«Լյարդ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Լյարդը, ինչպես մյուս բոլոր օրգանները, կարող է ախտահարվել։ Ամենից հաճախ հանդիպող հիվանդություններից են հեպատիտները, լյարդի ցիռոզը, ուռուցքները և թարախակույտերը։

 

Լյարդը կարմրաշագանակագույն սեպաձև օրգան է, որը կազմված է տարբեր չափերի չորս անհավասար չափսերի և տարբեր տեսքի բլթերից։ Մարդկային լյարդը սովորաբար կշռում է մոտ 1․5 կգ<ref name="robbins">{{cite book |author1=Cotran, Ramzi S. |author2=Kumar, Vinay |author3=Fausto, Nelson |author4=Nelso Fausto |author5=Robbins, Stanley L. |author6=Abbas, Abul K. |title=Robbins and Cotran pathologic basis of disease |publisher=Elsevier Saunders |location=St. Louis, MO |year=2005 |page=878 |isbn=978-0-7216-0187-8 |edition=7th }}</ref> և ունի ընդամենը 15 սմ երկարություն<ref>{{cite web|url=http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/enlarged-liver/basics/definition/con-20024769|title=Enlarged liver|website=[[Mayo Clinic]]|accessdate=2017-03-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20170321032952/http://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/enlarged-liver/basics/definition/con-20024769|archive-date=2017-03-21|url-status=live}}</ref>։ Կա լյարդի զանգվածի որոշակի տարբերության սահման կախված սեռից, տղամարդկանց մոտ քաշը տատանվում է 970-ից մինչև 1860 գրամ<ref name="MolinaDiMaio2012">{{cite journal|last1=Molina|first1=D. Kimberley|last2=DiMaio|first2=Vincent J.M.|title=Normal Organ Weights in Men|journal=The American Journal of Forensic Medicine and Pathology|volume=33|issue=4|year=2012|pages=368–372|issn=0195-7910|doi=10.1097/PAF.0b013e31823d29ad}}</ref>, իսկ կանանց մոտ 600-ից մինչև 1770 գրամ<ref name="MolinaDiMaio2015">{{cite journal|last1=Molina|first1=D. Kimberley|last2=DiMaio|first2=Vincent J. M.|title=Normal Organ Weights in Women|journal=The American Journal of Forensic Medicine and Pathology|volume=36|issue=3|year=2015|pages=182–187|issn=0195-7910|doi=10.1097/PAF.0000000000000175}}</ref>: Սա մարդու օրգանիզմի միաժամանակ և՛ ամենածանր, և՛ ամենամեծ օրգանն է։ Արտազատական այս գեղձը գտնվում է [[Ստոծանի|ստոծանու]] տակ՝ [[Որովայնի խոռոչ|որովայնի խոռոչի]] վերին աջ քառանկյունում՝ [[Ստամոքս|ստամոքսի]] և [[Լեղապարկ|լեղապարկի]] կողքին<ref name=Tortora945/>։

 

Հյուսվածաբանորեն հայտնաբերվում են երկու տեսակի լյարդային բջիջներ՝ պարենքիմալ և ոչ պարենքիմալ բջիջներ: Լյարդի զանգվածի մոտ 70–85%-ը կազմված է պարենքիմալ հեպատոցիտներից: Ոչ պարենքիմալ բջիջները կազմում են լյարդի բջիջների ընդհանուր քանակի 40%-ը, բայց ծավալով ընդամենը 6.5%-ը<ref name="Kmieć"/>: Լյարդի սինուսոիդները կազմված են երկու տիպի բջիջներով՝ սինուսոիդների էնդոթելիալ բջիջներով և ֆագոցիտար ակտիվությամբ օժտված Կուպֆերյան բջիջներով<ref>{{cite book|last1=Pocock|first1=Gillian|title=Human Physiology|date=2006|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-856878-0|page=404|edition=Third}}</ref>: Ստելատային բջիջները ոչ պարենքիմային բջիջներ են, որոնք հայտնաբերվում են պերիսինուսոիդալ տարածքում՝ սինուսոիդի և հեպատոցիտի միջև<ref name="Kmieć">{{cite book |author=Kmieć Z |title=Cooperation of liver cells in health and disease |journal=Adv Anat Embryol Cell Biol |volume=161 |pages=iii–xiii, 1–151 |year=2001 |pmid=11729749|doi=10.1007/978-3-642-56553-3_1 |series=Advances in Anatomy Embryology and Cell Biology |isbn=978-3-540-41887-0 }}</ref>: Սինուսոիդի լուսանցքում հաճախ հայտնաբերվում են նաև ներլյարդային լիմֆոցիտներ<ref name="Kmieć"/>:

 

[[File:Hilum of the liver.png|thumb|Լյարդի դրունքը վերցրած է դեղին օղակի մեջ]]

Դրունքի մեջ են մտնում ընդհանուր լեղածորանը, ընդհանուր լյարդային զարկերակը և դռներակը։ Ծորանը, երակը և զարկերակը բաժանվում են ձախ և աջ հատվածների, իսկ լյարդի դրանց համապատասխան բաժանվում է աջ և ձախ բլթերի։ Բլթերը բաժանում են իրարից նաև Կենտլիի գծով, որը միացնում է ստորին սիներակը լեղապարկի փոսին։ Գծին համապատասխան հարթությունը բաժանում է լյարդը իրական աջ և ձախ բլթերի։ Միջին լյարդային երակը նույնպես կարող է լինել կողմորոշիչ կետ Կետլիի գիծը գծելու համար։ Աջ բիլթը հետագայում բաժանվում է առաջային և հետին սեգմենտների՝ աջ լյարդային երակով։ Ձախ բիլթը բաժանվում է միջային և կողմնային սեգմենտների՝ ձախ լյարդային երակով։

