«Իսլանդիա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ընդհանուր հաշվով՝ կղզու մակերեսը կազմում է 103 հազար քառակուսի կիլոմետր<ref name="ruv20150226">{{cite web|url=http://www.ruv.is/frett/island-er-minna-en-talid-var|title=Իսլանդիան սպասվածից պակաս է|last=|first=|date=փետրվարի 26, 2015|website=|publisher=RÚV|language=is|accessdate=մարտի 10, 2015}}</ref> (18-րդ խոշորագույն կղզին աշխարհում): Իսլանդիան [[Եվրոպայի երկրները ըստ բնակչության թվաքանակի|Եվրոպայի ամենանոսր բնակեցված]] պետությունն է<ref name="Statice">{{cite web|url=http://www.statice.is#Govt|title=Իսլանդիայի վիճակագրական տվյալներ|last=|first=|authorlink=|date=սեպտեմբերի 14, 2008|work=ԻՀ կառավարություն|publisher=Իսլանդիայի ազգային վիճակագրական ծառայություն|accessdate=2008}}</ref>։ Ըստ 2018 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Իսլանդիայի բնակչությունը կազմում է շուրջ 350 հազար մարդ։ Իսլանդիայի մայրաքաղաքն ու խոշորագույն քաղաքը [[Ռեյկյավիկ|Ռեյկյավիկն]] է։ Ռեյկյավիկում և հարակից ավաններում է բնակվում ամբողջ կղզի-պետության բնակչության երկու երրորդից ավելին։

 

 

Տարիներ շարունակ Իսլանդիան եղել է [[Եվրոպա|Եվրոպայի]] ամենաաղքատ պետություններից մեկը։ Նախքան [[20-րդ դար|20-րդ դարը]] [[Իսլանդացիներ|իսլանդացիները]] բացառապես ապավինում էին [[Ձկնորսություն|ձկնորսությանն]] ու [[Գյուղատնտեսություն|գյուղատնտեսությանը]]։ [[Մարշալի պլան|Մարշալի պլանի]] օժանդակությամբ [[Ձկնորսություն|ձկնորսական արդյունաբերությունը]] [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից]] հետո դարձավ Իսլանդիայի թռիչքային զարգացման շարժառիթը։ Արդյունքում՝ Իսլանդիան վերածվեց առաջադեմ և զարգացած պետության։ Մերօրյա Իսլանդիան զարգացած երկիր է՝ կայուն և շահութաբեր տնտեսությամբ։ Ի տարբերություն ՏՀԶԿ-ի անդամ մյուս պետությունների՝ Իսլանդիայի շուկայական տնտեսության առջև ծառացած խնդիրներն ավելի սակավ են<ref>{{cite web|url=http://www.oecd.org/document/60/0,2340,en_2649_34533_1942460_1_1_1_1,00.html|title=Շուկայական տնտեսության ստաբիլ վիճակն Իսլանդիայում|last=|first=|date=|website=Oecd.org|publisher=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100125144548/http://www.oecd.org/document/60/0%2C2340%2Cen_2649_34533_1942460_1_1_1_1%2C00.html|archivedate=հունվարի 25, 2010|accessdate=2010|deadurl=yes|df=dmy-all}}</ref>։ Իսլանդիան անկասելիորեն պահպանում է [[Ինքնավար հանրապետություն|ինդիվիդուալ ինքնավարության]] բարձրացմանը, [[Սոցիալական ընկալում|սոցիալական մոբիլությանը]], [[Մարդու իրավունքների պաշտպան|մարդու իրավունքների պաշտպանությունն]] ու [[Տնտեսություն|տնտեսության կայունությանն]] ուղղված [[Սոցիալական պետություն|սոցիալական պետության]] [[Սկանդինավյան մոդել|սկանդինավյան մոդելը]]<ref>{{cite news|url=https://www.forbes.com/sites/traceygreenstein/2013/02/20/icelands-stabilized-economy-is-a-surprising-success-story/|title=Իսլանդիայի կայունացված տնտեսությունը զարմանալի հաջողության օրինակ է|last1=Greenstein|first1=Tracey|date=|work=[[Ֆորբս]]|accessdate=ապրիլի 11, 2014|via=|website=}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.spiegel.de/international/europe/financial-recovery-of-iceland-a-case-worth-studying-a-942387.html|title=Սոցիալական պետության սկանդինավյան մոդելի մոտեցումը սոցիալ-քաղաքական հարաբերություններին|last1=Մինդելս|first1=Ջուիդո|date=դեկտեմբերի 10, 2014|work=|accessdate=|via=|website=}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2013/oct/06/iceland-financial-recovery-banking-collapse|title=Իսլանդիան աճում է բանկային փլուզման մոխիրից|last1=Բոուերս|first1=Սիմոն|date=նոյեմբեր, 2013|work=|accessdate=ապրիլ, 2014|via=|website=}}</ref>։ Համաձայն [[2018 թվական|2018 թվականի]] տվյալների՝ Իսլանդիան աշխարհի իններորդ ամենազարգացած պետությունն է, իսկ խաղաղության ինդեքսում վերջինս անգերազանցելի է:

