«Կապանի վնասում»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
չ →top |
չ մանր-մունր փոփոխություններ oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ Հիվանդություն}}
'''Կապանի վնասում''' է կոչվում [[Կապաններ|կապանի]] [[
== Նշաններ և ախտանիշներ ==
Տող 7.
*[[Այտուցներ|Այտուց]]
*[[Փափուկ հյուսվածքների ալջարդ|Սալջարդի]] նշաններ
*[[Հոդ
* Կապանի պատռվածքի դեպքում կարող է նաև լսվել ճայթյունանման ձայն
* Վնասված վերջույթի ֆունկցիայի խանգարում
== Պատճառներ ==
Որպես օրենք՝ կապանների վնասումները տեղի են ունենում, երբ գերազանցվում է տվյալ հոդում շարժումների նորմալ, ֆունկցիոնալ
[[File:Sprained wrist 8 days later (2).jpg|thumb|Կապանային վնասում դաստակի շրջանում: Վնասվածքն առաջացել է սահադաշտում չմուշկներով սահելիս վայր ընկնելու հետևանքով|150 px|right]]
Կա մի քանի գործոն, որոնց դեպքում բարձրանում է կապանների վնասման
== Ախտորոշում ==
Կապանների վնասվածքի ախտորոշումը հաճախ բավական ճշգրտորեն կարելի է իրականացնել [[Ֆիզիկալ զննում|ֆիզիկալ զննման]] միջոցով՝ հիմնվելով կլինիկական պատկերի և վնասվածքի առաջացման մեխանիզմի
=== Դասակարգում ===
# Առաջին աստիճանի վնասում (թեթև) – երբ կապանը կազմող թելերը ձգվում են, սակայն պատռվածք չի
# Երկրորդ աստիճանի վնասում (միջին) – կապանի մասնակի
# Երրորդ աստիճանի վնասում (ծանր) – կապանի լրիվ պատռվածքն է, որի դեպքում նաև երբեմն լինում է այսպես կոչված [[պոկումային կոտրվածք]], երբ կապանի ծայրին ամրացված ոսկրի բեկորն ուժի ազդեցության տակ կոտրվում և առանձնանում է
[[File:Sprain SAG.jpg|thumb|300px|Կապանի վնասում ցույց տվող եռաչափ անիմացիայից դրվագ]]
Տող 29.
Չնայած որ կապանի վնասում կարող է տեղի ունենալ ցանկացած հոդում, սակայն առավել հաճախ հանդիպող լոկալիզացիաները հետևյալն են՝
*
* Ծնկան
*[[Ող
* Ձեռքի [[
* Դաստակ
* Ոտքի մատների հոդեր
== Բուժում ==
Բուժման մոտեցումը կախված է վնասվածքի ծանրության աստիճանից և լոկալիզացիայից՝
* '''Պաշտպանել''' վնասման տեղամասը կրկնվող վնասվածքներից<ref name=":1">{{cite journal | vauthors = Bleakley CM, O'Connor SR, Tully MA, Rocke LG, Macauley DC, Bradbury I, Keegan S, McDonough SM | title = Effect of accelerated rehabilitation on function after ankle sprain: randomised controlled trial | journal = BMJ | volume = 340 | issue = may10 1 | pages = c1964 | date = May 2010 | pmid = 20457737 | doi = 10.1136/bmj.c1964 }}</ref>
* '''
* '''
* '''
* '''Բարձր
[[Կոնսերվատիվ բուժում|Ոչ վիրահատական բուժման]] մեթոդներից են պասիվ շարժումներ ապահովող սարքավորումները, որոնք երբեմն օգտագործվում են հատուկ [[
▲* '''Հանգիստ:''' Վնասման տեղամասին հարկավոր է հանգիստ, այսինքն՝ պետք է խուսափել այդ տեղամասում ֆիզիկական ծանրաբեռնումից և [[Ուժ|ուժի]] ազդեցությունից: Օրինակ՝ կոճի շրջանում կապանային վնասման դեպքում պետք է որոշակի ժամանակ հնարավորինս խուսափել քայլելուց:<ref name="AAOS">{{cite web|url=http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=A00150 |title=Sprained Ankle |access-date=2008-04-01 |date=March 2005 |publisher=American [[Orthopedic]] Foot and Ankle Society }}</ref>
▲* '''Սառույց:''' Վնասման տեղամասին անհրաժեշտ է անմիջապես տեղադրել սառցեպարկ՝ այտուցը և ցավը նվազեցնելու նպատակով: Այն կարելի է տեղադրել օրը 3-4 անգամ, ամեն անգամ 10-15 րոպե տևողությամբ: Սառույցի օգտագործումը կարելի է զուգակցել [[Էլաստիկ բինտ|էլաստիկ բինտավորմամբ]], ինչը ևս կնպաստի այտուցի նվազմանը և վնասված կապանի վրա ծանրաբեռնվածության թեթևացմանը:<ref name="AAOS" /> Սառույցը նաև արդյունավետ է ցավը բթացնելու համար, սակայն միայն կարճ ժամանակով (ոչ ավել, քան 20 րոպե): <ref>{{cite journal | vauthors = Cramer H, Ostermann T, Dobos G | title = Injuries and other adverse events associated with yoga practice: A systematic review of epidemiological studies | journal = Journal of Science and Medicine in Sport | volume = 21 | issue = 2 | pages = 147–154 | date = February 2018 | pmid = 28958637 | doi = 10.1016/j.jsams.2017.08.026 }}</ref> 20 րոպեից ավել սառույցի կիրառումը կարող է նվազեցնել դեպի վնասվածքի շրջան արյունահոսքը և դանդաղեցնել լավացման գործընթացը:
