«Հայիթիի արտաքին պարտքը»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ավելի ուշ, [[:en:Duvalier_dynastyDuvalier dynasty|Դուվալիեի]] կոռումպացված տոհմը ավելացրեց երկրի պարտքերը, և, ինչպես կարծում են, նրանք այդ փողերն օգտագործել են իրենց իշխանությունն ընդլայնելու և իրենց անձնական շահերի համար: 21-րդ դարի սկզբին, և հատկապես 2010 թ. [[:en:2010_Haiti_earthquake2010 Haiti earthquake|ավերիչ երկրաշարժից]] հետո, Համաշխարհային բանկը և որոշ այլ կառավարություններ ներեցին Հաիթիի պարտքերի մնացած մասերը: Ֆրանսիան ներեց վերջերս կայացած վարկը ՝ 77 միլիոն ԱՄՆ դոլար մնացորդով, բայց հրաժարվեց քննարկել անկախության պարտքի մարման հարցը:

[[:en:Haiti|Հաիթին]] նախկինում Նոր աշխարհի ամենահարուստ գաղութներից մեկն էր: 1697-1804 թվականների ընթացքում, Ֆրանսիայի տիրապետության տակ, [[:en:West_AfricanWest African|Արևմտյան Աֆրիկայի]] 800 000 ստրուկներ բերվեցին այն ժամանակ հայտնի Սենտ-Դոմինգու ՝ աշխատելու հսկայական տնկարկներում, որոնք արտադրում էին Ֆրանսիայի և Բրիտանիայի կողմից սպառված սուրճի վաթսուն տոկոսը և աշխարհի շաքարավազի երեք քառորդը: <ref name=":0">{{Cite web|url=https://canada-haiti.ca/|title=Latest News {{!}} The Canada-Haiti Information Project|website=canada-haiti.ca|accessdate=2020-09-10}}</ref> Սենտ-Դոմինգուն ոչ միայն բաժին էրընկնում աֆրիկյան ստրուկների ամբողջ առևտրի մեկ երրորդին, այլև հայտնի էր, որ այն պայմանները, որոնցով նրանքապրում և ինչպես վերաբերվում էին, ամենադաժաններից էին: 1790 թվականին Սենտ-Դոմինգուի բնակչությունը հասավ520 000-ի, իսկ այդքանից 425 000-ը ստրուկներ էին <ref name=":0" />:

[[:en:Haiti|Հայիթիի]] [[:en:Third_world_debtThird world debt|պարտքի]] ժառանգությունը սկսվեց 1804 թ.-ին Ֆրանսիայից [[:en:Haitian_RevolutionHaitian Revolution|անկախություն ձեռք բերելուց]] անմիջապես հետո: 1825 թ. Ֆրանսիան, պատրաստ ռազմական ռազմանավերով, պահանջեց, որ [[:en:Haiti_indemnity_controversyHaiti indemnity controversy|Հայիթին փոխհատուցի Ֆրանսիայինստրուկների]] և ստրուկների գաղութի կորստի համար: Ֆրանսիայի կողմից Հայիթին որպես ինքնիշխան հանրապետություն ճանաչելու դիմաց Ֆրանսիան պահանջեց վճարել 150 միլիոն ֆրանկ: Վճարումից բացի, Ֆրանսիան պահանջում էր, որ Հայիթին 50% -ով զեղչի իրենց արտահանվող ապրանքները: <ref>{{Cite web|url=https://www.thenation.com/|title=The Nation|website=The Nation|language=en-US|accessdate=2020-09-10}}</ref> 1838 թվականին Ֆրանսիան համաձայնվեց կրճատելպարտքը մինչև 90 միլիոն ֆրանկ, որը պետք է վճարվեր 30 տարվա ընթացքում ՝ փոխհատուցելու տնկարկների նախկին տերերին, ովքեր կորցրել էին իրենց ունեցվածքը <ref name=":1">{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20101112093243/http://www.odiousdebts.org/odiousdebts/index.cfm?DSP=content&ContentID=9636|title=Odious Debts - Impoverished Haiti pins hopes for future on a very old debt|date=2010-11-12|website=web.archive.org|accessdate=2020-09-10}}</ref>: Հայիթիից Ֆրանսիա վճարվեց 21 միլիարդ դոլարի համարժեք ժամանակակից գումար:<ref>{{Cite book|title=Sommers, Jeffrey. Race, Reality, and Realpolitik: U.S.-Haiti Relations in the Lead Up to the 1915 Occupation|last=|first=|publisher=|year=|isbn=1498509142|location=|pages=124}}</ref>

