«Կարմիր կիրակի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
ավելացվեց Կատեգորիա:Օսմանյան կայսրության պատմություն ՀոթՔաթ գործիքով |
|||
Տող 22.
Ձերբակալումից մինչև [[Օրենք տեղահանության մասին|Տեղահանության մասին]] օրենքի ընդունումը, 1915 թվականի մայիսի 29-ը, ձերբակալվածները բանտարկված էին երկու համակենտրոնացման ճամբարներում, իսկ օրենքի ընդունումից հետո նրանք տեղահանվեցին դեպի Օսմանյան Սիրիա։
Ձերբակալվածներից շատերը տեղափոխվել են [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլս]]ի Կենտրոնական Բանտից Սիրտեկ ընկերությանը պատկանող համար 67 շոգեգնացքով դեպի [[Հայդարփաշա կայարան]]: Որտեղ ավելին քան տասը ժամ սպասելուց հետո նրանք ուղարկվեցին հատուկ գնացքով [[Անկարա]]յի ուղղությամբ։ Ամբողջ շարասյունը կազմում էին 220 հայեր<ref name="Nakashian">{{cite book|last1=Nakashian|first1=Avedis|last2=Rouben Mamoulian Collection (Library of Congress)|title=A Man Who Found A Country|publisher=Thomas Y. Crowell|location=New York|year=1940|oclc=382971|lccn=40007723| pages=208–278}}</ref>: Հայ վագոնի ուղեկցորդը ձեռք է բերում տեղահանվողների ցանկը և փոխանցում [[Պոլսո հայոց պատրիարքություն]]: [[Զավեն Տեր Եղիյան|Զավեն Տեր Եղիայան]]ը (այդ ժամանակ Պոլսո Հայոց Պատրիարք) անմիջապես սկսում է փորձել փրկել որքան հնարավոր է շատ տեղահանվողներին, սակայն ապարդյուն։ Միակ արտասահմանյան երկրի դեսպանը, ով փորձել է օգնել նրան այս գործում, եղել է ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ն էր{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=58}}: Գնացքի 20 ժամ տևած ուղևորությունից հետո, երեքշաբթի օրը կեսօրին, տեղահանվածները գնացքից իջեցվել են Սինչանկոյում (Անկարայի մոտ)։ Իբրահիմ կայարանում [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլս]]ի Կենտրոնական Բանտի պետը դասակարգելով տեղահանվողներին բաժանել է երկու խմբի։
Մի խումբը ուղարկվել է [[Չանկիրի]] (և Չորում, Չանկիրիի և [[Ամասիա]]յի միջև), իսկ մյուսը [[Այաս]]: Այաս ուղարկվածները տեղափոխվել են սայլերով, նրանցից համարյա բոլորը մի քանի ամիս անց սպանվել են Անկարայի մոտ գտնվող կիրճերում<ref name="Bal95">{{cite book|last1=Palak'ean|first1=Grigoris|title=Le Golgotha arménien: de Berlin à Deir-es-Zor|language=ֆրանսերեն|publisher=Le Cerle d'Écrits Caucasiens|location=La Ferté-sous-Jouarre|year=2002|volume=1|isbn=978-2-913564-08-4|oclc=163168810|pages=95–102}}</ref>: Միայն տասը (կամ 13)<ref name="Yve27" /> մարդկանց այս խմբից թույլ տրվեց վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս Այասից{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի նրանք էին՝ Տիգրան Աճեմյանը, Մկրտիչ Կարապետյանը, Հ. Ասատուրյանը, Հայկ Տիրիակյանը, Շավարշ Փանոսյանը, Գրիգոր Սյուրմեյանը, Սերվեթը, Դր. Բարսեղյանը, Բյուզանդ Բոզաջյանը և դր. Ավետիս Նակաշյանը:|group="n"}}: Մեկ այլ ձերբակալվածների 20 հոգանոց խումբ, որոնք ձերբակալվել էին ապրիլի 24-ին ավելի ուշ հասան Չանկիրի, 1915 թվականի մայիսի 7-ին կամ 8-ին<ref name="Shamt">{{cite book|last1=Shamtanchean|first1=Mikʻayēl|others=Translated by Ishkhan Jinbashian|title=Hay mtkʻin harkě egheṛnin|trans_title=The Fatal Night. An Eyewitness Account of the Extermination of Armenian Intellectuals in 1915|publisher=H. and K. Majikian Publications|location=Studio City, California|series=Genocide library, vol. 2|year=2007|origyear=1947|isbn=978-0-9791289-9-8|oclc=326856085|lccn=94964887}}</ref>: Մոտ 150 քաղաքական բանտարկյալներ տեղավորվել էին Այասում և 150 մտավորականներ Չանկիրիում{{sfn|Kévorkian|2006|p=318}}:
===Ռազմական դատարան===
Ձերբակալվածներից ոմանք մայիսի 5-ին տեղափոխվեցին Այասից դեպի Դիարբեքիր ռազմական դատարանի առաջ կանգնելու համար։ Այս հայ մտավորականներն էին՝ [[Նազարեթ Տաղավարյան]]ը, [[Սարգիս Մինասյան]]ը, [[Հարություն Ճանգյուլյան]]ը, [[Գարեգին Խաժակ]]ը և [[Ռուբեն Զարդարյան]]ը: Չհասած Դիարբեքիր, Կարաչայորեն կոչված վայրում նրանք սպանվեցին պետության կողմից հովանավորվող զինված բանդայի կողմից, որը գլխավորում
Գրոհայինները, որոնք պատասխանատու էին սպանություններում դատվել և մահապատժի են ենթարկվել [[Ջեմալ փաշա]]յի կողմից Դամասկոսում 1915 թվականին, այս դեպքերը հետագայում 1916 թվականին դարձան [[Օսմանյան
===Ազատ արձակումը===
Ձերբակալվածներից ոմանք ազատ են արձակվել տարբեր ազդեցիկ մարդկանց ճնշումների և միջամտությունների արդյունքում{{sfn|Der Yeghiayan|2002|p=66}}: Հինգ տեղահանվածներ Չանկիրիից ազատվել են ԱՄՆ դեսպան [[Հենրի Մորգենթաու]]ի միջամտության շնորհիվ<ref name="Yve27" />: Ընդհանուր առմամբ 12 տեղահանվածների Չանկիրիից թույլ է տրվել վերադառնալ Կոստանդնուպոլիս{{#tag:ref|Համաձայն [[Թեոդիկ]]ի 1916-20 տարեգրքի:|group="n"}}: Նրանք էին՝ [[Կոմիտաս]]ը, [[Բյուզանդ
Մնացած տեղահանվածները մնացել էին [[Անկարայի վիլայեթ]]ի նահանգապետի պաշտպանության տակ։ Մաժար բեյը հրաժարվում էր իրականացնել [[Թալեաթ փաշա]]յի հրամանները տեղահանության վերաբերյալ<ref>{{cite news|title=The Real Turkish Heroes of 1915|url=http://www.armenianweekly.com/2013/07/29/the-real-turkish-heroes-of-1915/|newspaper=The Armenian Weekly|date=հուլիսի 29, 2013}}</ref>: Այսպիսով, 1915 թվականի հուլիսի վերջին նրան ազատեցին զբաղեցրած պաշտոնից, և նրա տեղը զբաղեցրեց կենտրոնական կոմիտեի անդամ Աթիֆ բեյը<ref>{{cite web|last=Kevorkian|first=Raymond|title=The Extermination of Ottoman Armenians by the Young Turk Regime (1915–1916)|url=http://www.massviolence.org/IMG/article_PDF/The-Extermination-of-Ottoman-Armenians-by-the-Young-Turk-Regime.pdf|publisher=Online Encyclopedia of Mass Violence|page=31|date=հունիսի 3, 2008}}</ref>:
| |||