«Բոսֆոր»–ի խմբագրումների տարբերություն

|լայնություն = առավելագույնը՝ 3,6

}}

'''Բոսֆոր'''<ref name="ՏՈՒՏ">{{ՏՈՒՏ|section=II.A.3|page=48}}</ref> ({{lang-tr|İstanbul Boğazı}} - «Ստամբուլի նեղուց», {{lang-el|Βόσπορος}} - «Կովի ծանծաղուտ»), Բոսֆոր [[Թրակիա]]կան՝ նեղուց [[Եվրոպա]]յի և [[Փոքր Ասիա]]յի միջև, որը միացնում է [[Սև ծով]]ը [[Մարմարա ծով]]ի, իսկ [[Դարդանելի նեղուց]]ի միջոցով [[Միջերկրական ծով]]ին։ Նեղուցի երկու կողմերի վրա տեղակայված է Թուրքիայի [[Ստամբուլ]] քաղաքը (հնում՝ [[Կոստանդնուպոլիս]])։

 

 

Նեղուցի երկարությունը 30 կմ է, առավելագույն լայնությունը 3 700 մ (հյուսիսում), նվազագույն լայնությունը՝ 700 մ <ref>{{РП}}, с.{{nbsp}}22</ref>։ Նավարկուղու խորությունը 33-ից մինչև 80 մ<ref>{{БСЭ3|заглавие=Босфор}}</ref>:

 

 

[[Սևծովյան ջրհեղեղի տեսություն|Սևծովյան ջրհեղեղի տեսությամբ]] ենթադրվում է, որ նեղուցն առաջացել է 7500 տարի առաջ։ [[Սև ծով|Սև]] և [[Մարմարա ծով|Մարամարա ծով]]ի մակարդակները ցածր են եղել, հետևաբար և ծովերը միացած են եղել: [[Սառցե դարաշրջան]]ի վերջում սառույցի և ձյան հալվելու հետևանքով ծովերը միացել են միմյանց՝ առաջացնելով ներկայիս նեղուցը։ Ջրի հսկայական հոսանքը հաշված օրերի ընթացքում իր առաջ ճանապարհ է բացում մի ծովից մյուսը, որի վկայությունն են հատակի ռելիեֆը և այլ նշաններ:Նեղուցի ջրերը վերջին անգամ սառցակալվել են 1621-1669 թվականների ձմռանը։ Նավարկության թույլատրելի արագությունը չպետք է գերազանցի 10 ծովային հանգույցը։

 

Նեղուցն [[Էրոզիա|էրոզիոն]] ծագում ունի:Այն իրենից հին [[գետահուն]] է ներկայացնում, որը ծածկված է [[Չորրորդական ժամանակաշրջան|չորորդական ժամանակաշրջան]]ի ծովի ջրերով <ref>''Гриневецкий С. Р., Зонн И. С., Жильцов С. С.'' Черноморская энциклопедия. М.: Международные отношения, 2006. С. 94.</ref>: Բոսֆորը երկու հոսանք ունի՝ աղազերծված ջրերը արտաքին շերտով տեղափոխվում են դեպի հարավ՝ 1,5—2 մ/վ արագությամբ, [[Սև ծով]]ից [[Մարմարա ծով]]: Իսկ աղի խորքային ջրերը 0,9—1 մ/վ արագությամբ՝ Մարմարա ծովից Սև ծով, որը բացահայտվել էր [[ծովակալ Մակարով|ծովակալ Մակարովի]] կողմից 1881—1882 թվականներին <ref>{{cite web|url=http://www.midships.ru/channels/bosphorus.htm|title=Пролив Босфор|publisher=MIDSHIPS.RU|description=Морской Каталог-Справочник|accessdate=2013-02-26|archiveurl=https://www.webcitation.org/6EzQ1OeZp?url=http://www.midships.ru/channels/bosphorus.htm|archivedate=2013-03-09}}</ref>: Աղի հոսանքը Սև ծովում շարժվում է ստորջրյա գետով:

 

Ամենատարածված [[Լեգենդ|լեգենդ]]ի համաձայն, [[Նեղուց|նեղուց]]ն իր անունն ստացել է հնագույն [[Արգոս (քաղաք)|արգոսյան]] թագավոի աղջկա անունից՝ [[Զևս]]ի գեղեցկուհի սիրուհի [[Իո]]ի անունից, ով վերածվել էր սպիտակ կովի, որպեսզի փախչի Զևսի կնոջ՝ [[Հերա|Հերայի]] զայրույթից: Դժբախտ Իոն փրկության համար նախընտրել էր ջրային ուղին, ով սուզվեց նեղուցի կապույտը, և որն էլ մինչև այժմ կոչվում է «կովի ծանծաղուտ» կամ Բոսֆոր<ref>[http://geosfera.info/aziya/turciya/726-bosfor-proliv-mezhdu-chernym-i-mramornym-moryami.html «Коровий брод» — история образования Босфора]</ref><ref>{{ВТ-ЭСБЕ|Босфор}}</ref>:

Հին [[Հույներ|հույները]] նեղուցն անվանում էին [[«Թրակիական Բոսպոր»]], որպեսզի տարբերեն [[«Կիմերիական Բոսպորից»]] (ժամանակակից անվանումը — [[Կերչի նեղուց]]):

 

Բոսֆորը համարվում է ամենակարևոր [[Նեղուց|նեղուց]]ներից, քանի որ այն ապահովում է [[Միջերկրական ծով]]ին և

[[Համաշխարհային օվկիանոս|Համաշխարհային օվկիանոսին]] [[Ռուսաստան|Ռուսաստանի]], [[Ուկրաինա|Ուկրաինայի]], [[Անդրկովկաս|Անդրկովկասի]] և [[Հարավարևելյան Եվրոպա|Հարավարևելյան Եվրոպայ]]ի մեծ մասին: Գյուղատնտեսական և արդյունաբերական արտադրանքներից բացի, Բոսֆորը մեծ դեր ունի նաև Ռուսաստանից և [[Կասպից լիճ|Կասպից լճի]] [[Տարածաշրջան|տարածաշրջան]]ից [[Նավթ|նավթի]] արտահանման մեջ:

 

== Պատկերասրահ ==

<gallery>

Բոսֆորի նեղուցը 55.jpg|Բոսֆորի նեղուցը

 

{{ՎՊԵ}}

{{Արտաքին հղումներ}}