«Բալիստիկ հրթիռ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ամենավաղ բալիստիկ հրթիռը թվարկվում է 13-րդ դարով։ 14-րդ դարում [[Մին դինաստիա]]յի նավատորմը, որպես բալիստիկ հրթիռի վաղվառ օրինակ, թշնամու նավերի դեմ նավային ճակատամարտում օգտագործել է Huolongchushui կոչվող զենքը<ref name="Needham volume 5 part 7 508">Needham, Volume 5, Part 7, 508-510.</ref> Ժամանակակից բալիստիկ հրթիռի առաջնեկը եղել է A-4 հրթիռը<ref>{{cite book | last = Zaloga | first = Steven | title = V-2 Ballistic Missile 1942–52 | publisher = [[Osprey Publishing]] | location = Reading | year = 2003 | page = [https://archive.org/details/newvanguard8200stev/page/3 3] | isbn = 978-1-84176-541-9 | url-access = registration | url = https://archive.org/details/newvanguard8200stev/page/3 }}</ref>, որը հայտնի էր V-2 անվամբ։ Այն արտադրվել էր [[Նացիստական Գերմանիա]]յում [[1930]]-[[1940]]-ական թվականներին՝ Վերհներ ֆոն Բրաունի գլխավորությամբ։ V-2-ի առաջին հաջող արձակումը տեղի է ունեցել 1942 թ․ հոկտեմբերի 3-ին։ Այն սկսել է շահագործվել 1944 թ․ սեպտեմբերի 6-ին և արձակվել է [[Փարիզ]]ի, իսկ երկու օր անց՝ [[Լոնդոն]]ի վրա։ [[1945]] թ․ մայիսի դրությամբ՝ արձակվել էր ավելի քան 3000 V-2 բալիստիկ հրթիռ<REF NAME='num_fired'>{{cite book| author=Clayton K. S. Chun| title=Thunder Over the Horizon: From V-2 Rockets to Ballistic Missiles| publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|year=2006| page=54}}</ref>։

Միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռի հետագիծը բաղկացած է երեք մասից՝ շարժիչի աշխատանքով թռիչքից, առանց շարժիչի աշխատանքի թռիչքից, որը կազմում է թռիչքի մեծ մասը, և մարտագլխիկի բլոկի փուլից, երբ հրթիռը մոտնումմոտենում է Երկրի մթնոլորտ (ավելի կարճ հեռավորության բալիստիկ հրթիռների թռիչքային առաջին երկու փուլերը նույնն են, քանի որ բալիստիկ հրթիռների որոշ կատեգորիաներ դուրս չեն գալիս մթնոլորտից){{citation needed|date=January 2018}}։

== Առավելություններ ==

Բալիստիկ հրթիռների ընթացքն ունի երկու կարևոր առանձնահատկություններ։ Առաջին հերթին, բալիստիկ հրթիռները, որոնք անցնում են երկրիԵրկրի մակերևույթ, ունեն ավելի մեծ հեռավորություն, քան նույն չափսի թևավոր հրթիռները։ Հրթիռը շարժիչի աշխատանքով կարող է անցնել հազարավոր կիլոմետրեր, սակայն դրա համար անհրաժեշտ է մեծ քանակությամբ վառելիք, ինչի հաշվին կմեծանա հրթիռի չափսը և այն ավելի հեշտ հայտնաբերելի ու խոցելի կլինի։ Շարժիչի աշխատանքով հրթիռները, որոնք կարող են ընդգրկել նման հեռավորություններ, ինչպես, օրինակ, թևավոր հրթիռները, թռիչքի մեծ մասի ժամանակ չեն օգտագործում հրթիռային շարժիչներ, այլ փոխարենն օգտագործում են ինքնաթիռի ավելի էկոնոմ շարժիչներ։ Սակայն թևավոր հրթիռների արտադրությամբ բալիստիկ հրթիռները չեն հնացել, քանի որ դրանք կարող են կատարել թռիչքներ շատ մեծ արագությամբ։ Միջմայրցամաքային բալիստիկ հրթիռը կարող է խոցել թիրախը 10․000 կմ հեռավորության վրա՝ մոտ 30-35 րոպեում{{Citation needed|date=October 2015}}։ 5000 մ/վ-ից ավել վերջնական արագությամբ բալիստիկ հրթիռներն ավելի դժվար խոցելի են, քանիքան թևավոր հրթիռները, քանի որ ունեն թռիչքի ավելի կարճ ժամանակահատված։ Հետևաբար, բալիստիկ հրթիռներն ամենասարսափելի զենքերից են, չնայած որ թևավոր հրթիռներն ավելի մատչելի են, շարժական ու բազմակիրառելի{{Citation needed|date=October 2015}}։

*[[Օդից արձակվող բալիստիկ հրթիռ (ՕԱԲՀ)

*Shaurya (շահագործվող)

*[[Օկա]] (չշահագործվող)

Օգտակար ծանրաբեռնվածության զանգվածը սովորաբար հաշվարկվում է Երկրի մակերևույթի վրա օպտիմալ բալիստիկ հետագծի մեկ կետից մինչև մյուս կետը։ Օպտիմալ հետագիծն առավելագույնով ավելացնում է ընդհանուր օգտակար ծանրաբեռնվածությունը (օգտակար ծանրաբեռնվածության զանգված)՝ օգտագործելով հրթիռի հնարավոր [[ուժի իմպուլս]]ը։ Նվազեցնելով օգտակար ծանրաբեռնվածության զանգվածը՝ կարելի է ընտրել տարբելտարբեր հետագծեր, ինչը կարող է կամ մեծացնել նոմինալ հեռավորությունը կամ փոքրացնել թռիչքի ընդհանուր ժամանակը։

Ցածր բարձրությամբ հետագիծն ընտրելու հիմնական պատճառը հակաբալիստիկ հրթիռային համակարգերից խոսափելնխուսափելն է՝ կրճատելով գրոհող հրթիռի խոցման ժամանակը կամ միջուկային առաջին հարվածի սցենարը<ref>Science & Global Security, 1992, Volume 3, pp.101-159 Depressed Trajectory SLBMs: A Technical Evaluation and Arms Control Possibilities [http://www.princeton.edu/sgs/publications/sgs/pdf/3_1-2gronlund.pdf]</ref>։