«Ժանտախտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

}}

 

'''Ժանտախտ''', [[վարակիչ հիվանդություններ|վարակիչ հիվանդություն]] է, որը հարուցվում է ''Yersinia pestis'' [[բակտերիաներ|բակտերիայով]]<ref name=WHO2017>{{cite web|title=Plague|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs267/en/|website=World Health Organization|accessdate=8 November 2017|date=October 2017}}</ref>։ Ախտանշաններից են [[Տենդ|տենդը]], թուլությունը և [[Գլխացավ|գլխացավը]]<ref name=CDC2015Sym>{{cite web|title=Symptoms Plague|url=https://www.cdc.gov/plague/symptoms/index.html|website=CDC|accessdate=8 November 2017|language=en-us|date=September 2015}}</ref>։ Սովորաբար այն սկսվում է հարուցչի ազդեցությունից հետո մեկից յոթ օրվա ընթացքում<ref name=WHO2017/>։ Բուբոնային ձևի ժամանակ առկա է [[Ավշային հանգույց|ավշային հանգույցների]] մեծացում, սեպտիցեմիկ ձևի դեպքում հյուսվածքները կարող են սևանալ և մահանալ, իսկ թոքայինի դեպքում դիտվում է [[շնչահեղձություն]], [[հազ]] և կրծքավանդակի ցավ<ref name=CDC2015Sym/>։

 

Բուբոնային և սեպտիցեմիկ ձևերը հիմնականում տարածվում են [[Լվեր|լվերի]] խայթոցով կամ վարակված կենդանիների հետ շփումով<ref name=CDC2015Sym/>։ Թոքային ձևը հիմնականում տարածվում է օդակաթիլային ճանապարհով հիվանդ մարդուց առողջին<ref name=CDC2015Sym/>։ Ախտորոշումը կատարվում է մանրէի հայտնաբերումով ավշային հանգույցից ստացված հեղուկում, արյան կամ խորխի մեջ<ref name=WHO2017/>։

 

Բարձր ռիսկի խմբերի անձինք կարող են պատվաստվել<ref name=WHO2017/>։ Թոքային ձևով հիվանդի հետ շփման մեջ գտնված անձանց կարելի է բուժել կանխարգելիչ դեղորայքով<ref name=WHO2017/>։ Եթե արդեն վարակվել է, բուժումն անցկացվում է [[Հակաբիոտիկներ|հակաբիոտիկներով]] և օժանդակող խնամքի միջոցներով<ref name="WHO2017" />։ Սովորաբար կիրառվում է գենտամիցինի և [[Ֆտորխինոլոն|ֆտորխինոլոնի]] համակցումը<ref name=CDC2015Doc>{{cite web|title=Resources for Clinicians Plague|url=https://www.cdc.gov/plague/healthcare/clinicians.html|website=CDC|accessdate=8 November 2017|language=en-us|date=October 2015}}</ref>։ Բուժման հետ մահացության ռիսկը մոտ 10% է, իսկ առանց բուժման՝ մոտ 70%<ref name=CDC2015Fact>{{cite web|title=FAQ Plague|url=https://www.cdc.gov/plague/faq/index.html|website=CDC|accessdate=8 November 2017|language=en-us|date=September 2015}}</ref>:

 

Աշխարհում տարեկան մոտ 600 դեպք է արձանագրվում<ref name=WHO2017/>։ 2017թ-ին ամենաշատ ժանտախտի դեպքերով երկրներն էին [[Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն|Կոնգոյի դեմոկրատական հանրապետությունը]], [[Մադագասկար|Մադագասկարը]] և [[Պերու|Պերուն]]<ref name=WHO2017/>։ ԱՄՆ-ում դեպքերը հիմնականում արձանագրվում են գյուղական վայրերում, և բակտերիան շրջանառում է [[Կրծողներ|կրծողների]] մեջ<ref name=CDC2015Cau>{{cite web|title=Transmission Plague|url=https://www.cdc.gov/plague/transmission/index.html|website=CDC|accessdate=8 November 2017|language=en-us|date=September 2015}}</ref>։ Պատմականորեն այն արձանագրվել է խոշոր բռնկումների ձևով, որոնցից ամենահայտնին 14-րդ դարի [[Սև մահ|Սև մահն]] է, ինչի արդյունքում ավելի քան 50 միլիոն մարդ է մահացել<ref name=WHO2017/>։

==Նշաններ և ախտանիշներ==