«Մասնակից:Dunichka/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

1516 թվականին [[Դոմինիկյան կուսակրոն]] և [[ինդուլգենցիաներ]]<nowiki/>ի պապի հանձնակատարը` [[Յոհան Տետցել]]<nowiki/>ը,Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցու կողմից ուղարկվում է Գերմանիա վաճառելու ինդուլգենցիաներ, որպեսզի գումար ձեռք բերի Հռոմի [[Սուրբ Պետրոս եկեղեցի (Ռիգա)|Սուրբ Պետրոսի եկեղեցին]] վերակառուցելու համար:<ref>"[[Johann Tetzel]]," ''Encyclopædia Britannica'', 2007</ref>Տեցելի փորձառությունը որպես ինդուլգենցիաների քարոզիչ, մասնավորապես 1503-ից1510 թվականների ընթացքում ուղղորդում է [[Մայնցի արքեպիսկոպոս]] [[Ալբրեխտ ֆոն Բրանդենբուրգ|Ալբրեխտ ֆոն Բրանդենբուրգի]]<nowiki/>ն նրան գլխավոր հանձնակատար նշանակել, Ալբրեխտը կուտակված պարտքեր ունենում և ստիպված է լինում կլորիկ գումար նվիրաբերել Հռոմի Սուրբ Պետրոս եկեղեցու վերակառուցման համար:Ալբրեխտը թույլտվություն է ստանում [[Պապ Լևոն ×|Պապ Լևոն ×-]]<nowiki/>ից իրականացնելու ինդուլգենցիաների ամբողջական վաճառք(օրինակ`թողություն գործած մեղքերի համար)ստացված հասույթի մի մասով Ալբրեխտը պարտավորվում է վճարել իր պարտքերը:

Կատեխիզիսը Լյութերի խիստ անձնական գործերից մեկն է:«Նպատակադրվելով հավաքագրել իմ բոլոր գործերը հատորներում»,-գրում է նա,- «Ես բավականաչափ անտարբեր եմ դրա նկատմամբ, քանի որ ոգեշնչվելով Սատուրնի սովից , ես կցանկանայի նրանց բոլորին կործանված տեսնել»:Իմ ունեցած տեղեկությունների համաձայն դրանցից ոչ մեկն էլ իմ գիրքը չէ, բացառությամբ «<nowiki/>[[Կամքի գերություն]]<nowiki/>»-ից և Կատեխիզիսից:<ref>Luther, Martin. ''Luther's Works''. Philadelphia: Fortress Press, 1971, 50:172–73; Bainton, Mentor edition, 263.</ref> Փոքր կատեխիզիսը ձեռք է բերում ճշմարիտ կրոնական ուսուցման օրինակի համբավ: <ref>Brecht, 2:277, 280.</ref> Այն մինչև օրս էլ գործածվում է Լյութերի օրհներգերի և Աստվածաշնչյան թարգմանության հետ միասին:

Չնայած հաղորդության վերաբերյալ անհամաձայնություններին`Մարբուրգի ժողովում որոշվում է 1530 թվականին ստորագրել [[Աուգսբուրգյան խոստովանություն|Աուգսբուրգյան խոստովանությունը]] և հետևյալ տարի ձևավորել [[Շմալկալդիկների միավորում]]<nowiki/>ը այնպիսի Բողոքական դեմքերի գլխավորությամբ ինչպիսիք են`Սաքսոնիայի Ջոնը, Հեսսեյի Ֆիլիպը և Ջորջ [[Մարգրեյվ Բրանդենբուրգ Անսբախ]]<nowiki/>ը: Շվեյցարական քաղաքները, ինչևիցե չեն ստորագրում այդ պայմանագիրը:

Լյութերը տարիներ շարունակ առողջական խնդիրներ է ունեցել ներառյալ մեների[[Մենյերի հիվանդությունըհիվանդություն]]<nowiki/>ը [[գլխապտույտ]][[Ուշագնացություն|,ուշագնացություն,]] [[Ականջների զնգոց|ականջների զնգոց]] և կատարախտ[[կատարակտ]] մի աչքում:<ref name="pmid9019884">{{cite journal |author=Iversen OH |title=Martin Luther's somatic diseases. A short life-history 450 years after his death |language=Norwegian |journal=[[Tidsskr. Nor. Laegeforen.]] |volume=116 |issue=30 |pages=3643–46 |year=1996 |pmid=9019884 }}</ref> 1531-ից 1546 թվականների ընթացքում նրա առողջությունը ավելի է վատթարանում:Հռոմի հետ պայքարի տարիներին հակասությունները, իր երիտասարդ բարեփոխիչների շարքում լինելը և բարձրացված աղմուկը , որը [[Փիլիպ Առաջին|Փիլիպ Առաջինի]] բազմակնության պատճառով էր, Հեսսեյի Լանգրեյվի դեպքը, որում Լյութերը կարևոր դերակատարում է ունեցել, այս բոլորը նպաստում են առողջության վատթարացմանը:1536 թվականին նա սկսում է տառապել [[Լեղապարկի և երիկամի քարեր|լեղապարկի և երիկամի քարերիցքարերի]]<nowiki/>ց, արթրիտից[[արթրիտ]]<nowiki/>ից, ականջիա<nowiki/>[[ԱԿանջի վարակումիցվարակում|կանջի վարակում]]<nowiki/>ից, որը վնասել էր նրա թմբկաթաղանթը:1544 թվականի դեկտեմբերին նա զգում է նշաբորբի թողած ազդեցությունը:<ref>Edwards, 9.</ref>