Ֆրանսիայի կառավարությունը վերջապես հաստատեց, որ 1893 թվականին վճարվեց 90,000,000 ֆրանկ։ Մինչև 1947 թվականը պահանջվեց, որ Հայիթին վերջնականապես մարի պարտքի հետ կապված ամբողջ տոկոսները:<ref>{{Cite book|title=https://www.csmonitor.com/World/Europe/2010/0817/France-dismisses-petition-for-it-to-pay-17-billion-in-Haiti-reparations|last=|first=|publisher=|year=|isbn=0882-7729|location=|pages=}}</ref> Առաջին վճարման պատմությունը ՝ 24,000,000 ոսկե ֆրանկ, Փարիզով տեղափոխված ՝ Ternaux Gandolphe et Cie- ի պահոցներից [[:en:Trésor_publicTrésor public|Ֆրանսիայի գանձապետարան]] մանրամասնորեն գրանցված է: Պատմաբանները վարկի փաստաթղթերը հետապնդել են 1825 թ. Որոշման ժամանակաշրջանից, վերաֆինանսավորման տարբեր ջանքերի միջոցով, մինչև վերջին քաղաքային փոխանցումը դեպի [[:en:National_City_Bank_of_New_YorkNational City Bank of New York|Ազգային քաղաքային բանկ]] 1947 թ.<ref name=":1" />

1971-ից 1986 թվականներին Հայիթիում ղեկավարում էին կոռումպացված և ճնշող [[:en:Duvalier|Դուվալիե]] ընտանիքը: Միայն այս ժամանակահատվածում ստացված վարկերի հաշվարկը կազմում էր 2000-ի Հայիթիի պարտքի մոտ 40% -ը, մինչ [[:en:Debt_reliefDebt relief|պարտքի մարման տրամադրումը]]: Այս միջոցներն օգտագործվել են Հաիթիի նկատմամբ Դուվալիեների վերահսկողությունը ուժեղացնելու և տարբեր խարդախ սխեմաների համար: Խոշոր գումարները Դուվալիեները պարզապես գողացել են:

[[:en:Jubilee_USA_NetworkJubilee USA Network|ԱՄՆ հոբելյանական]], [[:en:Jubilee_Debt_CampaignJubilee Debt Campaign|Հոբելյանական պարտքերի քարոզարշավ]] (Մեծ Բրիտանիա) <ref>{{Cite web|url=http://www.jubileedebtcampaign.org.uk/|title=Jubilee Debt Campaign UK.|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> և այլոք կոչ են անում անհապաղ չեղարկել Հայիթիի պարտքը բազմակողմ հաստատություններին, այդ թվում ՝ [[:en:World_BankWorld Bank|Համաշխարհային բանկին]], [[:en:International_Monetary_FundInternational Monetary Fund|Արժույթի Միջազգային Հիմնադրամին (ԱՄՀ)]] և [[:en:Inter-American_Development_BankAmerican Development Bank|Միջամերիկյան Զարգացման Բանկին]], փաստարկելով այն մասին, որ այս պարտքն անարդար է (իրավական տերմինով կոչվում է օդիոզ պարտք) և որ Հաիթին կարող է ավելի լավ օգտագործել այդ միջոցները, ուղղելով կրթության, առողջապահության և հիմնական ենթակառուցվածքների պարտքերի սպասարկմանը: <ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20070208224330/http://www.jubileeusa.org/jubilee.cgi?path=/take_action&page=haiti06.html|title=Jubilee USA Network {{!}} take_action {{!}} haiti06.html|date=2007-02-08|website=web.archive.org|accessdate=2020-09-10}}</ref>

Հայիթիի պարտքի չեղարկման մասին որոշումը <ref>{{Cite web|url=http://www.ijdh.org/pdf/headline3-13-07.pdf|title=Ijdh.org|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref> ունեցել է 66 համաֆինանսավորող [[:en:U.S._House_of_Representatives House of Representatives|ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատում]] 2008 թվականի փետրվարի դրությամբ:

