«Ատամների ոսկրափուտ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ատամների ոսկրափուտ''' տարածված հիվանդություն ({{lang-lat|caries dentium}}՝ նեխում), ) դա ատամների ծկթումից հետո դանդաղ առաջացող ախտաբանական պրոցես է, որը առաջանում է ներքին և արտաքին, տեղային և ընդհանուր վնասակար ազդակներից, որը բերում է ատամի կարծր հյուսվածքների ապահայնքայնացմանը՝ կարիոզ խոռոչի առաջացմամբ: Կարիեսը բնորոշվում է էմալի անօրգանական մասի օջախային դեմիներիլիզացիայով, օրգանական մատրիքսի քայքայմամբ և ավարտվում է ատամի կարծր հյուսվածքների դեստրուկցիայով՝ էմալում և դենտինում խոռոչի առաջացմամբ, իսկ բուժման բացակայության դեպքում զարգանում է կակղանաբորբ (պուլպիտ) և շուրջատամնաբորբ (պերիօդոնտիտ):

Կարիեսը ամենատարածված հիվանդություններից մեկն է ամբողջ աշխարհում:<ref name="borovsky">{{книга|автор=Боровский Е. и соавт.|заглавие=Терапевтическая стоматология|место=М.|год=1998|isbn=5-225-02777-6}}</ref> Այն հանդիպում է բնակչության մոտ 93%-ի մոտ:

Կարիեսի ամենավաղ բուժան մասին առաջին հիշատակումները եղել են Բերնարդինիո դե Սաագունի Նոր Իսպանիայի ընդհանուր գործեր գրքում: Այնտեղ նկարագրվում են կարեսի առաջացման տարբեր գործոնների դեմ պայքարը, որն բերեց կարիեսի բուժման մեթոդների առաջացմանը:

Բնակչության 93% ի մոտ հայտնաբերվում է և համարվում է ամենատարածված հիվանդությունը<ref>{{Cite web|url=Справочник фельдшера / под редакцией члена-корреспондента АМН СССР А. Н. Шабанова. М.: «Медицина», 1976. С. 487.|title=|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>, իսկ երեխաների մոտ գրեթե 5-8 անգամ շատ, քան մեծահասակների մոտ՝առաջ անցնելով երեխաների մոտ շատ հանդիպող բրոնխիալ ասթմայից<ref>{{Cite web|url=http://www.healthypeople.gov/Document/HTML/Volume2/21Oral.htm|title=|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>: Տարբեր հեղինակների վիճակագրությունների տվյալներից ելնելով՝ կաթնային կծվածք ունեցող երեխաների մոտ այն հասնում ՝հասնում՝ 80-ից 90 %-ի մոտ , շրջանավարտների մոտ՝ 80%, իսկ բնակչության  95-98 % -ի մոտ կան պլոմբավորված ատամներ:

Ելնելով ավստրիալական հետազոտություններից՝ 5-10 տարեկան երեխաների կաթնատամների ավելի քան 40%-ը ախտահարված է կարիեսով, որից մեկ չորրորդը չեն բուժվել :

Վիճակագրական տվյալները ցւոյցցույց են տալիս, որ մերձհասարակածային երկրներում (Աֆրիկա, Ասիա) կարիեսով ախտահարումները ավելի քիչ են, քան մերձևեռային երկրներում (Սկանդինավիա, Հյուսիսային Ամերիկա): Վիճակագրական տվյալները ցույց են տվել նաև, որ զարգացող երկրներում կարիեսի տարածվածությունը ավելի բարձր է:<ref>{{Cite web|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=dcp2.section.5402|title=|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=}}</ref>

Ատամների կարիեսի առաջացման պատճառների ժամանակակից պատկերացումներից է Կեյզի եռաթերթը, որը նկարագրում է կարիեսը իբրև երեք կարևոր պայմանների զուգակացման դեպքում՝

# կարիեսի-ռեզիստենտականության իջեցում՝արծնիիջեցում՝ արծնի կառուցվածքային առանձնահատկությունները( օրգանական նյութերի բարձր կազմ : Առավել կարիեսոգին միկրոօրգանիզմներն են՝

'''Մոլելուլային մակարդակ-'''ում թթուների ազդեցության նկատմամբ ատամների ռեզիստենտականությունը կախված է էմալի հիդրօքսիապատիտի տեսակից, դրա կազմության մեջ գտնվող միկրոտարրերի տեսակից, բյուրեղների կառուցվածքում փուր տեղերի առկայությունից, էմալի հանքայման աստիճանից, սպիտակուցային մատրիցայի ճիշտ ձևավորումից և ներդրումից, էմալի սպիտակուցային և հանքային բաղադրիչների փոխազդեցությունից:

Հյուսվածքային մակարդակ-ումմակարդակում թթուների ազդեցության նկատմամբ ատամների ռեզիստենտականությունը կաղված է էմալի կառուցվածքի կանոնավորությունից, արատների առկայությունից և դրանց քանակից, էմալային պրիզմաների ձևավորման բնույթից, էմալի էլեկտրական լիցքի բնույթից, որը նպաստում է կամ խոչընդոտում է էմալի վրա միկրոօրգանիզմների ադսորբցիային:

'''Օրգանային մակարդակ-'''ում որոշվում է էմալի կառուցվածքով, դրա վրա ելուկիլայի ձևավորմամբ, ատամի մակերեսի հետ նրա փոխազդեցությամբ, ատամների ֆիսսուրնորի ձևով և խորությամբ: Ֆիսսուրները էմալը ծալքերն են ծամիչ թմբիկների միջև: Դրանք կարող են լինել մակերեսային կամ խորը, որի տարբերում են բաց և փակ ֆիսուրներ: Փակ ֆիսուրների տարբերակ են կոլբայաձև ֆիսուրները: Փակ և հատկապես կոլբայաձև ֆիսուրներում առաջանում են առավել բարենպաստ պայմաններ մանրէային ատամնավահանիկի ձևավորման և գոյատևման համար:

'''Համակարգային մակարդակ-'''ում ատամների կարիեսի ռեզիստենտականությունը կախված է գանգի կառուցվածքից և ատամնորիատամների դասավորվածության խտությունից, միջատամնային տարածությունների չափից:

'''Օրգանիզմի մակարդակ-'''ում կարիեսի ռեզիստենտականությունը կարիեսի հանդեպ կախված է մարդու դիմածնոտային համակարգի ռեդուկցիայի գործընթացից, տարբեր քաղաքակրթական գործոնների անբարենպաստ ներգործությունից (սննդակարգի առանձնահատկությունները,սննդի խոհանոցային մշակումը, ածխաջրատների մեծ քանակությունը):