Նրա վատ առողջական վիճակը պատճառում է բռնկուն և կոշտ լինել իր գործերում և մեկնաբանություններում:Նրա կինը Կատարինան ասում է նրան.«Սիրելի ամուսին դու շատ կոպիտ ես» իսկ Լյութերը պատասխանում է,- «Նրանք սովորեցրել են ինձ կոպիտ լինել»<ref>Spitz, 354.</ref> 1545-ին և 1546 թվականին Լյութերը քարոզում է երեք անգամ [[Հալլեի Մարկետ եկեղեցումեկեղեցի|Հալլեի Մարկետ եկեղեց]]<nowiki/>ում, մնալով այնտեղ իր ընկեր [[Յուստուս Յոնաս]] հետ Սուրբ Ծնունդի ընթացքում:.<ref>[http://www.buergerstiftung-halle.de/bildung-im-voruebergehen/luther/ Die Beziehungen des Reformators Martin Luther zu Halle] buergerstiftung-halle.de {{de icon}}</ref>

Լյութերի վերջին քարոզը արտասանվում է Այսլեբենում[[Այսլեբեն]]<nowiki/>ում` իր ծննդավայրում, 1546 թվականի փետրվարի 15-ին, նրա մահվանից երեք օր առաջ: <ref>Luther, Martin. Sermon No. 8, "Predigt über Mat. 11:25, Eisleben gehalten," 15 February 1546, ''Luthers Werke'', Weimar 1914, 51:196–97.</ref>«Այն ամբողջապես նվիրված է լինում խստասիրտ հրեաներին,Լյութերի համար հրատապ խնդիրներից մեկն է լինում արտաքսել հրեաներին Գերմանիայի տարածքից»ըստ Լեոն Պայլակովի:<ref>[[Léon Poliakov|Poliakov, Léon]]. ''From the Time of Christ to the Court Jews'', Vanguard Press, p. 220.</ref> Ջեյմս Մաքիննոնը գրում է, որ that it concluded with a "fiery summons to drive the Jews bag and baggage from their midst, unless they desisted from their calumny and their usury and became Christians."<ref>Mackinnon, James. ''Luther and the Reformation''. Vol. IV, (New York): Russell & Russell, 1962, p. 204.</ref> Լյութերը ասում է.«Մենք ցանկանում ենք քրիստոնեական սեր տալ նրանց և աղոթել, որ նրանք դարձի գան»,-բայնբայց նրանք նաև մեր հրայինհրեշավոր թշնամիներն են........և եթե նրանք կարողանային մեղ բոլորիս սպանել, նրանք սիրով կանեին այդ, ինչպես հաճախ են անում»:<ref>Luther, Martin. ''Admonition against the Jews'', added to his final sermon, cited in [[Oberman, Heiko]]. ''Luther: Man Between God and the Devil'', New York: Image Books, 1989, p. 294. A complete translation of Luther's ''Admonition'' can be found in Wikisource. [[s:Warning Against the Jews (1546)]]</ref>

Լյութերի վերջին ուղևորությունը Մանսֆիլդ պայմանավորված էրէ լինում նրա նրանով, որ նա ցանկանում էր, իր քույր եղբայրների ընտանիքները շարունակեն իրենց հոր`Հանս Լյութերի պղնձաձուլման արտադրությունը:Նրանց ունեցվածքին վտանգ է սպառնում, քանի որ Մանսֆիլդի կոմս Ալբրեխտը նպատակ է հետապնդում իր ազդեցության տակ վերցնել արտադրությունը:Բարձրացված տարաձայնության մեջ են ընդգրկվում Մանսֆիլդի բոլոր չորս կոմսերը.`Ալբրեխտը,Ֆիլիպը,Ջորջր և Գերհարդը:Լյութերը երկու անգամ ուղևորվում է Մանսֆիլդ, ավելի ուշ 1545 թվականի մասնակցում խնդրի կարգավորման բանակցություններին, երրորդ այցը տեղի է ունենում վաղ 1546 թվականի, խնդրի լութմանլուծման ավարտին:

