«Ժորժ Ժակ Դանտոն»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 1.
{{Տեղեկաքարտ
| background-color = #ededed
| չափ =
| նկարագրում =
| ծննդյան օր = հոկտեմբերի 26, 1759թ․
| վախճանի օր = ապրիլի 5, 1794թ․
| քաղաքացիություն =
| ազգություն = ֆրանսիացի
| ալմա մատեր =
| կրոն =
▲ | ծննդավայր = [[Արցիս-սուր-աուբե]], [[Ֆրանսիա]]
| ազդվել է =
| ազդել է =
▲ | վախճանի վայր = [[Փարիզ|Փարիզ, Ֆրանսիա]]
| կարողություն =
| մասնագիտություն =
| գործունեություն = քաղաքական գործիչ
| աշխատավայր =
| պարգևներ = ▼
| ամուսին = Անտուանետ Գաբրիել Դանտոն և Լուիզ Սեբաստիան Դանտոն
| ինքնագիր = GeorgesDantonSignature.jpg▼
| ծնողներ = Ժակ Դանտոն և Մարի Մադլեն Քամյու
| երեխաներ =
| կայք =
| Վիքիպահեստ =
}}
[[Պատկեր:FR-65440 statdanton01.jpg|250px|մինի|ձախից]]
'''Դանտոն Ժորժ Ժակ''' ([[Ֆրանսերեն|ֆր․]] Georges Jacques Danton; [[հոկտեմբերի 26]], [[1759|1759թ․]] , [[Արսի սյուր Օբ]] - [[ապրիլի 5]], [[1794|1794թ․]], [[Փարիզ]]), ֆրանսիացի հեղափոխական, ակնառու քաղաքական գործիչ և [[հռետոր]], [[Առաջին ֆրանսիական հանրապետություն|Առաջին Ֆրանսիական Հանրապետության]] հիմնադիրներից, [[Կորդելիերներ|կորդելիերների]] ակումբի համանախագահ, հետագայում հարել է [[Յակոբիններ|յակոբիններին]], [[Ֆրանսիական հեղափոխություն|Ֆրանսիական հեղափոխության]] ժամանակ արդարադատության նախարար, [[Հասարակական փրկության կոմիտե|Հասարակական փրկության կոմիտեի]] առաջին համանախագահ: Գլխատվել է «հեղափոխական ահաբեկչության» ժամանակ։
[[1793]]-[[1794]] թվականին, իր շուրջը համախմբելով աջ յակոբինյաններին, հանդես է եկել [[Ռոբեսպիերի հեղափոխական կառավարություն|Ռոբեսպիերի հեղափոխական կառավարության]] դեմ՝ պահանջելով մեղմացնել հեղափոխական տեռորը, վերացնել մաքսիմումի մասին օրենքը։ [[1794]] թվականի [[ապրիլի 2]]-ին Դանտոնը իր համախոհների հետ դավաճանության մեղադրանքով հանձնվել է հեղափոխական տրիբունալի դատին և [[ապրիլի 5]]-ին մահապատժի ենթարկվել։
== Վաղ տարիներ (փաստաբանություն) ==
Արսի սյուր Օբի նախարարի դատախազի՝ Ժակ Դանտոնի որդին էր(1722—1762)։ Մանկությունն անցկացրել է գյուղական միջավայրում, [[Շամպայն (մարզ)|Շամպայնում]] դպրոց այցելելուց հետո՝ 1773 թվականից կրթություն է ստացել [[Տրուա|Տրուայում]]՝ հոգևոր հովիվների մոտ։ 1784թ․-ին [[Ռայմզ]] քաղաքում իրավաբանի որակավորում ստանալուց հետո մեկնում է Փարիզ՝ փորձառություն ձեռքբերելու։ Այդ տարիներին Դանտոնը սկսում է ուսումնասիրել XVII և XVIII դարերի գրականություն, դառնում է [[Մասոնություն|մասոնական]] շարժման հետևորդ։ 1787թ․-ին թագավորի խորհրդարանում է գնում է փաստաբանի պաշտոնը՝ դեռ այդ ժամանակ համոզված լինելով, որ հեղափոխություն կարելի է անել վերևից։ Սակայն 1791 թ․-ին Դանտոնը հրաժարվում է իր պաշտոնից, որպեսզի կարողանա ամբողջությամբ նվիրվել հեղափոխական գործունեությանը։
