Վիքիպեդիա

«Զանգեզուրի ինքնապաշտպանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
"Ruben_Ter-Minasyan.jpg" Ֆայլը Ջնջվել է: Վիքիպահեստում՝ Ruthven մասնակցի կողմից: Պատճառը սա է՝ per c:Commons:Deletion requests/File:Ruben Ter-Minasyan.jpg:
No edit summary
Տող 12.
== Պայքարի սկիզբ ==
[[Պատկեր:Andranik hat.png|մինի|[[Անդրանիկ Օզանյան]]<br />(1865-1927)]]
[[ՌուսականԵլիզավետպոլի կայսրություն|Ռուսական կայսրությաննահանգ]]ում, այդ թվում՝ [[ԵլիզավետպոլիԶանգեզուրի նահանգգավառ]]ի Զանգեզուրի գավառումում, շերտընդմեջ ապրող հայերը և կովկասցի թաթարները (այժմ՝ [[ադրբեջանցիներ]]), ունեին իրարից խիստ տարբեր քաղաքական ձգտումներ։ 1917 թվականի [[փետրվարյան հեղափոխություն]]ից հետո գավառը փաստորեն բաժանվել էր երկու մասի՝ հայկական և մուսուլմանական։
 
Հայկական մասը ընդգրկում էր բուն Զանգեզուրի՝ [[Գորիսի շրջան|Գորիսի]], [[Սիսիանի շրջան|Սիսիանի]], [[Կապանի շրջան|Կապանի]] և [[Մեղրու շրջան|Արևիքի (Մեղրու)]] շրջանները, իսկ մուսուլմանական մասի մեջ էին մտնում [[Գորիս]]-[[Կապան]]-[[Մեղրի]] գծից արևելք ըկած թուրք և քուրդ բնակչությամբ շրջանները։ Հայկական մասում կային հայերի համար մեծ վտանգ ներկայացնող թուրք և քուրդ հոծ բնակչությամբ տասնյակ գյուղեր, հատկապես Սիսիանի և Կապանի շրջաններում<ref name="հժպ" />:
Տող 32.
1920 թվականի հունվարի 19-ին Կապարգողթի ինքնապաշտպանության ուժերը, հարձակման անցնելով [[Շուռնուխ]]ի ուղղությամբ, նախատեսված վեցի փոխարեն ճնշեցին 30 գյուղերում գտնվող թշնամու կրակակետերը և նվաճեցին կարևոր ռազմավարական բնագծեր։
 
Դեռ 1919 թվականի հունվարից Ադրբեջանի կառավարությունը [[Շուշիի գավառ|Շուշիի]], [[Զանգեզուրի գավառ|Զանգեզուրի]], Ջիվանշիրի[[Ջևանշիրի գավառ|Ջևանշիրի]] և Ջեբրայիլի[[Ջաբրայիլի գավառ|Ջաբրայիլի]] գավառներից ստեղծեց գեներալ-նահանգապետություն՝ մուսավաթական գործիչ [[Խոսրով բեկ Սուլթանով]]ի ղեկավարությամբ՝ նպատակ ունենալով բռնի ուժով կոտրել հայերի դիմադրությունը և Արցախն ու Զանգեզուրը ենթարկել Ադրբեջանին։ Հայաստանի կառավարությունը իր հերթին, 1919 թվականի մարտին շտաբս-կապիտան [[Արսեն Շահմազյան]]ին նշանակեց Զանգեզուրի և Ղարաբաղի ընդհանուր պետական կոմիսար։ Նրա [[Գորիս]] ժամանելուց մի քանի օր անց, մարտի 25-ին, Անդրանիկն իր զորամասով Գորիսից մեկնեց [[Երևան]]՝ գաղթականությանը առժամանակ թողնելով Զանգեզուրում։ Գաղթականության կարիքները հոգալու համար Անդրանիկը Գորիսի գավառի ազգային խորհրդի տրամադրության տակ դրեց իր զորամասի ունեցած գումարի ու դեղորայքի մեծ մասը<ref name="հժպ" />:
[[Պատկեր:Db_Tro1.jpg|մինի|ձախից|[[Դրաստամատ Կանայան]] <br />(Դրո, 1884-1956)]]
Մարտի 20-21-ին Նժդեհը կարողանում է հակառակորդին զրկե [[Գողթան]]ում ունեցած բոլոր ռազմավարական կետերից, բացի Արաքսի ափին ընկած թաթարական երկու գյուղերից։ Այդ ժամանակ թուրք-ադրբեջանական միացյալ զորքերը ներխուժել էին [[Կապան]]: Ապրիլի 1-ին սկսված հակահարձակմամբ թշնամին դուրս մղվեց գրավված բարձունքներից։ Ճակատամարտի երրորդ օրը հայկական ինքնապաշտպանական ուժերը վնասազերծեցին [[Որոտան]]ի ձախ ափին տարածված թաթարական շուրջ հարյուր գյուղեր։ Ապրիլի 6-ին և 13-ին հաղթանակներ նվաճվեցին նաև Ասկյուլումի և Չավնդուրի մարտերում։ Զանգեզուրցիների հաղթանակները հնարավորություն ստեղծեցին օգնության գնալ [[Արցախ (նահանգ)|Արցախին]]: Հայաստանի կառավարությունը Արցախ ուղարկեց մի զորամաս՝ [[Դրաստամատ Կանայան|Դրոյի]] հրամանատարությամբ։ Կապարգողթի ուժերի գլուխն անցած՝ այնտեղ գնաց նաև Նժդեհը<ref name="հժպ" />:
Տող 71.
Հունիսի 26-ին Դարալագյազը վերագրավելուց հետո Կարմիր բանակը շարունակեց ռազմական գործողությունները՝ խնդիր դնելով պարտության մատնել Զանգեզուրում կենտրոնացած «հակահեղափոխական ուժերին» և երկրամասը միավորել Խորհրդային Հայաստանին։ Խորհրդային գերակշիռ ուժերի առաջխաղացման հետևանքով շատ արագ Զանգեզուրը խորհրդայնացվեց, իսկ հուլիսի 9-ին Գարեգին Նժդեհն իր մի խումբ մարտիկներով անցավ [[Արաքս]] գետի պարսկական ափը։
 
Զանգեզուրի ազատագրական պայքարի շնորհիվ գավառըգավառի մեծ մասը մնաց Հայաստանի կազմում։ Արցախում նման պայքար չծավալվեց, և հուլիսի 4-ին [[Արցախի բռնակցումը Խորհրդային Ադրբեջանին|Արցախը բռնակցվեց Խորհրդային Ադրբեջանին]]:
 
== Տես նաև ==
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Զանգեզուրի_ինքնապաշտպանություն» էջից