Կաթվածից զրկվում է խոսելու ունակությունից և կարճ ժամանակ անց մահանում 1546 թվականի փետրվարի 18-ին գիշերը 2:45 62 տարեկան հասակում, իր հայրենի քաղաքումքաղաք Այսլեբենում[[Այսլեբեն|Այսլեբենո]]<nowiki/>ւմ:Թաղվում է Վիտենբերգի Քեսլ եկեղեցում,եկեղեցական բեմի տակ:<ref>[[Brecht, Martin]]. ''Martin Luther''. tr. James L. Schaaf, Philadelphia: Fortress Press, 1985–93, 3:369–79.</ref>Հուղարկավորությունը իրականացվում է իր ընկերներ [[Յոհաննես ԲուգենհագենիԲուգենհագեն]]<nowiki/>ի և [[Ֆիլիպ ՄելանխտոնիՄելանխտոն]]<nowiki/>ի կոցմիցկողմից:<ref name=MacKim19>{{cite book|last=McKim|first=Donald K.|title=The Cambridge companion to Martin Luther|publisher=Cambridge University Press|year=2003|series=Cambridge companions to religion|isbn=978-0-521-01673-5|page=19}}</ref>Մեկ տարի անց Լյութերի թշնամի [[Սրբազան Հռոմեական կայսրություն|Սրբազան Հռոմեական Կայսրության]] [[Կայսր Չարլզ v-|կայսր Չարլզ v-]]<nowiki/>ի զորքերը ներխուժում են քաղաք , սակայն նրանց կայսրի կողմից հրաման է տրվում կայսրի կողմից չվնասել գերեզմանը:<ref name=MacKim19/>

Ավելի ուշ հայտնաբերվում է թղթի մի կտոր, որի վրա Լյութերը գրելգրված է լինում իր վերջին դրույթը:Դրույթը Լատիներենով է գրված եղել բացառությամբ. «Մենք մուրացկաններ ենք»խոսքից, որը գրված է եղել գերմաներենով:Դրույթում ասվում է.

[[File:Eisenach Germany Lutherdenkmal-Eisenach-03.jpg|thumb|left|upright|Լյութերի հուշարձանը Այսլեբենում[[Այսլեբեն]]<nowiki/>ում, [[Գերմանիայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկ|Գերմանիա]]]]

Լյութերը արդյունավետորեն օգտագործում է [[Յոհաննես ԳուտենբերգիԳուտենբերգ]]<nowiki/>ի տպագրամեքենան տարածելու իր հայացքները:Լյութերը լատիներենից անցում է կատարում գերմաներենի ,որպեսզի իր գործերը հասանելի լինեինլինեն հասարակության ավելի լայն շերտերի:1500-ից 1530-ական թվականների ընթացքում Լյութերի գործերը ներկայացնում էինեն Գերմանիայում տպագրված բոլոր նյութերի մեկ հինգերորդը:<ref>Wall Street Journal, "The Monk Who Shook the World", Richard J. Evans,

1530-ից 1540-ականների ընթացքում s, Լյութերի տպագիր գործերը, որոնք շեշետադրում էին նրա վիթխարի մեծությունը վճռական դեր ունեցանունենում Բողոքականության տարածման գործում:Ի տարբերություն Կաթոլիկ սրբերի,` Լյութերը ներկայանում էր, որպես ամրակազմ տղամարդ կրկնակզակով,հզոր խոսքով, խորաթափանց աչքերով,կլորավուն դեմքով և կարճ կզակով:Նա ֆիզիկապես էլ էրէ ուժեղ լինում հավասարազոր աշխարհիկ գերմանացի արքայազներին,որոնց հետ միացյալ ուժերով կտարածեր Լյութերականությունը:Նրա գիրուկ մարմինը թույլ էրէ տալիս հասկանալ, որ նա չէրչի զրկել իրեն աշխարհիկ հաճույքներից, ինչպիսիք են ալկոհոլը- որը միջնադարյան կրոնական կարգերի համաձայն խիստ անընդունելի է ճգնավորի կյանք վարողի համար:Այս ժամանակաշրջանի հայտնի գործերից են [[Հանս ԲրոսամերիԲրոսամեր]]<nowiki/>ի(1530) , [[Լուկաս ԿրանաչԿրանախ ԱվագիԱվագ]]<nowiki/>ի, և [[Լուկաս ԿրանաչԿրանախ ԿրտսերիԿրտսեր]]<nowiki/>ի կողմից արված փորագրանկարները (1546):<ref>{{cite journal|last=Roper|first=Lyndal|title=Martin Luther's Body: The 'Stout Doctor' and His Biographers|journal=American Historical Review|date=April 2010|volume=115|issue=2|pages=351–62|doi=10.1086/ahr.115.2.351}}</ref>