== Հեղափոխության սկզբնական շրջան ==
Արդեն 1789թ․-ից Դանտոնը գործնական, բավականին հեղափոխական մտքեր էր առաջարկում տարբեր հավաքներում և ակումբներում, մեծ դեր ուներ [[Բաստիլի գրավում|Բաստիլի գրավման]] և Վերսալի արշավանքի կազմակերպման և իրագործման և կորդելիերների ակումբի հիմնադրման մեջ։ Դանտոնը միշտ դեմ է եղել պալատականությանը, նախարարություններին, Ազգային Ժողովին։ 1791թ․-ի հուլիսի 17-ին [[Մարսյան դաշտ (Փարիզ)|Մարսյան դաշտում]] ժողովրդին կոչ է անում մասնակցել թագավորին գահընկեց անելու համար ստորագրահավաքին։ Այդ շարժման տապալումից հետո նա վեց շաբաթով թաքնվում է Անգլիայում և վերադառնում է միայն Օրենսդիր ժողովի ընտրությունների ժամանակ։ Որպես պատգամավոր չի ընտրվում, բայց սկսում է Փարիզում պատրաստել թագավորի գահընկեց անելու գործընթացը կա՛մ որպես դեպարտամենտի կառավարիչ, կա՛մ [[Փարիզի կոմունա (1789-1794)|Փարիզի կոմունայի]] դատախազի օգնականի պաշտոնում, կա՛մ ակումբներում, կա՛մ ազգային զորքերի շարքերում(Մարսել, Բրետան, Սան Անտուան)։ Ինչպես նաև, մասնակցել է կամավորների հավաքին։
== Կոնվենտ ==
Օգոստոսի 9-ի՝ լույս 10-ի գիշերը Դանտոնը ձերբակալում է ազգային գվարդիայի կառավարիչ Մանդային, նրա փոխարեն նշանակում է Սանտերին՝ այդպիսով մեծ ներդրում ունենալով նոր, ավելի հանրապետական կառուցվածք ունեցող կոմունայի ստեղծման մեջ։ Օգոստոսի 10ից հետո Դանտոնը ստանձնում է Արդարադատության նախարարի պաշտոնը։ Հենվելով Փարիզյան կոմունայի վրա՝ նա կանգնեց միապետականների դեմ պայքարի գլխում, ուժեղացրեց պաշտպանությունը [[Ավստրիա|Ավստրիայի]] և [[Պրուսիայի թագավորություն|Պրուսիայի]] դեմ պատերազմում։ Դանտոնի թշնամիները մեղադրում էին նրան պաշտոնի չարաշահման և [[սեպտեմբերյան սպանություններ|սեպտեմբերյան սպանությունների]] մեջ։ Առաջին մեղադրանքը ոչ մի փաստական ապացույց չունի, իսկ սեպտեմբերյան սպանությունները, ըստ Դանտոնի, նա ո՛չ կարող էր կանխել, ո՛չ կանգնեցնել, այդ իսկ պատճառով վերաբերվում է դրանց սառնասրտությամբ, ինչպես ապագայում նաև իր մահապատժին։ Փարիզից որպես պատգամավոր [[Ազգային կոնվենտ|Կոնվենտում]] ընտրվում է Դանտոնը, որտեղ ժիրոնդիստների կողմից անընդհատ ենթարկվում էր հարձակումների իր նախկին գործունեության համար։ Նա պայքարում էր մամուլի ազատության, էմիգրանտների դեմ օրինագծի համար, կողմ էր թագավորի հանդեպ քննադատությանը, միաժամանակ հանդիսանում էր յակոբինյանների ակումբի համանախագահ և Առաջին Հասարակական օգնության կոմիտեի անդամ։
== Դանտոնի արտաքին քաղաքականությունը ==
