիկ սկսել են մտածել դիակներից վերցված փոխպատվաստուկների կիրառման ուղղությամբ և օգտագործել են հենց ուղղակիորեն մարդկային կամ կենդանական դիակային հյուսվածքներ: Այժմ, հյուսվածքային ինժեներիան հնարավորություն է տալիս վերստեղծել օրգանիզմի բազմաթիվ հյուսվածքներ՝ օգտագործելով ժամանակակից տեխնոլոգիաներ, ինչպիսիք են՝ միկրոֆաբրիկացիան, եռաչափ բիոտպագրությունը և այլն՝ միաժամանակ օգտագործելով հիվանդի սեփական հյուսվածքներից վերցված բջիջներ և/կամ ցողունային բջիջներ: Այս ամենը հնարավորություն տվեց գիտնականներին ստանալ նոր հյուսվածքները ավելի արդյունավետ եղանակներով: Օրինակ՝ այս տեխնոլոգիաները հնարավորություն են տալիս ստանալ ավելի անհատականացված՝ պերսոնալիզացված բուժման մեթոդներ, որոնք թույլ են տալիս ստանալ ավելի բարձր կենսահամատեղելիություն, նվազեցված իմուն պատասխան (խոսքը գնում է հիվանդի օրգանիզմի կողմից այս մեթոդներով ստացված փոխպատվաստուկի մերժման հավանականության քչացման մասին), բջջային ինտեգրացիա և ավելի բարձր կենսունակություն: Կասկած չկա, որ այս տեխնոլոգիաներն ապագայում նույնպես շարունակելու են զարգանալ, ինչպես որ ականատես եղանք վերջին տասնամյակներում միկրոֆաբրիկացիայի և բիոտպագրության զարգացմանը:
In 1960, Wichterle and Lim were the first to publish experiments on hydrogels for biomedical applications by using them in contact lens construction. Work on the field developed slowly over the next two decades, but later found traction when hydrogels were repurposed for drug delivery. In 1984, Charles Hull developed bioprinting by converting a Hewlett-Packard inkjet printer into a device capable of depositing cells in 2D. 3D printing is a type of additive manufacturing which has since found various applications in Medical engineering, due to its high precision and efficiency. With Biologist James Thompson’s development of first human stem cell lines in 1998 followed by transplantation of first laboratory-grown internal organs in 1999 and creation of the first bioprinter in 2003 by the University of Missouri when they printed spheroids without the need of scaffolds, 3D bioprinting became more conventionally used in medical field than ever before.
|