Լյութերը հիշատակվում է փետրվարի 18-ին [[Սրբերի Լյութերական օրացույցումօրացույց|Սրբերի Լյութերական օրացույցո]]<nowiki/>ւմ և [[Եպիսկոպոսական (Միացյալ Նահանգների)սրբերի օրացույցումօրացույց]]<nowiki/>ում:Անգլիական եկեղեցու Սրբերի օրացույցում նա հիշատակվում է հոկտեմբերի 31-ին:

Մարտին Լյութերը հիշատակման է արժանացել տարբեր ձևերով , և հենց Քրիստոնեական ավանդույթների միջոցով որոնք ուղղակիորեն սկիզբ են առել Բողոքական Ռեֆորմացիայից.օրինակ Լյութերականությունը,Կալվինականությունը,Անգլիկանիզմը:Բողոքականության ճյուղերը , որոնք ի հայտ են եկել ավելի ուշ տարբերվում էին Լյութերի մասին հիշատակումներից և երկրպագությունից, հիշատակման մեջ անգամ մի ակնարկ չկա նրա մասին, գրեթե նույնկերպ վարվել են լյութերականները, երբ հիշատակում էին նրա անձը:Լյութերը չի դատապարտմանդատապարտվել բողոքականների կողմից:

Բազում վայրեր թե' Գերմանիայում, և թե' Գերմանիայից դուրս (ենթադրաբար) ուր այցելել է Մարտին Լյութերը իր ողջ կյանքի ընթացքում հայտնի են իրենց հուշարձաններով:Սաքսոնիա-Անհալթը ունի երկու քաղաք , որոնք օրինական կերպով Լյութերի անունով են կոչվել,[[Լյութերշթատ Այսլեբեն]] և [[Լյութերշթատ Վիտենբերգ]]:Մանսֆիլդը երբեմն կոչվում է [[Մանսֆիլդ Լյութերշթատ]] , այնինչ նահանգային կառավարությունը դեռ որոշում չի ընդունել Լյութերշթատ նախածանցը կցել Մանսֆիլդ անվանը:

Ռեֆորմացիայի օրը հիշատակում է 1517 թվականի Մարտին Լյութերի կողմից հրատարակված 95 դրույթները:Այն պատմականորեն կարևորվում է հետևյալ Եվրոպական մարմիններում:Դրանցից է հանրային արձակուրդը Գերմանիայի նահանգներում `Բրադենբուրգում[[Բրադենբուրգ|Բրադենբուրգո]]<nowiki/>ւմ, Մեկլենբուրգում[[Մեկլենբուրգ]]<nowiki/>ում, Սաքսոնիայում[[Սաքսոնիա-Անհալթ|Սաքսոնիա]]<nowiki/>յում, Սաքսոնիա-Անհալթում,Թուրինջիայում[[Թյուրինգիա|Թուրինգիա]]<nowiki/>յում, [[Շլեզվիգ Հոլշտայն|Շլեսվիգ-ՀոլշտայնումՀոլշտայն]]<nowiki/>ում և Համբուրգում[[Համբուրգ]]<nowiki/>ում:Երկու հեռավոր նահանգներում`Ներքին Սաքսոնիայում և Բրեմենում,Two further states ([[LowerՆերքին SaxonyՍաքսոնիա]]<nowiki/>յում andև [[BremenԲրեմեն]]) <nowiki/>ում, նույնպես ձգտում են ներկայացնել այն: Սլովենիան[[Սլովենիա]]<nowiki/>ն տոնում է այն ի շնորհիվ այն նշանակալից ներդրման, որ Ռեֆորմացիան ունեցել է իրենց մշակույթում:Ավստրիան թույլատրում է բողոքական երեխաներին այդ օրը դպրոց չգնալ, իսկ բողոքական աշխատողներին իրավունք է տրված դուրս գալ աշխատանքից մասնակցելու եկեղեցական արարողությանը:Շվեյցարիայում[[Շվեյցարիա|Շվեյցարիայ]]<nowiki/>ում տոնվում է արձակուրդը հոկտեմբերի 31-ից հետո առաջին շաբաթը:Այն նաև տոնվում է աշխարհի մյուս կոմերում: