«Մաթեմատիկոս»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →top |
|||
Տող 9.
'''Մաթեմատիկոսը''' [[գիտնական]] է, ում ուսումնասիրությունների գլխավոր բնագավառը [[մաթեմատիկա]]ն է։ Մաթեմատիկոսները գործ ունեն [[քանակ]]ի, [[կառուցվածք]]ի, [[տարածություն|տարածության]], և [[Հաշիվ|փոփոխականներ]]ի հետ։
Որոշ գիտնականներ, որոնց հետազոտությունները ուրիշ բնագավառի են վերաբերում, օրինակ մաթեմատիկական ֆիզիկային, եթե նրանց հետազոտությունները մաթեմատիկայի մասին պատկերացում են տալիս, ապա նրանք նույնպես մաթեմատիկոս են համարվում։ Եվ հակառակը, կարող են պատկերացում ունենալ հետազոտությունների այլ բնագավառի մասին, նրանք հայտնի են որպես [[Կիրառական մաթեմատիկա|կիրառական մաթեմատիկոսներ]]:
==Պատմություն==
{{broader|Մաթեմատիկայի պատմություն}}
Ամենավաղ հայտնի մաթեմատիկոսներից մեկը [[Թալես Միլետացին]] էր (մ.թ.ա. մոտ 624 – մ. Մ. Մ. 546)։ Նա համարվել է առաջին իսկական մաթեմատիկոս և առաջին հայտնի անհատ, որին վերագրվել է մաթեմատիկական հայտնագործություն: <ref> {{Մեջբերում | վերջին = Բոյեր | տարի = 1991 | վերնագիր = Մաթեմատիկայի պատմություն | էջ = 43}} </ref> Նրան է վերագրվում դեդուկտիվ մտածողության առաջին օգտագործումը երկրաչափության նկատմամբ՝ [[Թալեսի թեորեմ]] –ից չորս հետևություն դուրս բերելը:
Հայտնի մաթեմատիկոսների թիվն աճեց այն ժամանակ, երբ [[Սամոսի Պյութագորասը]] (մ.թ.ա. մոտ 582 - մոտ 507 թ.) Հիմնադրեց [[Պյութագորասներ | Պյութագորասյան դպրոց]], որի դոկտրինն էր․ մաթեմատիկան է ղեկավարում տիեզերքը, և որի նշանաբանն էր «Բոլորը թիվ է »:<ref>{{Harv|Boyer|1991|loc="Ionia and the Pythagoreans" p. 49}}</ref> Պյութագորացիներն էին, ովքեր ստեղծեցին «մաթեմատիկա» տերմինը, որոնցից և սկսվում է մաթեմատիկայի ուսումնասիրությունը, որպես այդպիսին:
Պատմության կողմից արձանագրված առաջին կին մաթեմատիկոսը [[Հիպատիա]] Ալեքսանդրիացին էր (մ.թ. 350 - 415): Նա փոխարինեց իր հորը որպես գրադարանավար մեծ գրադարանում և գրեց շատ աշխատություններ կիրառական մաթեմատիկայի վերաբերյալ: Քաղաքական վեճի պատճառով Ալեքսանդրիայի քրիստոնեական համայնքը պատժեց նրան, ենթադրելով, որ նա ներգրավված է եղել քաղաքական դրանում՝ մերկացնելով և մաշկը քերելով սալիկներով(ոմանք ասում են՝ տանիքի սալիկներ):<ref>{{Cite web |url=http://www.fordham.edu/halsall/source/hypatia.html |title=Ecclesiastical History, Bk VI: Chap. 15 |access-date=2014-11-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140814182454/http://www.fordham.edu/halsall/source/hypatia.html |archive-date=2014-08-14 |url-status=live }}</ref>
Science and mathematics in the Islamic world during the Middle Ages followed various models and modes of funding varied based primarily on scholars. It was extensive patronage and strong intellectual policies implemented by specific rulers that allowed scientific knowledge to develop in many areas. Funding for translation of scientific texts in other languages was ongoing throughout the reign of certain caliphs,<ref>Abattouy, M., Renn, J. & Weinig, P., 2001. Transmission as Transformation: The Translation Movements in the Medieval East and West in a Comparative Perspective. Science in Context, 14(1-2), 1-12.</ref> and it turned out that certain scholars became experts in the works they translated and in turn received further support for continuing to develop certain sciences. As these sciences received wider attention from the elite, more scholars were invited and funded to study particular sciences. An example of a translator and mathematician who benefited from this type of support was [[al-Khawarizmi]]. A notable feature of many scholars working under Muslim rule in medieval times is that they were often polymaths. Examples include the work on [[optics]], [[Mathematics|maths]] and [[astronomy]] of [[Ibn al-Haytham]].
The [[Renaissance]] brought an increased emphasis on mathematics and science to Europe. During this period of transition from a mainly feudal and ecclesiastical culture to a predominantly secular one, many notable mathematicians had other occupations: [[Luca Pacioli]] (founder of [[accounting]]); [[Niccolò Fontana Tartaglia]] (notable engineer and bookkeeper); [[Gerolamo Cardano]] (earliest founder of probability and binomial expansion); [[Robert Recorde]] (physician) and [[François Viète]] (lawyer).
As time passed, many mathematicians gravitated towards universities. An emphasis on free thinking and experimentation had begun in Britain's oldest universities beginning in the seventeenth century at Oxford with the scientists [[Robert Hooke]] and [[Robert Boyle]], and at Cambridge where [[Isaac Newton]] was [[Lucasian Professor of Mathematics|Lucasian Professor of Mathematics & Physics]]. Moving into the 19th century, the objective of universities all across Europe evolved from teaching the “regurgitation of knowledge” to “encourag[ing] productive thinking.”<ref>Röhrs, "The Classical Idea of the University," ''Tradition and Reform of the University under an International Perspective'' p.20</ref> In 1810, Humboldt convinced the King of Prussia to build a university in Berlin based on [[Friedrich Schleiermacher]]’s liberal ideas; the goal was to demonstrate the process of the discovery of knowledge and to teach students to “take account of fundamental laws of science in all their thinking.” Thus, seminars and laboratories started to evolve.<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.5-6</ref>
British universities of this period adopted some approaches familiar to the Italian and German universities, but as they already enjoyed substantial freedoms and [[autonomy]] the changes there had begun with the [[Age of Enlightenment]], the same influences that inspired Humboldt. The Universities of [[University of Oxford|Oxford]] and [[University of Cambridge|Cambridge]] emphasized the importance of [[research]], arguably more authentically implementing Humboldt's idea of a university than even German universities, which were subject to state authority.<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.12</ref> Overall, science (including mathematics) became the focus of universities in the 19th and 20th centuries. Students could conduct research in [[seminars]] or [[laboratories]] and began to produce doctoral theses with more scientific content.<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.13</ref> According to Humboldt, the mission of the [[University of Berlin]] was to pursue scientific knowledge.<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.16</ref> The German university system fostered professional, bureaucratically regulated scientific research performed in well-equipped laboratories, instead of the kind of research done by private and individual scholars in Great Britain and France.<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.17-18</ref> In fact, Rüegg asserts that the German system is responsible for the development of the modern research university because it focused on the idea of “freedom of scientific research, teaching and study.”<ref>Rüegg, "Themes", ''A History of the University in Europe, Vol. III'', p.31</ref>
==Կրթություն==
| |||