«Էլիզաբեթ Յորք»–ի խմբագրումների տարբերություն

Էլիզաբեթը ծնվել է [[1466]] թվականի [[Փետրվարի 11|փետրվարի 11–ին]] [[Վեստմինստերյան պալատ|Վեստմինստերյան պալատում]] և Անգլիայի թագավոր [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ի]] և [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Էլիզաբեթ Վուդվիլի]] տասը երեխաներից ավագն էր, արքայադուստրը նաև երկու համամայր եղբայր ուներ՝ մոր և Գրոուբիից Ջոն Գրեյի հետ ամուսնությունից՝ Թոմասը և Ռիչարդը։ Հոր կողմից աղջիկը եղել է Ռիչարդ Պլանտագենետի՝ Յորքի 3-րդ դուքսի, ով հայտարարել էր Անգլիայի թագի հանդեպ [[Յորքեր|Յորքերի]] տան իրավունքների մասին, և Սեսիլիա Նևիլի, մոր կողմից՝ Ռիվերսի 1–ին կոմս Ռիչարդ Վուդվիլի և [[Ժակետա Լյուքսեմբուրգցի|Ժակետա Լյուքսեմբուրգցու]] թոռնուհին: ԷլիզաբեթըԷլիզաբեթն այդ հարյուրամյակում Անգլիայում ծնված առաջին արքայադուստրն էր{{sfn|Weir|2013|p=14}}։ Աղջիկը շքեղ արարողությամբ, արքայազնին վայել, մկրտվել է [[1466|1466 թվականի]] փետրվարին {{sfn|Loades|2009|p=71}} [[Վեստմինստերյան պալատ|Վեստմինստերյան պալատի]] {{iw|Սուրբ Ստեփանոսի մատուռ (Վեստմինստեր)|Սուրբ Ստեփանոսի մատուռում|en|St Stephen's Chapel}}․ արարողությունը ղեկավարել է Յորքի արքեպիսկոպոս {{iw|Ջորջ Նևիլ (Յորքի արքեպիսկոպոս)|Ջորջ Նևիլը|en|George Neville (Archbishop)}}, կնքահայր և կնքամայր են դարձել նրա տատիկներ [[Սեսիլիա Նևիլ|Սեսիլիա Նևիլը]] և [[Ժակետա Լյուքսեմբուրգցի|Ժակետա Լյուքսեմբուրգցին]], ինչպես նաև [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ի]] մերձավոր համախոհ [[Ռիչարդ Նևիլ, Ուորիքի 16-րդ կոմս|Ռիչարդ Նևիլը]]{{sfn|Weir|2013|pp=14—15}}{{sfn|Gairdner|1889|p=200}}։ Ավանդույթի համաձայն, ո՛չ թագավորը, ո՛չ նրա կինը չպետք է ներկա լինեին երեխաների մկրտություններին, սակայն [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ը]] դստեր համար բացառություն է արել, հավանաբար, որպեսզի ձերբազատվի այն խոսակցություններից, թե իր ամուսնությունը [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Էլիզաբեթ]] թագուհու հետ անօրինական է{{ref+|Թագավորի ամուսնությունըամուսնությունն ավելի վաղ այրիացած Էլիզաբեթ Վուդվիլի հետ տեղի է ունեցել գաղտնի, և մինչ այդ մասին պաշտոնապես հայտարարելը պալատում այդ մասին իմացել են միայն Էլիզաբեթի մայրը՝ Ժակետան և երկու աղախիններ {{sfn|Fabian|1811|p=654}}{{sfn|Giles, Warkworth|1845|pp=15—16}}.|group="k"}} և, հետևաբար, նորածին արքայադուստրը համարում է [[Արտամուսնական երեխա|բաստարդ]]{{sfn|Weir|2013|pp=14—15}}։ Արքայադստեր ծննդյան կապակությամբ [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ը]] կնոջը 125 ֆունտ արժողությամբ զարդեր է նվիրել{{ref+|2013 թվականի համարժեքությամբ՝ 62 550 ֆունտ{{sfn|Weir|2013|p=15}}.|group="k"}}․ շքեղ է եղել նաև [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Էլիզաբեթ Վուդվիլի]]՝ տվյալ տարվա մարտ ամիսն տեղի ունեցած հետծննդյան մաքրման (քառասունքից դուրս գալու) արարողությունը{{sfn|Weir|2013|p=15}}։