ԱՄՆ-ի մի շարք կազմակերպություններ գործողությունների մասին նախազգուշացումներ են տվել Հայիթիի պարտքի չեղարկման մասին որոշման և Կոնգրեսի նամակ [[:en:United_States_Department_of_the_TreasuryUnited States Department of the Treasury|ԱՄՆ գանձապետարան]] <ref>{{Cite web|url=http://www.ijdh.org/advocacies/our-work/|title=Advocacy Our Work|website=www.ijdh.org|accessdate=2020-09-10}}</ref>, այդ թվում ՝ ԱՄՆ հոբելյանական, [[:en:Institute_for_Justice_Institute for Justice &_Democracy_in_Haiti Democracy in Haiti|Հաիթիի արդարադատության և ժողովրդավարության ինստիտուտ]] և [https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pax_Christi_USA&action=edit&redlink=1 ԱՄՆ Փաքս Քրիստի]:

Հայիթին իր գագաթնակետին ունեցել է 1,8 միլիարդ դոլար ընդհանուր արտաքին պարտք:<ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20100120065057/http://www.jubileedebtcampaign.org.uk/Haiti+3113.twl|title=Jubilee Debt Campaign UK : Country information : Haiti|date=2010-01-20|website=web.archive.org|accessdate=2020-09-10}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://web.archive.org/web/20090520083456/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/us_and_americas/article6281614.ece?token=null&offset=12&page=2|title=Haiti the land where children eat mud|last=|first=|date=|website=|publisher=The Times|accessdate=}}</ref> 2006-ից մինչև 2009 թվականը, Հայիթին ավելացվել է [[:en:World_BankWorld Bank|Համաշխարհային բանկի]] և ԱՄՀ-ի խիստ պարտական աղքատ երկրի նախաձեռնությանը ([[:en:Heavily_Indebted_Poor_CountriesHeavily Indebted Poor Countries|HIPC]]): <ref>{{Cite web|url=https://www.imf.org/en/Publications/CR/Issues/2016/12/31/Haiti-Enhanced-Initiative-for-Heavily-Indebted-Poor-Countries-Completion-Point-Document-23281|title=Haiti : Enhanced Initiative for Heavily Indebted Poor Countries: Completion Point Document|website=IMF|language=en|accessdate=2020-09-10}}</ref> 2009-ի սեպտեմբերին, տնտեսական և սոցիալական բարեփոխումների ծրագրից հետո, Հայիթին բավարարեց HIPC ծրագրի ավարտի պահանջները ՝ այն որակելով որպես արտաքին պարտքի պարտավորությունները չեղյալ համարելուհամար: Սա կրճատեց պարտքի անվանական արժեքը $ 757 միլիոնով <ref name=":2">{{Cite web|url=http://blogs.cgdev.org/globaldevelopment/2010/01/for-haitians-sake-drop-the-drop-the-debt.php|title="For Haitians' Sake, Drop the "Drop the Debt""|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>, իսկ ապագա պարտքերի սպասարկումը (ներառյալ տոկոսները) 1,2 միլիարդ դոլարով <ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.imf.org/external/np/country/2010/012710.htm|title=Haiti: Debt Statistics and IMF support -- Background Note|website=www.imf.org|accessdate=2020-09-10}}</ref>:Հայիթիի ամենամեծ վարկատուն ` [[:en:Inter-American_Development_BankAmerican Development Bank|Միջամերիկյան Զարգացման Բանկը(IDB)]], պարտքերի մեղմացման նախաձեռնության մի մասն էր, բայց նախաձեռնությունը չեղյալ հայտարարեց միայն մինչև 2005 թվականը տրված վարկերը, և դրանից հետո IDB- ն ավելի շատ վարկեր է տրամադրել: Հայիթիի IDB- ի պարտքըկազմում է մոտավորապես կես միլիարդ դոլար` հետագա տարիներին ԱՄՀ-ի կանխատեսած պարտքերի սպասարկման վճարներով: ԱՄՆ կառավարությունը Հայիթիի անունից պարտքերի վճարման այս ծառայությունը վճարում էերկրաշարժից առաջ <ref>{{Cite web|url=https://www.iadb.org/en/countries/haiti/overview?id=6470&lang=en|title=OVERVIEW {{!}} IADB|website=www.iadb.org|accessdate=2020-09-10}}</ref>:

Հայիթիում 2010 թվականի սկզբին տեղի ունեցած [[:en:2010_Haiti_earthquake2010 Haiti earthquake|երկրաշարժի]] կործանարար հետևանքներով քաղաքացիական հասարակության խմբերի կողմից պարտքերի հետագա չեղարկման նոր պահանջներ եղան: Հայիթիի պարտքերը 1,25 միլիարդ դոլար բարձրացրած ողբերգության և նոր փոխառությունների լույսի ներքո, «Հոբելյանական պարտքերի քարոզարշավի» նման խմբերը կոչ արեցին այս պարտքը հանել: Ավելին, դրանից հետո արտակարգ իրավիճակներից ԱՄՀ-ից Հայիթիի կառավարությանը վարկերի տեսքով գումար առաջարկվեց արտակարգ իրավիճակների համար: Քաղաքացիական հասարակության խմբերը բողոքեցին վարկերի առաջարկի և ոչ դրամաշնորհների առաջարկի համար`առանց այդ էլ ծանր պարտք ունեցող երկրի, որը փորձում է հաղթահարել այդպիսի ավերածությունները: Ոմանք պնդումեն, որ Հայիթիի տարեկան պարտքերի սպասարկման վճարները շատ ցածր են (տարեկան $ 9 միլիոն դոլար՝ ԱՄՆ կառավարության կողմից Հաիթիի անունից վճարված պարտքի սպասարկման զուտ), պարտքի չեղարկումը քիչ օգուտ կբերի երկրին երկրաշարժից վերականգնվելուն, և չպետք է առաջնահերթություն լինի ակտիվության համար <ref name=":2" />:

[[:en:Agence_France_PressAgence France Press|Agence France Press]]- ը 2010 թվականի հունվարի 26-ին հաղորդեց, որ [[:en:Venezuela|Վենեսուելայի]] Նախագահ [[Ուգո Չավես|Ուգո Չավեսը]]ը ասել է, որ [[:en:Petrocaribe|Petrocaribe]]- ը, Վենեսուելայի տարածաշրջանային ցածր էներգիայի դաշինքը, ներելու է Հայիթիի պարտքը: Հայիթիի պարտքը Վենեսուելայի հետ կազմում է 295 միլիոն դոլար, ինչը կազմում է 1,25 միլիարդ դոլար արտաքին պարտքի մոտմեկ քառորդը, համաձայն Արժույթի միջազգային հիմնադրամի տվյալների <ref name=":3" />:

2010 թ.-ի մայիսի 28-ին [[:en:World_BankWorld Bank|Համաշխարհային բանկը]] հայտարարեց, որ հրաժարվում է Հայիթիի բանկից մնացած պարտքերից <ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5hCK-vVemjKRHTm0wfzIcLFXBgdnA|title="World Bank cancels Haiti's debt"|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>: Հրաժարման արժեքը կազմել է 36 միլիոն դոլար <ref>{{Cite web|url=https://www.reuters.com/article/idUSN2818522520100528?type=marketsNews|title="World Bank cancels remaining Haiti debt"|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>:

2015 թ.-ին Ֆրանսիան ներեց շուրջ 77 միլիոն ԱՄՆ դոլարի համարժեք ժամանակակից գումարի պարտք, որը կապ չունի անկախության հետ: <ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/world-latin-america-32715493|title="Hollande pledges Haiti investment"|last=|first=|date=|website=|publisher=BBC News|accessdate=}}</ref> 2004 թվականին Հայիթիի կառավարությունը պահանջեց, որ Ֆրանսիան Հայիթիին վերադարձնի 1825-1947 թվականներին վճարված միլիոնավոր դոլարների դիմաց ՝ որպես ստրուկների ազատության արդյունքում ֆրանսիացի ստրկատերերի և հողատերերի կորցրած գույքի փոխհատուցում: 2015-ին Ֆրանսիայի կառավարությունը մերժեց այս պահանջը:

== Տես նաեւնաև ==