=== Այվազովսկու ծառայությունները հայկական մշակույթին ===
Խոշոր են Այվազովսկու ծառայությունները հայ մշակութային կյանքում։կյանքում<ref name="ReferenceB"/>։ Գեղանկարչության մեջ առաջին անգամ նա է պատկերել հայկական բնությունը, Արարատն ու Արարատյան հովիտը, Սևանա լիճը, արտացոլել հայրենի բնության գեղեցկությունները։գեղեցկությունները<ref name="ReferenceB"/>։ Նրա «Թիֆլիսի տեսարանտեսարանը»-ը (1868) հայ կենցաղային ժանրի առաջին նկարներից Է։է<ref name="ReferenceB"/>։ Հայաստանի նկատմամբ Այվազովսկու տածած սերը արտահայտվել է «Արարատ լեռան հովիտը» (1882, մասնավոր հավաքածու), «Արարատ» (1868, 1887), «Հայ մարտիկի երդումը» (1891), «Հայ ժողովրդի մկրտությունը» (1892), «Բայրոնի այցը Սխիթարյաններին Ս. Ղազար կղզում», «Խրիմյան Հայրիկը Էջմիածնի շրջակայքում» (1895) և այլ կտավներում։կտավներում<ref name="ReferenceB"/>։ Ծովանկարչության բնագավառում նրա անմիջական խորհուրդներով առաջնորդվել են Ս. ճիվանյանըՃիվանյանը, Ս. Մահտեսյանը, Վ. Մախոխյանը։Մախոխյանը<ref name="ReferenceB"/>։ Նրա արվեստը որոշակի ազդեցություն է ունեցել [[Գևորգ Բաշինջաղյան|Գ. ԲաշինջաղյանիԲաշինջաղյան]]<nowiki/>ի ստեղծագործության վրա։վրա<ref name="ReferenceB"/>։ Այվազովսկու նկարները պահվում են աշխարհի նշանավոր թանգարաններում։ Նրա գործերի խոշոր հավաքածուներից է Ծովային Հայաստանի նշանավոր քաղաքի՝ Թեոդոսիայի Այվազովսկու պատկերասրահի ֆոնդը։ Հարուստ է նաև [[Հայաստանի պետականազգային պատկերասրահի՝պատկերասրահ]]<nowiki/>ի՝ Այվազովսկու նկարների հավաքածուն («Չումակները», 1857, «Գիշերը Կոստանդնուպոլսում», 1862, «Նեապոլի ծովածոցը միգապատ առավոտյան», 1874, «Փոթորիկը ծովի վրա», 1876, «Նոյը իջնում է Արարատից», 1887, «Անդորրություն», 1892 և այլն)։ Հ. Այվազովսկու գործունեությունը նպաստել է հայ, ռուս և այլ եվրոպական ժողովուրդների մշակութային կապերի զարգացմանն ու ամրապնդմանը։ամրապնդմանը<ref name="ReferenceB"/>։