▲* '''Կոմպրեսիա:''' Վնասվածքի շրջանի անշարժացման և վնասված կապանի վրա ծանրաբեռնվածության նվազեցման նպատակով հարկավոր է օգտագործել բինտեր, անշարժացնող կապեր կամ էլաստիկ բինտեր: Վնասվածքի շրջանի էլաստիկ բինտավորման ընթացքում հարկավոր է ավելի շատ ճնշում գործադրել դիստալ հատվածում, և աստիճանաբար ճնշումը նվազեցնել դեպի սիրտ տանող ուղղությամբ. սա արվում է այն նպատակով, որ հեշտացվի կուտակվող հեղուկի հետհոսքը դեպի արյան շրջանառություն՝ այսպիսով խուսափելով այտուցի առաջացումից: Սակայն շատ կարևոր է ուշադրություն դարձնել, որ կոմպրեսիան չվնասի վերջույթի արյունամատակարարմանը:<ref name="AAOS" />
▲* '''Բարձր դիրք:''' Վնասվածքի տեղամասին բարձր դիրք տալը (մարմնի մյուս մասերի դիրքի համեմատ) նույնպես նպաստում է այտուցի նվազեցմանը:<ref name="AAOS" />
Սառույցի և կոմպրեսիայի օգտագործումը (սառը կոմպրեսիոն թերապիա) լիովին չի կասեցնի այտուցի և ցավի առաջացումը, սակայն կնպաստի լավացման ընթացքում դրանց հնարավորինս
▲[[Կոնսերվատիվ բուժում|Ոչ վիրահատական բուժման]] մեթոդներից են պասիվ շարժումներ ապահովող սարքավորումները, որոնք երբեմն օգտագործվում են հատուկ [[Կրիոմանժետ|կրիոմանժետների]] հետ մեկտեղ. վերջիններս ապահովում են միաժամանակ [[սառեցում]] և կոմպրեսիա՝ հաջող կերպով նվազեցնելով այտուցը և մեծացնելով շարժումների ծավալը:<ref name=":0">{{cite journal | vauthors = Temponi EF, Saithna A, de Carvalho LH, Teixeira BP, Sonnery-Cottet B | title = Nonoperative Treatment for Partial Ruptures of the Lateral Collateral Ligament Occurring in Combination With Complete Ruptures of the Anterolateral Ligament: A Common Injury Pattern in Brazilian Jiu-Jitsu Athletes With Acute Knee Injury | journal = Orthopaedic Journal of Sports Medicine | volume = 7 | issue = 1 | pages = 2325967118822450 | date = January 2019 | pmid = 30719481 | pmc = 6348520 | doi = 10.1177/2325967118822450 }}</ref> Այտուցի նվազումից անմիջապես հետո ուժի և ֆունկցիայի վերականգնմանն ուղղված վարժություններին անցնելը նույնպես նպաստում է տվյալ հոդում շարժումների ծավալի մեծացմանը:<ref name=":0" />
Որոշ ժամանակ անց հոդում շարժումները պետք է արդեն ակտիվացնել, թեթև դեպքերում՝ վնասվածքից 1-3 օր
▲Սառույցի և կոմպրեսիայի օգտագործումը (սառը կոմպրեսիոն թերապիա) լիովին չի կասեցնի այտուցի և ցավի առաջացումը, սակայն կնպաստի լավացման ընթացքում դրանց հնարավորինս նվազեցմանը: Այտուցների առաջացման խնդրին հարկավոր է մեծ ուշադրություն դարձնել. դրանց նվազեցումն անչափ կարևոր է լավացման գործընթացի համար, քանի որ այտուցի դեպքում ավելորդ հեղուկը կարող է կուտակվել վնասվածքի շրջանում և պատճառ դառնալ հետագա բարդությունների:
▲Որոշ ժամանակ անց հոդում շարժումները պետք է արդեն ակտիվացնել, թեթև դեպքերում՝ վնասվածքից 1-3 օր անց:<ref name=familydoctor>[http://familydoctor.org/online/famdocen/home/healthy/physical/injuries/010.html Ankle Sprains: Healing and Preventing Injury] Written by familydoctor.org editorial staff. American Academy of Family Physicians. Reviewed/Updated: 08/06. Created: 01/96</ref> Երբեմն հարկ է լինում կիրառել հատուկ վարժություններ, որպեսզի հնարավոր լինի վերականգնել ուժը և նվազեցվի հետագայում անցանկալի բարդությունների առաջացման ռիսկը: Հաճախ անհրաժեշտ է լինում նաև վնասվածքի շրջանում օգտագործել էլաստիկ բինտեր կամ [[Օրթեզ|օրթեզներ]], որոնք պաշտպանում են հոդը կրկնակի վնասվածքներից:<ref name=familydoctor />
=== Ֆունկցիոնալ ռեաբիլիտացիա ===
Կապանների վնասման դեպքում անշարժացման ժամկետների ավելորդ երկարաձգումը դանդաղեցնում է լավացման գործընթացը, քանի որ այն սովորաբար հանգեցնում է մկանների [[Ապաճում|ատրոֆիայի]] և [[Մկանային թուլություն|թուլության]]
Չնայած, որ անշարժացման ժամկետների երկարաձգումը կարող է լավացման գործընթացի վրա բացասական ազդեցություն ունենալ, սակայն, ըստ վերջերս կատարված որոշ հետազոտությունների, հատուկ օրթեզների օգտագործումը կարող է նպաստել լավացմանը՝ մեղմացնելով ցավը և կայունացնելով վնասվածքի շրջանը, ինչը թույլ է տալիս կանխարգելել կապանի հետագա
== Ծանոթագրություններ ==
|