Ըստ ավանդական իսլանդական առասպելապատումներից մեկի՝ 9-րդ դարում նորվեգացի վիկինգ Նադոդի կողմից կղզին անվանվել է ''«Սնայլանդ»'', որը թարգմանաբար նշանակում է ''«ձյան կղզի»''։ Այս անվան հիմքում ընկած էր ցամաքի այս կտորում տիրող շարունակական ձնառատ տեղումներն ու «հավերժական ձյունածածկ»-ը։ Ըստ նույն աղբյուրի՝ կղզում հաջորդիվ հաստատվում է շվեդ վիկինգ Գարդար Սվավասոնը, ով տարածքն իր պատվին վերանվանում է ''«Գարդարշորմուլ»'', այսինքն՝ «Գարդարի կղզի»։

 

 

Կղզու այս անվանումն արդիական է մինչ օրս։ Այնուամենայնիվ, այն համոզումը, թե «Իսլանդիա» անվանումը տրված է [[Վիկինգներ|վիկինգների]] կողմից, պարզապես վարկած է, որը վերցված է [[Սկանդինավյան դիցաբանություն|իսլանդական դիցաբանությունից]]։

== Պատմություն ==

{{հիմնական|Իսլանդիայի պատմություն}}

=== Միջնադարյան ժամանակաշրջան ===

{{Հիմնական|Սկանդինավյան դիցաբանություն {{!}} Իսլանդական դիցաբանություն|Վիկինգներ {{!}} Վիկինգների դարաշրջան}}

 

Դրան հաջորդում է նույնպես դանիահպատակ [[Ֆարերյան կղզիներ|Ֆարերյան կղզիները]] (հեռավորությունը՝ 420 կմ), [[Յան Մայեն|Յան Մայենի կղզին]] (հեռավորությունը՝ 570 կմ), [[Շետլանդյան կղզիներ|Շետլանդական կղզիները]] (հեռավորությունը՝ 740 կմ) և այլն։ Բուն եվրոպական տարածքներից ամենամոտը [[Շոտլանդիա|Շոտլանդիային]] պատկանող [[Օրկնեյան կղզիներ|Օրկնեյան կղզիներն]] են՝ 470 կմ հեռավորության վրա։ Դրան հաջորդում է մայրցամաքային հյուսիսային [[Նորվեգիա|Նորվեգիան]]՝ 970 կմ հեռավորության վրա։ Իսլանդիան աշխարհի 18-րդ խոշորագույն կղզին է, ինչպես նաև 2-րդ խոշորագույնը [[Եվրոպա|Եվրոպայում]]՝ [[Մեծ Բրիտանիա|Մեծ Բրիտանիայից]] հետո։ Այս իրողությունը պայմանավորված է նրանով, որ չնայած [[Գրենլանդիա (կղզի)|Գրենլանդիայի]] [[Դանիա|Դանիային]] պատկանելու հանգամանքին, վերջինս աշխարհագրորեն մտնում է [[Հյուսիսային Ամերիկա]] մայրցամաքի կազմի մեջ։ Ընդհանուր հաշվով Իսլանդիայի ցամաքային տարածքը կազմում է 103,000 կմ², որից բնակեցված է միայն 101,826 կմ²։ Մնացած հատվածը զբաղեցնում է հյուսիսային անտառազուրկ հարթավայրային շրջաններն ու տունդրաները։ Բացի կղզու հիմնական տարածքից, վերջինիս պատկանում են նաև թվով 30 մանր և միջին չափի կղզիներ։ Դրանցից խոշորագույններն են հյուսիսային Գրիմսեյնն ու հարավային Վեստմանաեյատրը։ Լճերն ու սառցադաշտերը զբաղեցնում են Իսլանդիայի տարածքի 14 %-ը<ref>{{cite web|url=http://www.iceland.is/country-and-nature/nature/RiversandLakes/|title=Գետեր և լճեր|last=|first=|date=|website=|publisher=Iceland.is|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100217073705/http://www.iceland.is/country-and-nature/nature/RiversandLakes/|archivedate=փետրվար, 2010|accessdate=ապրիլի 19, 2010|deadurl=yes}}</ref>։ Խոշորագույն լիճը Տոուրիսվատն է, որը ներառում է Իսլանդական սարահարթի հարավային հատվածը։ Այլ խոշոր լճերից են Լագարֆլյոուտն ու Միվատնը։ [[Պատկեր:Skorradalsvatn 2004.jpg|alt=|մինի|282x282փքս|Սկորադալսվատն լիճը գտնվում է Իսլանդիայի արևմուտքում։ Ափամերձ հատվածում [[Քաղաք|բնակավայրեր]] չկան, սակայն կան [[Ամառանոցում (պատմվածք)|բնակելի ամառանոցներ]]։]]Ամենախոր լիճը Իյոկլյուլյսաուրլոունն է՝ 248 մետր խորությամբ։ Վերջինիս մակերևույթը տարվա գրեթե ամիսներին պատված է սառույցով։ Այն նաև հանդիսանում է Իսլանդիայի ամենազբոսաշրջային տեղանքներից մեկը՝ ի շնորհս առեղծվածային բնական հարստությունների։

[[Պատկեր:Dýrafjörður, Vestfirðir, Islandia, 2014-08-15, DD 037 PAN.jpg|կենտրոն|մինի|1104x1104փքս|border|<center>Բնության գեղատեսիլ տեսարան Իսլանդիայի Վեստֆիրդիրերակղզու վրա։</center>]]