1467 թվականին թագավորը կնոջը ցմահ օգտագործման է տրամադրել Սուրեայի [[Ռիչմոնդյան պալատ|Շին պալատը]], որտեղ կազմակերպվել էր թագավորական մանկասենյակը{{ref+|Ավանդույթի համաձայն ՝ թագավորական սերունդները դաստիարակվել են Լոնդոնից և արքունիքից հեռու՝ հանուն նրանց անվտանգության և առողջության {{sfn|Weir|2013|p=22}}։|group="k"}}{{sfn|Weir|2013|pp=21—22}}։ ԷլիզաբեթըԷլիզաբեթն այստեղ քրոջ՝ [[Մարիա Յորք|Մարիայի]] հետ, ով ծնվել էր [[1467|1467 թվականի]] [[Օգոստոսի 11|օգոստոսի 11–ին]], տնային դաստիարակչուհի Մարգարետի՝ լեդի Բերներսի գլխավորությամբ{{ref+|Մարգարետը սեր [[Ջոն Բուրշյե, Բերներսի 1-ին բարոն|Ջոն Բուրշյեի]]՝ կինն էր․ բարոնը [[Էդուարդ III|Էդուարդ III]] թագավորի ծոռն էր և Էլիզաբեթ թագուհու ընտանիքի մոտ ընկերը{{sfn|Okerlund|2009|p=9}}.|group="k"}}{{sfn|Okerlund|2009|p=9}}, ով իր ծառայությունների համար տարեկան 100 ֆունտ աշխատավարձ էր ստանում{{ref+|2013 թվականի համարժեքությամբ՝ 50 հազար ֆունտ{{sfn|Weir|2013|p=16}}.|group="k"}}{{sfn|Weir|2013|p=16}}, անցկացրել է իր մանկությունն ու մանկության մի մասը։ Բացի դաստարակչուհուց, արքայադուստրերին ծառայելու համար աղախնի հաստիքներ են առանձնացված եղել{{sfn|Everett Green|1851|p=396}} և տարեան 400 ֆունտ՝ նրանց կարիքների համար{{ref+|2013 թվականի համարժեքությամբ՝ 200 200 ֆունտ{{sfn|Weir|2013|p=21}}.|group="k"}}։ 1467 թվականին փոքրիկ Էլիզաբեթին ցմահ օգտագործման հանձնվեց [[Բաքինգհեմշիր]]ի Գրիթ Լինֆորդի առանձնատունը {{sfn|Gairdner|1889|p=200}}, որը մինչ 1461 թվականը պատկանում էր [[Ջեյմս Բատլեր, Օրմոնդի 5-րդ կոմս|Ուիլթշիրի կոմս Ջեյմս Բատլերին]]{{sfn|Weir|2013|p=21}}․ նման բան անելու թագավորի արարքը հասկանալի չէր, թեպետ դա հնարավոր է, որ փոխհատուցումը լիներ այն բանի, որ փոքրիկ արքայադուստրը տիտղոս չուներ{{ref+|Եթե Էլիզաբեթի փոխարեն տղա ծնվեր, ապա նա կկրեր [[Կորնուոլի դուքս|Կորնուոլի դքսի]] տիտղոսը և արդյունքում սեփական դքսություն ձեռք կբերեր{{sfn|Loades|2009|p=72}}.|group="k"}}։ Այդ կալվածքի եկամուտներից վճարվում էր արքայադստեր դայակների ծախսերի մի մասը{{sfn|Loades|2009|p=72}}։ էլիզաբեթը մեծացավ «քրիստոնեական ամենապայծառ պալատում» և մանկուց վարժվեց ճանապարհորդելուն, քանի որ թագավորական զույգը երեխաների և ընդարձակ արքունիքի հետ շրջում էր թագավորական հարյուրավոր գահանիստ վայրերում, որոնք մեծամասամբ գտնվում էին [[Թեմզա|Թեմզայի]] հովտում{{sfn|Weir|2013|p=17}}։

Օրվա ամենօրյա ռեժիմը, որին հետևում էին Էլիզաբեթը և Մարիան, հավանաբար նման էր նրան, որը հետագայում սահմանվեց թագավորի կողմից իրենց եղբայր Էդուարդի համար, երբ վերջինս դարձավ երեք տարեկան, ինչպես նաև դա կարող էր հիմնված լինել այն սովորույթների վրա, որոնք նկարագրված են իրենց հորեղբայր Կլարենսի դուքս [[Ջորջ Պլանտագենետ, Կլարենսի 1-ին դուքս|Ջորջի]] կենցաղային գրքերում: Երեխաներին արթնացնում էին առավոտյան ժամը 6-ին, որպեսզի նրանք կարողանային «[իրենց] տարիքին համապատասխան հարմար ժամին ոտքի ելնել»՝ իրենց ննջարանում մասնակցելու առավոտյան աղոթքին։ Այնուհետև հնչող զանգը նրանց տեղեկացնում էր, որ ժամանակն է գնալ պատարագի, որը տեղական մատուռում մատուցում էր տնային քահանան: Պատարագի ծառայությունների կանոնավոր պահպանումը թագավորի երեխաների համար դիտվում էր որպես անհրաժեշտություն, որի շնորհիվ Էլիզաբեթը մեծացավ որպես բավականին բարեպաշտ տիկին: Պատգարագից անմիջապես հետո արքայադուստրերը նախաճաշում էին. նախաճաշի հավանական բաղադրիչներն էին հացը, կարագը, [[Էլ|էլը]], ձուկը, միսը կամ ձուն{{sfn|Weir|2013|p=23}}։ Արքայադուստրերի ճաշը մատուցվում էր առավոտյան ժամը 10-ին կամ 11-ին, իսկ հացկերույթն իրենից ներկայացնում էր «ազնիվ ծառայություն» այն ուտեստներից, որոնք «մատուցվում էին հարգված մարդկանց» և շքազգեստներ հագած սկվայրերի կողմից», և կարող էր շարունակվել մինչև երկու ժամ: Սննդի ընդունման ժամանակ քույրերին կարդում էին խրատական ու վեհանձն պատմություններ{{ref+|Թագավոր Էդուարդ IV-ը պնդել է, որ իր երեխաների տներում չլինեն «սկանդալիստներ, խուլիգաններ, վտանգավոր մարդիկ կամ դավաճաններ», և բոլոր խոսակցությունները նրանց ներկայությամբ լինեն « առաքինի, ազնիվ ... և իմաստուն»{{sfn|Weir|2013|p=26}}.|group="k"}}{{sfn|Weir|2013|p=23}}։ Ճաշից հետո արքայադուստրերը լոգանք էին ընդունում և, հնարավոր է, ցերեկային քուն մտնում։ Ավելի ուշ աղջիկներին ըմպելիքներ ու հաց էին բերում, որից հետո հնչում էր երեկոյան ժամերգությունն ազդարարող զանգը։ Ընթրիքը մատուցվում էր երեկոյան ժամը 4-ին։ Երեկոյի մնացած մասըմասն արքայադուստրերն անցկացնում էին զվարճանքների մեջ, ինչպիսիք էին խաղերն ու երաժշտությունը․ թագավորի դուստրերը քնում էին երեկոյան ժամը 8-ին՝ նախապես սնվելով հացով, Էլով կամ գինիով և այլ մթերքներով: Հատկանշական է այն փաստը, որ այդ ժամանակաշրջանի իշխանուհիների պալատական հաշիվներում խաղալիքներ գրեթե չեն հիշատակվում {{sfn|Weir|2013|pp=23—24}}։

Թագավորական ընձյուղների կրոնական ուսուցումը սկսվում էր շատ վաղ տարիքում, և չորս տարեկանում երեխաները պետք է իմանային Սաղմոսագիրքը: Տոնական օրերը, մասնավորապես Քրիստոսի հաղթական մուտքը, [[Զատիկ|Զատիկը]], [[Սուրբ Գևորգ|Սուրբ Գևորգի]] հիշատակի օրը, [[Հոգեգալուստ|Երրորդությունը]], [[Բոլոր սրբերի օր|Բոլոր սրբերի օրը]] և [[Հիսուս|Քրիստոսի]] [[Սուրբ ծնունդ|Սուրբ Ծնունդը]], ինչպես նաև այլ սրբերի օրերը, աչքի էին ընկնում մատուռում կատարվող հատուկ արարողակարգով, քարոզներով և զվարճանքներով․ Էլիզաբեթն ու [[Մարիա Յորք|Մարիան]] այդ օրերին պատարագի ժամանակ նվիրաբերություններ էին կատարում։ [[Ավագ Հինգշաբթի]] օրըօրն աղջիկները նվերներ էին բաժանում աղքատներին, [[Ավագ Ուրբաթ]] օրը նրանց սովորեցրել էին ծնկաչոք մոտենալ խաչին։ [[Մեծ պաս|Մեծ]] և Սուրբծննդյան ծոմապահության ժամանակ աղջիկները պետք է ծոմ պահեին կամ զերծ մնային մսից։ Նոր տարուն արքայադուստրերը նվերներ էին ստանում, իսկ տասներկուերորդ գիշերը նրանց թույլատրվում էր միանալ տոնակատարություններին և խնջույքին{{sfn|Weir|2013|pp=24—25}}։ [[1470]] թվականի հունիսին արքայադուստր Էլիզաբեթը ծնողների հետ այցելեց [[Քենթերբերիի տաճար|Քենթերբերիի]] [[Սուրբ Ավգուստինի աբբայություն]]՝ մասնակցելու [[Հոգեգալուստ|Հոգեգալուստի]] եկեղեցական տոնակատարություններին, որից հետո [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|մոր]] հետ վերադարձավ [[Լոնդոն]]{{sfn|Weir|2013|p=38}}։ Աբբայությունում Էլիզաբեթը տեսել է [[Թոմաս Բեքեթ|Թոմաս Բեքետի]] սուրբ մասունքները․ Սրբի կյանքի պատմությունն ու հրաշալիքները փոքրիկ արքայադստեր վրա անջնջելի տպավորություն են թողել. կան ապացույցներ, որ Էլիիզաբեթը պահպանել է նվիրվածությունը Սուրբ [[Թոմաս Բեքեթ|Թոմաս Բեքետի]] հանդեպ մինչև իր կյանքի վերջը{{sfn|Weir|2013|p=39}}։

Էլիզաբեթի նախնական կրթությամբ զբաղվել է նրա դաստիարակչուհի լեդի Բերներսը{{sfn|Okerlund|2009|p=9}}։ Էլիզաբեթի և ֆրանսիական դոֆինի նշանադրության կնքումից հետո արքայադուստրը սկսել է [[ֆրանսերեն]] և [[իսպաներեն]] սովորել: Պալատականների ավելի ուշ հաղորդագրությունները խոսում են այն մասին, որ Էլիզաբեթը կատարելապես տիրապետել է [[Անգլերեն|անգլերենին]]{{sfn|Loades|2009|p=72}}, նաև՝ [[Ֆրանսերեն|ֆրանսերենին]]{{sfn|Okerlund|2009|p=9}}, կիրթ և ընդունակ երեխա է եղել{{sfn|Loades|2009|p=72}}։ Լեզուների իմացությունըիմացությունն արքայադստերը թույլ է տվել վայելել ժամանակի հայտնի պատմական վեպերը, ինչպես նաև ուսումնասիրել այլ երկրների պատմության վերաբերյալ գրքեր{{ref+|Հայտնի է, որ արքայադստերը և նրա քույր [[Սեսիլիա Յորք|Սեսիլիային]] է պատկանել ֆրանսերեն լեզվով 45 էջանոց ''Testament de Amyra Sultan Nichhemedy Empereur des Turcs'' գիրքը, որտեղ նկարագրվում էր թուրքական [[Բայազիդ I]] սուլթանի հուղարկավորությունը {{sfn|Okerlund|2009|p=10}}։|group="k"}}{{sfn|Okerlund|2009|pp=9—10}}։ Նա նաև ուսումնասիրում էր [[Լատիներեն|լատիներենը]], որպեսզի հեշտորեն կարդար ժամագիրքը, բայց կատարելապես չի տիրապետել այդ լեզվին{{ref+|В 1498 թվականին, երբ [[Եկատերինա Արագոնացի]]ն պատրաստվում էր տեղափոխվել Անգլիա, Էլիզաբեթը խորհուրդ է տվել նրան ֆրանսերեն սովորել, քանի որ «Անգլիայի տիկնայք չեն հասկանում լատիներեն և նույնիսկ՝ ավելի քիչ իսպաներեն»{{sfn|Okerlund|2009|p=10}}.|group="k"}}։ Էլիզաբեթը, ինչպես նաև մորական կողմից նրա հարազատները{{ref+|Էլիզաբեթ Վուդվիլի մայրը՝ Ժակետա Լյուքսեմբուրգցին մեծացել էր բուրգունդյան վերածննդի ժամանակ և շատ կրթված կին էր{{sfn|Okerlund|2009|p=10}} և հետևողական է եղել, որ իր երեխաները նույնպես կրթված լինեն։|group="k"}}, հավասարապես կարողացել են լավ կարդալ և գրել, թեև այն ժամանակ թագավորության բարձրագույն ազնվականությունը միայն ընթերցում էր, և հաճախ ազնվականության ներկայացուցիչները կարողանում էին գրել միայն իրենց անունները{{sfn|Okerlund|2009|p=10}}։

[[1469]] թվականի մարտին Էլիզաբեթ թագուհին ծնեց ևս մեկ դուստր՝ [[Սեսիլիա Յորք|Սեսիլիային]], ինչը լուրջ անհանգստություն առաջացրեց [[Էդուարդ IV|թագավորի]] մոտ և ստիպեց նրան մտածել, որ իրենից հետո երկիրը կղեկավարի ավագ դուստրը՝ Էլիզաբեթը: Մեկ տարի առաջ արքունիքում լուրեր էին տարածվել թագավորի կողմնակից կոմս Ուորիքի և [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|թագուհու]] միջև թշնամանքի սրման մասին․ թագուհու բազմաթիվ հարազատներն էին պալատում առաջ քաշել կոմսին: Նույն [[1468]] թվականին [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ի]] և Ուորիքի միջև պառակտում էր տեղի ունեցել թագավորի քրոջ՝ [[Մարգարեթ Յորքցի|Մարգարիտայի]] ամուսնության պատճառով. Ուորիքը, չկարողանալաով թագավորին ամուսնացնել ֆրանսիական արքայադստեր հետ, ցանկանում էր Ֆրանսիայի հետ դաշինք կնքել [[Մարգարեթ Յորքցի|Մարգարիտայի]] և ֆրանսիացի արքայազնի ամուսնության միջոցով, սակայն [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV–ը]], Վուդվիլների խորհրդով, քրոջը կնության տվեց Ֆրանսիայի թշնամու՝ բուրգունդացի դուքս [[Կարլոս Խիզախ|Կարլին]], որին ՈւորիքըՈւորիքն ատում և արհամարհում էր: Ուորիքի և թագավորական զույգի միջև թշնամանքը հանգեցրեց կոմսի միությանը թագավորի կրտսեր եղբոր՝ [[Ջորջ Պլանտագենետ, Քլարենսի 1-ին դուքս|Ջորջ Քլարենսի]] հետ, որին արքայադուստր Էլիզաբեթը, փաստորեն, հեռացրեց գահաժառանգի պաշտոնից{{sfn|Weir|2013|p=30}}։

[[1470]] թվականի գարնանը [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV–ը]]-ը լիովին վերականգնեց վերահսկողությունը կառավարության վրա և Ուորիքին ու [[Ջորջ Պլանտագենետ, Քլարենսի 1-ին դուքս|Քլարենսին]] հայտարարեց դավաճաններ։ Նրանք երկուսն էլ փախան Ֆրանսիա, որտեղ Ուորիքը պլանավորեց իր կրտսեր դստերը ամուսնացնել նախկին թագուհի [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտա Անժուացու]] որդու՝ [[Էդուարդ Վեստմինստերացի|Էդուարդ Վեստմինստերացու]] հետ։ Սակայն [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտան]] ձգձգում էր պատասխանը, քանի որ, նրա խոսքով, Անգլիայից նամակ էր ստացել, որում իր որդուն առաջարկվում էր ամուսնանալ արքայադստեր հետ, և, այդպիսով, նախկին թագուհին կարող էր որդու համար ավելի շահավետ միություն կնքել։ Չնայած Էլիզաբեթն այդ պահին նշանված էր Ջորջ Նևիլի հետ, [[Էդուարդ Վեստմինստերացի|Էդուարդ Վեստմինստերացու]] հետ արքայադստեր ամուսնությունը միակ միջոցն էր կանխել վերջինիս միությունը Նևիլների հետ և վերջ դնել [[Լանքասթերներ|Լանքասթերների]] և [[Յորքեր|Յորքերի]] միջև առկա թշնամանքին: Հավանաբար, [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտա Անժուացին]] հույս ուներ, որ [[Էդուարդ IV|Էդուրադ IV-ի]] մահից հետո թագավորը կդառնա իր որդին, սակայն միևնույն ժամանակ թագուհի [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Էլիզաբեթը]] ևս մեկ երեխայի էր սպասում, և եթե տղան ծնվեր, [[Մարգարիտա Անժուացու|Մարգարիտայի]] որդու և արքայադուստր Էլիզաբեթի ամուսնությունը նրա համար կկորցներ ողջ իմաստը: Ամենայն հավանականությամբ, անգլիական արքայադստեր հետ ամուսնության առաջարկ չէր էլ եղել, և [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտան]] պարզապես ստում էր{{sfn|Weir|2013|p=39}}։ [[1470]] թվականի հուլիսին Ուորիքի և ֆրանսիական թագավորի ճնշման ներքո [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտա Անժուացին]] համաձայնում է իր տղային ամուսնացնել Աննա Նևիլի հետ{{sfn|Weir|2013|p=40}}։

Ապաստանում գտնվելով՝ արքայադուստր Էլիզաբեթը, որն արտաքինից, քույրերի համեմատ, ամենաշատն էր նման մորը{{sfn|Weir|2013|p=10}}, ժամանակի մեծ մասն անցկացնում էր քույրերի և դայակների հետ, քանի որ թագուհի [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Էլիզաբեթը]] զբաղված էր [[1470|1470 թվականի]] [[Նոյեմբերի 2|նոյեմբերի 2–ին2]]-ին ծնված նրանց եղբոր՝ արքայազն [[Էդուարդ V|Էդուարդի]] խնամքով{{sfn|Loades|2009|p=72}}{{sfn|Weir|2011|p=143}}{{ref+|«Կրոյլենդյան խրոնիկայի» համաձայն՝ տղան ծնվել է նոյեմբերի 1-ին՝ Բոլոր Սրբերի օրը{{sfn|Weir|2013|p=44}}.|group="k"}}։ Աբբայությունում արքայազնի մկրտության ժամանակ փոքրիկ արքայադուստրը մկրտության վերնաշապիկը եղբորը հագցնելու պատիվն ունեցավ․ դա խորհրդանշում էր տղայի՝ մեղքից մաքրվելը։ Էլիազբեթը ընտանիքի հետ ապաստանում մնաց ևս հինգ ամիս{{sfn|Weir|2013|p=44}}։ [[1471]] թվականի ապրիլին, թագավոր [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV-ը]], որդու ծննդյան լուրն առնելով, հապշտապ վերադարձավ Անգլիա և [[Վեստմինստերյան աբբայություն|Վեստմինստերյան աբբայությունում]] շնորհակալական աղոթքից հետո իր ընտանիքը դուրս բերեց այստեղից։ Նույն գիշեր թագավորական ընտանիքը տեղափոխվեց {{iw|Բեյնարդ ամրոց|Բեյնարդյան ամրոց|en|Baynard's Castle}}, որը թագավորամայր Սեսիլիա Նևիլի նստավայրն էր{{sfn|Weir|2013|p=46}}։ [[Ապրիլի 11|Ապրիլի 11-ին]] [[Յորքեր|Յորքերը]] թագավորի [[Սեսիլիա Նևիլ|մոր]], թագուհու եղբայր [[Էնթոնի Վուդվիլ, Ռիվերսի 2-րդ կոմս|Էնթոնի Վուդվիլի]] և Քենթերբերիի արքեպիսկոպոսի ուղեկցությամբ ուղևորվեցին լոնդոնյան [[Թաուեր|Թաուերի]]ի թագավորական հանգստավայր, իսկ [[Էդուարդ IV|թագավորը]] մեկնեց հյուսիս՝ մարտնչելու թագավորությունը համար։ [[Ապրիլի 13|Ապրիլի 13-ին]] Բարնեթի ճակատամարտում Ուորիքը սպանվեց{{sfn|Weir|2013|p=47}}, [[Մայիսիմայիսի 4|մայիսի 4–ին]]-ին [[Էդուարդ IV|Էդուարդ IV–ը]]-ը [[Թյուքսբերիի ճակատամարտ|Թյուքսբերիի ճակատամարտում]]ում վերջնականապես ջախջախեց [[Լանքասթերներ|լանքասթերներին]]{{sfn|Okerlund|2009|p=7}}, որի ժամանակ սպանվեց նաև [[Լանքասթերներ|լանքասթերների]] ժառանգորդ [[Էդուարդ Վեստմինստերացի|Էդուարդ Վեստմինստերցին]] և գերեվարվեց [[Մարգարիտա Անժուացի|Մարգարիտա Անժուացին]]{{sfn|Weir|2013|p=47}}։ Սակայն [[Մայիսի 12|մայիսի 12–ին]], քանի դեռ [[Էդուարդ IV|Էդուարդը]] դեպի [[Լոնդոն]] ճանապարհին էր, [[Լանքասթերներ|Լանքասթերների]] վերջին կողմնակիցները գորհ ձեռնարկեցին [[Թաուեր|Թաուերի]] վրա՝ նպատակ ունենալով գահին վերադարձնել [[Հենրի VI (Անգլիայի թագավոր)|Հենրի VI–ին]]․ գետի կողմից գնդակոծվեցին երկու աշտարակներ, որոնցից մեկում Էլիզաբեթն էր՝ ընտանիքի հետ։ Հարձակումը հետ մղվեց, սակայն դա ստիպեց [[Էդուարդ IV|թագավորին]] մահվան մատնել իր նախորդին, և [[1471|1471 թվականի]] [[Մայիսի 21|մայիսի 21-ին]] թագավոր [[Հենրի VI (Անգլիայի թագավոր)|Հենրի VI-ը]] խեղդամահ արվեց իր բանտախցում{{sfn|Weir|2013|pp=48—49}}։

[[Պատկեր:Elizabeth of york - funeral effigy.jpg|thumb|Էլիզաբեթի հետմահու ծավալային պատկերը փայտից (առանց հագուստի): [[1503]] թվական, [[Վեստմինստերյան աբբայություն]]։ ]]

Էլիզաբեթի [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|մայրը]] դաշինք կնքեց լեդի [[Մարգարետ Բոֆորթ|Մարգարետ Բոֆորթի]] հետ և պաշտպանեց է նրա որդուն՝ [[Հենրի VII (Անգլիա)|Հենրի Թյուդորին]]՝ [[Էդուարդ III]] թագավորի ծոռանը<ref name="Ref_g">{{книга |автор= |заглавие=Genealogical Tables in Morgan |ответственный= |ссылка= |место= |издательство= |год=1988 |том= |страниц= |страницы=709 |isbn= |ref= }}</ref>, արական սեռի [[Լանքասթերներ|Լանքասթերների]] ամենամոտ ժառանգորդին, որն իրավունք ուներ հավակնել գահին օրինականության ցանկացած աստիճանով{{ref+|Հենրի Թյուդորի հավակնությունները գահի հանդեպ թույլ էին Հենրի IV–ի հրովարտակի պատճառով, որով արգելված էր գահ բարձրանալ իր հոր՝ Ջոն Գոնտի և նրա երրորդ կնոջ՝ Քեթրին Սուինֆորդի օրինական ցանկացած ժառանգի։ Գոնտի և Սուինֆորդի երեխաների օրինականացման ակտի բնօրինակը, որն ընդունվել է խորհրդարանի կողմից և Պապի բուլայով, իրականում նրանց օրինականացրել է ամբողջությամբ, ինչը արդեն իսկ կասկածի տակ է դրել իր՝ Հենրի IV–ի հռչակագրի լեգիտիմությունը։|group=к}}։ Իրենց դիրքերն ամրապնդելու և մրցակցող երկու տների միավորման համար՝ [[Էլիազբեթ Վուդվիլ|Էլիազբեթ Վուդվիլը]]ը և [[Մարգարետ Բոֆորթ|Մարգարետ Բոֆորթը]] պայմանավորվեցին, որ [[Հենրի VII (Անգլիա)|Հենրի Թյուդորը]] պետք է ամուսնանա Էլիզաբեթ Յորքի հետ, ով իր եղբայրների մահվան մասին լուրերից հետո դարձել էր [[Յորքեր|Յորքերի]] տան ժառանգորդը: [[Հենրի VII (Անգլիա)|Հենրի Թյուդորը]] համաձայնեց այդ ծրագրի հետ, իսկ դեկտեմբերին հրապարակավ երդվեց Ֆրանսիայի Ռեննի տաճարում։

[[1484]] թվականի [[Մարտի 1|մարտի 1-ին]] Էլիզաբեթը [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|մոր]] և քույրերի հետ լքեց ապաստանը այն բանից հետո, երբ [[Ռիչարդ III|Ռիչարդ III–ը]]-ը հրապարակավ երդվեց, որ [[Էլիզաբեթ Վուդվիլ|Վուդվիլի]] դուստրերին վնաս չի հասցվի և նրանց չի պատժի։ Բացի այդ, [[Ռիչարդ III|Ռիչարդը]] խոստացավ, որ նրանք չեն բանտարկվի [[Թաուեր|Թաուերում]] կամ որևէ այլ բանտում։ Նա նաև խոստացավ օժիտ տրամադրել նրանց և ամուսնացնել «ի ծնե ջենտլմենների» հետ: Ընտանիքը վերադարձավ պալատ՝ արտաքնապես համակերպվելով այն բանի հետ, որ իշխանության ղեկին [[Ռիչարդ III|Ռիչարդն]] է։ [[Ռիչարդ III|Ռիչարդ III]]ի կնոջ՝ [[Աննա Նևիլ|Աննա Նևիլի]] մահից հետո, [[1485]] թվականի մարտին, լուրեր տարածվեցին, որ այրիացած և անզավակ{{ref+|Ռիչարդի եւ Աննայի միակ երեխան՝ [[Էդուարդ Միդլգեմացի|Էդուարդ Միդլգեմացին]], հանկարծամահ է եղել 1484 թվականի ապրիլին Միդլգեմում։|group=к}} թագավորը մտադիր է ամուսնանալ իր գեղեցիկ և երիտասարդ զարմուհու՝ Էլիզաբեթի<ref name="Ref_h">[http://www.r3.org/basics/basic8.html Richard III and Yorkist History Server] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060709203718/http://www.r3.org/basics/basic8.html |date=2006-07-09 }}</ref> հետ։ Բացի այդ, լուրեր էին տարածվում, որ [[Ռիչարդ III|Ռիչարդը]] թունավորել էիր [[Աննա Նևիլ|կնոջը]], որպեսզի ամուսնանա Էլիզաբեթ Յորքի հետ<ref>{{книга |автор=Michael Hicks |заглавие=Anne Neville: Queen to Richard III |ответственный= |ссылка= |место= |издательство=Tempus |год=2006 |том= |страниц= |страницы=196 |isbn= |ref= }}</ref>։ [[Ռիչարդ III|Ռիչարդ III-ը]] Էլիզաբեթին պալատից ուղարկեց [[Շերիֆ Հաթոն]] և հանդես եկավ այդ լուրերի հերքմամբ<ref>Court minutes of the Mercer’s company March 31st 1485</ref>, թեպետ, Կրոուլենդյան տարեգրության համաձայն՝ նրա վրա ճնշում են գործադրվել Վուդվիլների թշնամիները, որոնք վախենում էին, որ ստիպված կլինեն վերադարձնել Վուդվիլներից խլված հողերը։ Բացի այդ, համաձայն [[Պորտուգալիա|Պորտուգալիայի]] թագավորական արխիվի փաստաթղթերի՝ [[Աննա Նևիլ|Աննայի]] մահից հետո [[Ռիչարդ III|Ռիչարդը]] դեսպաններ է ուղարկել՝ հանձնարարելով բանակցություններ վարել կրկնակի՝ իր և թագավոր [[Ժուան II|Ժուան II-ի]] քրոջ՝ [[ինֆանտ]] [[Ժուանա Պորտուգալացի (1452—1490)|Ժուանայի]] և Էլիզաբեթի ու [[Ժուանա Պորտուգալացի (1452—1490)|Ժուանայի]] զարմիկ [[Մանուել I (Պորտուգալիայի թագավոր)|Մանուելի]] միջև հարսանիքներիի շուրջ<ref>The last days of Richard III by John Ashdown-Hill</ref><ref>{{статья |автор=Barrie Williams |заглавие=The Portuguese Connection and the Significance of the 'Holy Princess' |ссылка= |язык= |издание=The Ricardian |тип= |год=March 1983 |том=6 |номер=90 |страницы= |doi= |issn=}}</ref>։

* Մարգարետ Քեմփբել Բարնսի ''Թյուդորների վարդը''(1953)

* Էլիզաբեթ Յորքը հաճախ քննարկվում է [[Ուիլյամ Շեքսպիր|շեքսպիրյան]] «[[Ռիչարդ III (պիես)|Ռիչարդ III]]» պիեսում, սակայն երբեք չի հայտնվում բեմում։