Հաղթանակից հետո Ժեմապեի կառավարության ժամանակ Դանտոնը Կոնվենտի կողմից ուղարկվում է Բելգիա՝ այնտեղ գրաված տարածքը համակարգելու համար։ Հետագայում, միջամտության քաղաքականության արդյունքում առաջացած ընդվզումները հաշվի առնելով, Դանտոնը Կոնվենտում պնդում էր, որ Ֆրանսիան չպետք է խառնվի այլ ազգերի գործերին (ապրիլի 13, 1793թ․), ծավալի հարձակվողական կամ զավթիչ պատերազմներ (հունիսի 15, 1793թ․)։ Ապագա դիվանագիտական հարաբերությունների նպատակը համարում էր խաղաղությունն ու այլ տերությունների կողմից հանրապետության ընդունումը։ Դանտոնի մասնակցությամբ իրականացել է ժիրոնդների հանրապետական կառավարման փոփոխումը Հասարակական օգնության կոմիտեի ժամանակավոր հեղափողական դիկտատուրայով։ Այդ ընթացքում [[հեղափոխական տրիբունալներ|հեղափոխական տրիբունալների]] միջոցով պայքարել է երկրի ներսում և դրսում գտնվող հակահեղափոխականների հետ։ 1793թ․-ի ապրիլից մինչև 1793թ․-ի սեպտեմբերը Դանտոնի ազդեցության ամենամեծ շրջանն էր։ Արտաքին հարաբերություններում իր սերունդներին նա թողել է մեծ քաղաքական համակարգ․ Անգլիայում աջակցել Փիթթի դեմ տրամադրված բոլոր ընդդիմադիր ուժերին, ձեռքբերել փոքր տերությունների (Դանիայի, Շվեցիայի և այլն) վստահությունը, փորձել անջատել Պրուսիան և [[Բավարիա|Բավարիան]] [[Կոալիցիա|կոալիցիայից]], ուժով հնազանդացնել Սարդինիան և Իսպանիան, անվերապահորեն պայքարել Ավստրիայի դեմ՝ Լեհաստանում և Թուրքիայում ագիտացիաներ ստեղծելով և նրան դժվար իրավիճակի մեջ դնելով։
== Քննադատություն և մահապատիժ ==
Հասարակական փրկության երկրորդ կոմիտեի հաստատումից հետո սկսում է կառավարության կազմի փոխանցում էբերիստներին և [[Ռոբեսպիեռ Մաքսիմիլիեն|Ռոբեսպիերին]]։ Դանտոնը, կարելի է ասել, չէր ընդվզում այդ փոփոխությունների դեմ, հաճախ բացակայում էր Փարիզից՝ մեծ հույսեր կապելով իր հայտնիության հետ։ Նա արդարացի չէր համարում մահապատիժների հետագա շարունակությունը, ինչի համար նրան սկսեցին մեղադրել չափից դուրս ներողամտության մեջ։ Իր ձերբակալությունից ոչ շատ շուտ նա իր ընկերների՝ Ֆրանսիայից փախչելու խորհուրդները մերժում էր և պատասխանում․ «Հնարավո՞ր է արդյոք հայրենիքը տանել կոշիկների ներբանների հետ»։ Էբերիստների անկումից հետո, երբ Ռոբեսպիերի ազդեցությունը հասավ իր գագաթնակետին, 1794թ․-ի մարտի 31-ին Դանտոնն ու իր ընկերները ձերբակալվել են հասարակական փրկության միավորված կոմիտեների որոշմամբ։ Դա ընդունել է Կոնվենտը Սան Ժյուստի առաջարկությամբ, որին մասնակցել է նաև Ռոբեսպիերը։ Գործընթացն իսկզբանե տարվում էր կարգերի բոլոր խաղտումներով․ Սան Ժյուստի առաջարկով մեղադրյալները միանգամից համարվում էին օրենքից դուրս։ Դատոնիսները (Կամիլ Դեմուլեն, Էրո դե Սեշել, Ֆաբր դ'Էգլատիան և այլոք) մեղադրվում էին կառավարական կարգը տապալելու փորձերի մեջ, ենթարկվել են մահապատժի։ Կառափնարան տանող ճանապարհին Դանտոնն ինգն իրեն քաջալերում էր․ «չահիճ Շարլ Անրի Սանսոնը թողել է հուշեր․ «Սկզբում կառափնարան բաձրացավ Էրո դե Սեշելը, իսկ նրա հետ նաև Դանտոնը՝ չսպասելով, որ իրեն կանչեն։ Առաջին գլխատումից հետո սուրը դեռ չէր մաքրվել արյունից, երբ Դանտոն մոտեցավ․ «Կարևոր չէ, թե ինչքան արյուն կա սրիդ վրա, կարևորը՝ չմոռանաս գլուխս ցույց տալ ժողովրդին, ամեն օր չի հաջողվում այսպսիսի գլուխներ տեսնել»։ Սրանք նրա վերջին խոսքերն էին»։