 

Լյարդի դրունքի ողջ պարունակությունը շրջապատված է թաղանթով<ref name="Kawarada">{{cite journal|last1=Kawarada|first1=Y|last2=Das|first2=BC|last3=Taoka|first3=H|title=Anatomy of the hepatic hilar area: the plate system|journal=Journal of Hepato-Biliary-Pancreatic Surgery|date=2000|volume=7|issue=6|pages=580–586|doi=10.1007/s005340050237|pmid=11180890|doi-broken-date=2019-08-20}}</ref>։

[[File:Liver 04 Couinaud classification animation.gif|thumb|Մարդու լյարդի անիմացիոն պատկեր, որի վրա երևում են 8 սեգմենտները՝ ըստ Կուինոյի դասակարգման]]

Լայն կիրառություն գտած Կուինոյի դասակարգման համակարգում ֆունկցիոնալ բլթերը նաև բաժանվում են ենթասեգմենտների՝ հիմնված լայնական հարթության վրա, որը տարվում է դռներակի երկատման մակարդակին<ref name="radiopaedia.org">{{cite web |url=http://radiopaedia.org/articles/couinaud-classification |title=Couinaud classification &#124; Radiology Reference Article |publisher=Radiopaedia.org |accessdate=2015-06-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626114315/http://radiopaedia.org/articles/couinaud-classification |archive-date=2015-06-26 |url-status=live }}</ref>։ Պոչային բիլթը առանձին անատոմիական կառույց է, որը ստանում է արյուն և՜ աջ և՜ ձախ կողմի անոթներից<ref name="3d">{{cite web |url=http://dpi.radiology.uiowa.edu/nlm/app/livertoc/liver/liver.html |title=Three-dimensional Anatomy of the Couinaud Liver Segments |accessdate=2009-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090209193324/http://dpi.radiology.uiowa.edu/nlm/app/livertoc/liver/liver.html |archive-date=2009-02-09 |url-status=live }}</ref><ref name="strunk">{{cite journal |last1=Strunk |first1=H. |last2=Stuckmann |first2=G. |last3=Textor |first3=J. |last4=Willinek |first4=W. |title=Limitations and pitfalls of Couinaud's segmentation of the liver in transaxial Imaging |journal=European Radiology |volume=13 |issue=11 |pages=2472–2482 |year=2003 |pmid=12728331 |doi=10.1007/s00330-003-1885-9 }}</ref>։ Կուինոյի դասակարգումը բաժանում է լյարդը ութ ֆունկցիոնալ անկախ սեգմենտների։ Ամեն սեգմենտ ունի իր սեփական անոթավորումը, լեղիի արտահոսքը ապահովող համակարգը։ Յուրաքանչյուր սեգմենտի կենտրոնում առկա են դռներակի, լյարդային զարկերակի և լեղածորանի ճյուղեր։ Յուրաքանչյուր սեգմենտի պերիֆերիայում կատարվում է արյան արտահոսք՝ լյարդային երակներով<ref name="radiologyassistant.nl">{{cite web |url=http://www.radiologyassistant.nl/en/p4375bb8dc241d/anatomy-of-the-liver-segments.html |title=The Radiology Assistant : Anatomy of the liver segments |publisher=Radiologyassistant.nl |date=2006-05-07 |accessdate=2015-06-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626114141/http://www.radiologyassistant.nl/en/p4375bb8dc241d/anatomy-of-the-liver-segments.html |archive-date=2015-06-26 |url-status=live }}</ref>։ Այս դասակարգումը կատարվում է ըստ սեգմենտների անոթավորման (համարակալված I-ից մինչև VIII), որոնցից պոչավոր բիլթը առաջին համարն է, ստանում է արյուն և՜ ձախ և՜ աջ անոթներից։ Արյունը հետագայում հավաքվում է մի քանի լյարդային երակներում և թափվում [[ստորին սիներակ]]<ref name="radiopaedia.org"/>։ Սեգմենտների համարակալումը (II-ից մինչև VIII) կատարվում է ժամի սլաքի ուղղությամբ<ref name="radiologyassistant.nl"/>։

Լեղուղիների համակարգը կազմավորվում է լեղածորաններից։ Լեղիուղիների համակարգը, որը հայտնի է նաև որպես բիլիար ծառ՝ ճանապարհ է, որը ապահովում է լեղիի արտահոսքը լյարդից դեպի բարակ աղու սկզբնական հատված՝ տասներկումատնյա աղի։

 

[[File:Leber Schaf.jpg|thumb|Ոչխարի լյարդ]]

Լյարդը հայտնաբերվում է բոլոր ողնաշարավոր կենդանիների մոտ և որպես կանոն ամենամեծ ներքին օրգանն է: Լյարդի չափը տարբեր տեսակի կենդանիների մոտ տարբեր է և մեծ մասամբ կախված է շրջապատող օրգանների չափերից և դիրքից: Մեծ մաս տեսակների մոտ լյարդը բաժանվում է աջ և ձախ բլթերի, սակայն դրանից բացառություն են կազմում օձերը, որոնց մոտ լյարդը ունի սիգարի նման տեսք: Լյարդի ներքին կառուցվածքը նույնն է բոլոր ողնաշարավորների մոտ<ref name=VB>{{cite book |author=Romer, Alfred Sherwood|author2=Parsons, Thomas S.|year=1977 |title=The Vertebrate Body |publisher=Holt-Saunders International |location= Philadelphia|pages= 354–355 |isbn= 978-0-03-910284-5}}</ref>: