«Դեղնուկ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''ԴեղնախտԴեղնուկ''', աչքի [[Մարդու աչք|սպիտապատյանի]] և [[լորձաթաղանթ]]ների դեղին գունավորում՝ կապված հյուսվածքներում [[բիլիռուբին]]ի՝ [[լյարդ]]ում առաջացող [[լեղապիգմենտ]]ի կուտակման հետ<ref name="family">{{cite journal |last1=Click |first1=Rachel |last2=Dahl-Smith |first2=Julie |last3=Fowler |first3=Lindsay |last4=DuBose |first4=Jacqueline |last5=Deneau-Saxton |first5=Margi |last6=Herbert |first6=Jennifer |title=An osteopathic approach to reduction of readmissions for neonatal jaundice |journal=Osteopathic Family Physician |volume=5 |issue=1 |year=2013 |pages=17–23 |doi=10.1016/j.osfp.2012.09.005 }}</ref>:Բիլիռուբինի նորմալ կոնցենտրացիան արյան պլազմայում 1.2 մգ/դԼ է։ 3 մգ/դԼ-ից բարձր կոնցենտրացիան բերում է դեղնախտիդեղնուկի<ref name = Silbernagl>{{cite book | author = Silbernagl S, Despopoulos A | title = Color atlas of physiology | year = 2009 | page = 252 | publisher = Thieme | isbn = 978-3-13-545006-3 | edition = 6th }}</ref>:

Առաջացման պատճառներից և մեխանիզմից կախված՝ տարբերում են լյարդային (պարենքիմային), մեխանիկական և արյունատարրալուծական դեղնախտ։դեղնուկ։

Ըստ առաջացման մեխանիզմի, դեղնախտըդեղնուկը լինում է մի քանի տեսակ։ Նախալյարդային (պրեհեպատիկ) դեղնախտըդեղնուկը, բնորոշվում է շրջանառվող արյան մեջ ազատ բիլիռուբինի քանակի ավելացումով, որը պայմանավորված է արյան [[Էրիթրոցիտ]]ների քայքայման ուժեղացմամբ (հեմոլիտիկ դեղնախտդեղնուկ) և բիլիռուբինը գլյուկուրոնաթթվի հետ կապող ֆերմենտների բնածին կամ ձեռքբերովի պակասությամբ։ Հեմոլիտիկ դեղնախտըդեղնուկը հանդիպում է նորածինների հեմոլիտիկ հիվանդության և հեմոլիզող թույներով թունավորվելու դեպքերում։ Բնորոշ է բիլիռուբինի փոխանակային նյութերի արտազատման ուժեղացումը մեզով (ուրոբիլին) և կղանքով (ստերկոբիլին)։ Դեղնախտիդեղնուկի շարքին են պատկանում նաև նորածինների դեղնախտըդեղնուկը, կորիզային դեղնախտըդեղնուկը և պատանեկաև դեղնախտըդեղնուկը, երբ խանգարվում է բիլիռուբինի յուրացումն ու կապումը (առանց լյարդի բջիջների ախտահարման)։ Լյարդային (պարենքիմատոզ) դեղնախտըդեղնուկը կապված է լյարդի օրգանական, վարակական, մակաբուծական ախտահարումների, [[թունավորում]]ների հետ և պայմանավորված է լեղայիև ու արյան [[մազանոթ]]այիև ցանցի բերանակցումով, [[լեղի|լեղու]] ներլյարդայիև կանգով (լյարդի բորբոքմաև դեպքում)։

=== Լյարդային դեղնախտդեղնուկ ===

Լյարդային դեղնախտըդեղնուկը հաճախ առաջանում է վիրուսային լյարդաբորբի կամ քրոնիկական, ալկոհոլամոլության ժամանակ։ Խախտվում է բիլիռուբինի առաջացումը և արտազատումը դեպի աղիքներ. կղանքն անգունանում է, մեզը՝ մգանում։

=== Մեխանիկական դեղնախտդեղնուկ ===

Մեխանիկական դեղնախտըդեղնուկը առաջանում է լեղուղիներում լեղու կանգից, օրինակ, երբ ընդհանուր լեղածորանը խցանվում է քարով, լեղին չի անցնում աղիքներ, և արյան մեջ ավելանում է բիլիռուբինը։ Մեխանիկական դեղնախտիդեղնուկի ժամանակ կղանքն անգույն է, մեզը՝ մուգ, նկատվում է նաև մաշկի քոր։

=== Արյունատարրալուծական դեղնախտդեղնուկ ===

Արյունատարրալուծական դեղնախտըդեղնուկը պայմանավորված է արյան մեջ էրիթրոցիտների արագ քայքայմամբ և նրանցում պարունակվող բիլիռուբինի ազատմամբ։ Լինում է բնածին կամ ձեռքբերովի՝ արյունատարրալուծական սակավարյունությունների ժամանակ։ Կղանքը և մեզը, ի տարբերություն դեղնախտիդեղնուկի մյուս ձևերի, մուգ գույնի են։

Լյարդի ախտահարման ընդհանուր երևույթների հետ մեկտեղ մգանում է մեզի գույնը և անգունանում կղանքը։ Ետլյարդային կամ մեխանիկական դեղնախտըդեղնուկը, բնորոշվում է լեղային ուղիների անցանելիության խանգարմամբ, որն առաջանում է նրանց սեղմման, փակման կամ ճնշման հետևանքով։ Ուղեկցվում է կղանքում ստերկոբիլինի լրիվ բացակայությամբ։

Դեղնախտիդեղնուկի մաքուր ձևեր շատ քիչ են հանդիպում հեմոլիտիկ ձևի ժամանակ միանում է մեխանիկական կոմպոնենտը, մեխանիկական դեղնախտինդեղնուկին միանում է [[լյարդ]]ի [[բջիջ]]ների ախտահարումը։ Արյան մեջ լեղու բաղադրիչ մասերի քանակի բարձրացումն ուղեկցվում է [[քոր]]ով (երբեմն՝ երկարատև)։ Մեխանիկական դեղնախտիդեղնուկի ժամանակ խանգարվում է աղիքային [[մարսողություն]]ը, [[ճարպ]]երի և [[վիտամին]]ների ներծծումը, կրային փոխանակությունը (օրգանիզմն աղքատանում է կրային աղերից)։ [[Հյուսվածք]]ների դեղին գունավորումը երբեմն առաջանում է [[սնունդ|սննդի]] ներկող նյութերից (օրինակ՝ գազարի մեջ՝ կարոսինը) և զաևազան դեղորայքներից։

Դեղնախտիդեղնուկի ժամանակ դեղնությունը սովորաբար սկզբում նկատվում է աչքի սպիտապատյանում, փափուկ քիմքի լորձաթաղանթում, լեզվի տակ, այնուհետև՝ մաշկին։ Մեզը մուգ գույնի է<ref>{{cite book|last1=Goroll|first1=Allan H.|title=Primary care medicine : office evaluation and management of the adult patient|date=2009|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=9780781775137|page=496|edition=6th|url=https://books.google.am/books?id=bIZvJPcSEXMC&pg=PA496}}</ref>: Գույնի մգությունը պայմանավորված է բիլիռուբինի կոնցենտրացիայով։ Դեղնախտըդեղնուկը հաճախ ուղեկցվում է մաշկի քորով, որը նյարդային վերջույթները լեղաթթուներով գրգռվելու հետևանք է։ Դեղնախտիդեղնուկի ժամանակ անհրաժեշտ է շտապ դիմել բժշկի, որպեսզի դեղնախտովդեղնուկով հիվանդը (օրինակ՝ լյարդի վիրուսային ախտահարմամբ) չվարակի շրջապատողներին, իսկ մեխ դեղնախտիդեղնուկի ժամանակ երբեմն անհրաժեշտ է վիրաբուժական միջամտություն։

== Ֆիզիոլոգիական դեղնախտդեղնուկ ==

Նորածինների կյանքի 2-3-րդ օրը հաճախ առաջանում է ֆիզիոլոգիական դեղնախտը՝դեղնուկը՝ պայմանավորված լյարդի ֆունկցիայի ժամանակավոր անբավարարությամբ, որն անհետանում է կյանքի 1-2-րդ շաբաթում և բուժում չի պահանջում։ Մոր և երեխայի արյան անհամատեղելիությունից նույնպես կարող է առաջանալ դեղնախտդեղնուկ և ուղեկցվել նորածինների արյունատարրալուծական հիվանդությունով։