== Խաղերում ==
[[Assassin’s Creed Unity]] խաղի կերպար է։ Beholder խաղում կա Ժորժ Դանտոն անումով կերպար, ով նույնպես հեղափոխական է։ Ինչպես Ֆրանսիական հեղափոխության շատ մասնակիցներ, ներկայացված է We. The Revolution խաղում։
== Ֆիլմերում ==
* «Նապոլեոն», Ֆրանսիա, 1927թ․, 1935թ․
* «Մարի Անտուանետ», ԱՄՆ, 1938թ․
* «Մարի Անտուանետ․ Ֆրանսիայի թագուհի», Իտալիա, Ֆրանսիա, 1956թ․
* «Դանտոն», Ֆրանսիա, 1982թ․, գլխավոր դերում՝ [[Ժերար Դեպարդիե]]
* «Ֆրանսիական հեղափոխություն», Ֆրանսիա, 1989թ․
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
{{ՀՍՀ|հատոր=3|էջ=283}}
{{Արտաքին հղումներ}}
== Գրականություն ==
* [https://www.britannica.com/biography/Georges-Danton Ժորժ Դանտոն․ Ֆրանսիական հեղափոխության լիդեր]
* [http://larevolution.ru/Books/Danton-sp.html Ժորժ Դանտոն․ Ընտրյալ ճառեր]
* [http://www.gutenberg.org/ebooks/author/2156 Դանտոնի աշխատությունները]
* [https://archive.org/search.php?query=%28%28subject%3A%22Danton%2C%20Georges%20Jacques%22%20OR%20subject%3A%22Danton%2C%20Georges%20J%2E%22%20OR%20subject%3A%22Danton%2C%20G%2E%20J%2E%22%20OR%20subject%3A%22Georges%20Jacques%20Danton%22%20OR%20subject%3A%22Georges%20J%2E%20Danton%22%20OR%20subject%3A%22G%2E%20J%2E%20Danton%22%20OR%20subject%3A%22Danton%2C%20Georges%22%20OR%20subject%3A%22Georges%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22Georges%20Jacques%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22Georges%20J%2E%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22G%2E%20J%2E%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22G%2E%20Jacques%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22Danton%2C%20Georges%20Jacques%22%20OR%20creator%3A%22Danton%2C%20Georges%20J%2E%22%20OR%20creator%3A%22Danton%2C%20G%2E%20J%2E%22%20OR%20creator%3A%22Danton%2C%20G%2E%20Jacques%22%20OR%20creator%3A%22Georges%20Danton%22%20OR%20creator%3A%22Danton%2C%20Georges%22%20OR%20title%3A%22Georges%20Jacques%20Danton%22%20OR%20title%3A%22Georges%20J%2E%20Danton%22%20OR%20title%3A%22G%2E%20J%2E%20Danton%22%20OR%20title%3A%22Georges%20Danton%22%20OR%20description%3A%22Georges%20Jacques%20Danton%22%20OR%20description%3A%22Georges%20J%2E%20Danton%22%20OR%20description%3A%22G%2E%20J%2E%20Danton%22%20OR%20description%3A%22Danton%2C%20Georges%20Jacques%22%20OR%20description%3A%22Danton%2C%20Georges%20J%2E%22%20OR%20description%3A%22Georges%20Danton%22%20OR%20description%3A%22Danton%2C%20Georges%22%29%20OR%20%28%221759-1794%22%20AND%20Danton%29%29%20AND%20%28-mediatype:software%29 Աշխատություններ Դանտոնի մասին]
<br />
{{DEFAULTSORT:Դանտոն, Ժորժ Ժակ}}
| |||