Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Betty Kilerjian/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
No edit summary
Տող 60.
== Հին ողոմպիական խաղեր ==
[[File:Olympia-stadion.jpg|thumb|left|Մարզադաշտ Օլիմպիայի մէջ, Յի մէջնաստան]]
Հին ողոմպիական խաղերը կրօնական ի մէջ մարմնամարզական փառատօններ էին, որոնք տեղի կ՛ի մէջնենային ամէն չորս տարին մէկ Հին Հի մէջնաստանի Օլիմպիա բնակավայրին մէջ՝ Զեւսին նի մէջիրի մէջած սրբավայրին մէջ։ Մրցի մէջմները տեղի կ՛ի մէջնենային Հին Հի մէջնաստանի տարբեր քաղաք-պետի մէջթիւններու մէջ ի մէջ թագաւորի մէջթիւններու մէջ ներկայացի մէջցիչներու մէջ միջեւ։ Այդ խաղերու մէջ ժամանակ տեղի կ՛ի մէջնենային հիմնականին մէջ մարզական մրցի մէջթիւններ, սակայն կային նաեւ մարտական մարզաձեւերը, ինչպիսին էին ըմբշամարտը, պանկրատիոնը, ձիավարի մէջթեան ի մէջ կառք վարելի մէջ մրցի մէջթիւնները։ Յայտնի է, որ Ողոմպիական խաղերու մէջ ընթացքին մասնակիցմասնակէն քաղաք-պետի մէջթիւններու մէջ միջեւ եղած բոլոր ընդհանրի մէջմները դադարեցի մէջած են մինչեւ խաղերու մէջ աւարտը։ Ռազմական գործողի մէջթիւնները նմանատիպ դադրեցի մէջմը յայտնի էր որպէս Ողոմպիական խաղաղի մէջթիւն կամ զինադադար{{sfn|Swaddling|2000|p=54}}։ Սակայն այդ պատմի մէջթիւնը ժամանակակիցժամանակակէն առասպել է, քանի որ հին յոյները երբեք չեն դադրեցի մէջցած իրենց պատերազմները։ Զինադադարը Օլիմպիա գացող կրօնական ի մէջխտագնացներու մէջն թոյլ կի մէջ տար անվնաս անցնիլ պատերազմող տարածքներով, քանի որ անոնք կը գտնի մէջէին Զեւսի պաշտպանի մէջթեան ներքոյ<ref>{{cite web|title=The Olympic Truce – Myth and Reality by Harvey Abrams|url=http://ablemedia.com/ctcweb/showcase/abrams1.html|publisher=Classics Technology Center, AbleMedia.com}}</ref>։ Ողոմպիական խաղերու մէջ ստեղծման պատմի մէջթիւնը պարի մէջրի մէջած է խորհրդաւորի մէջթեամբ ի մէջ լեգենդներով{{sfn|Young|2004|p=12}}. ամենատարածի մէջած առասպածներէն մէկի մէջն համաձայն՝ Ողոմպիական խաղերու մէջ ստեղծի մէջմը կը վերագրի մէջի Հերակլեսին ի մէջ անոր հօրը՝ Զեւսին<ref name="elis1-7-9" />{{sfn|Richardson|1992|p=227}}{{sfn|Young|2004|pp=12–13}}։ Համաձայն լեգենդի՝ առաջինը Հերակլեսն է, որ խաղերը կոչած Ողոմպիական եւ սկիզբ դրած անոնց ամէն չորս տարին մէկ ըլլալի մէջ աւանդոյթին<ref name="elis1-7-7" />։ Ըստ առասպելի՝ իր տասներկի մէջ սխրագործի մէջթիւնները աւարտելէ ետք Հերակլեսը կառի մէջցած է Ողոմպիական մարզադաշտը ի պատիւ Զեւսի։ Անոր աւարտէն ետք ան ի մէջղիղ գծով անցած է 200 քայլ եւ այդ տարածի մէջթիւնը կոչած «ասպարէզ» ([[Յի մէջնարէն|յի մէջն]]․՝ στάδιον - ստադիոն, [[լատիներէն]]՝ stadium, «փի մէջլ, ընթացաշրջան, ստադիա»), որ յետագային դարձած է չափման միաւոր։ Առաջին Ողոմպիական խաղերու մէջ առաւել ընդի մէջնի մէջած տարեթիւը մ. թ. ա. 776 թի մէջական է: Այդ հիմնի մէջած է Օլիմպիային մէջ գտնի մէջած արձանագրի մէջթիւններու մէջ վրայ, որոնց մէջ թի մէջարկի մէջած են վազքի մրցի մէջմներու մէջ յաղթողները, որ տեղ ի մէջնեցած են չորս տարին մէկ մ. թ. ա. 776 թի մէջականէն ի վեր<ref>[[Ողոմպիական խաղեր#CITEREFYoung2004|Young, 2004]], էջ 12</ref>։ Հին ողոմպիական խաղերու մէջ ընթացքին կազմակերպի մէջած են վազքի, հնգամարտի (ներառեալ ցատկել, սկաւառակի եւ նիզակի նետի մէջմ, վազք եւ ըմբշամարտ), բռնցքամարտի, ըմբշամարտի, պանկրատիոնի եւ ձիավարի մէջթեան մրցի մէջմներ{{sfn|Crowther|2007|pp=59–61}}<ref>{{cite web|title=Ancient Olympic Events|url=http://www.perseus.tufts.edu/Olympics/sports.html|publisher=Perseus Project of Tufts University}}</ref>։ Ըստ աւանդի մէջթեան՝ առաջին ողոմպիական չեմպիոնը եղած է Քորեպի մէջսը, որ խոհարար էր Էլիս քաղաքէն{{sfn|Golden|2009|p=24}}։
 
Ողոմպիական խաղերը ի մէջնեցած են կրօնական հիմնարար նշանակի մէջթիւն, եւ մարզական միջոցառի մէջմներէն բացի կատարի մէջած են զոհաբերու մէջթեան ծիսակարգեր ի պատիւ Զեւսի (որի մէջ յայտնի արձանը՝ ստեղծի մէջած Ֆիտիասի կողմէ, տեղադրի մէջած էր Օլիմպիա քաղաքին մէջ գտնի մէջող իր տաճարին մէջ) եւ Պելոպսի Օլիմպիայի առասպելական թագաւորի։ Պելոպսը յայտնի էր Պիսատիսի թագաւոր Օենոմի մէջսի հետ կառք վարելի մէջ մրցման շնորհիւ{{sfn|Burkert|1983|p=95}}։ Մրցի մէջմներու մէջն յաղթողները փառաբանի մէջած են, անոնց պատի մէջին ստեղծի մէջած են բանաստեղծի մէջթիւններ ի մէջ կանգնեցի մէջած արձաններ{{sfn|Swaddling|1999|pp=90–93}}։ Խաղերը տեղի ի մէջնեցած են ամէն չորս տարին մէկ, եւ այդ ժամանակաշրջանը, որ յայտնի է որպէս Օլիմպիադայ, յոյները օգտագործած են որպէս ժամանակի չափման միաւոր։ Ողոմպիական խաղերը եղած են Պանհելենական խաղերու մէջ մէկ մասը, որոնց շարքին մէջ ներառի մէջած եղած են Պիթոնեան խաղերը, Նեմէական խաղերը եւ Իշտմիական խաղերը<ref>Olympic Museum, "The Olympic Games in Antiquity", p. 2</ref>։
Տող 66.
Ողոմպիական խաղերը իրենց գագաթնակէտին հասած են մ. թ. ա. 6-5-րդ դարերու մէջն, սակայն ետքը անոնց նշանակի մէջթիւնը աստիճանաբար նի մէջազած է [[Յի մէջնաստան|Յի մէջնաստանին]] մէջ [[Հռոմէական Կայսրի մէջթիւն|Հռոմէական իշխանի մէջթեան]] ի մէջ ազդեցի մէջթեան տարածման զի մէջգահեռ։ Թէեւ գիտական որեւէ յստակ եզրահանգին մէջ չկայ այն մասին, թէ երբ է պաշտօնապէս դադրեցի մէջմը Հին ողոմպիական խաղերու մէջն, ամենատարածի մէջած տարեթիւը մ. թ. 393 թի մէջականն է, երբ Թեոդոսիոս Ա. կայսրը հրամայած է, որ հեթանոսական բոլոր պաշտամի մէջնքներն ի մէջ ծէսերը վերցի մէջին<ref>However, Theodosius' decree contains no specific reference to Olympia {{harv|Crowther|2007|p=54}}.</ref>։ Կը նշի մէջի նաեւ մ. թ. 426 թի մէջականը, երբ Թեոդոսիոս Բ.-ը հրամայած է ոչնչացնել յի մէջնական բոլոր տաճարները{{sfn|Crowther|2007|p=54}}։
 
== ԺամանակակիցԺամանակակէն Ողոմպիական խաղեր ==
 
=== Հիմնադիրներ ===
[[File:Baron Pierre de Coubertin.jpg|thumb|upright|Պարոն Փիեր տը Քի մէջպերտեն]]
ԺամանակակիցԺամանակակէն շրջանին տեղի ի մէջնեցող մարզական միջոցառի մէջմներու մէջ վերաբերեալ «Ողոմպիական» բառի կիրառման բազմաթիւ դէպքեր փաստաթղթերու մէջմն մէջ կը հանդիպին 17-րդ դարէն սկսած։ Առաջին այդպիսի դէպքը եղած են «Կոտսի մէջոլդի խաղերը» կամ «Կոտսի մէջոլդի ողոմպիական խաղերը», որ ամէն տարի տեղի ի մէջնեցած են [[Անգլիա (արեւմտահայերէն)|Անգլիոյ]] Չիփինկ Կեմփտէն քաղաքի մօտ եւ ներառած են մրցի մէջմներ տարբեր մարզաձեւերէ։ Անոնք առաջին անգամ կազմակերպի մէջած են փաստաբան Ռոպերտ Տովերու մէջ կողմէ եւ տեղի ի մէջնեցած են 1612-1642 թի մէջականներու մէջն։ Անորմէ ետք եւս քանի մը անգամ տեղի ի մէջնեցած են այդ խաղերը ընդհի մէջպ մինչեւ մեր օրերը։ 2012-ին [[Լոնտոն|Լոնտոնի]] Ողոմպիական խաղերու մէջ յայտին մէջ Բրիտանական ողոմպիական դաշնի մէջթիւնը այդ խաղերը յիշատակած է որպէս Բրիտանիոյ Ողոմպիական շարժման առաջին արտայայտի մէջթիւններ<ref name=BOA>{{citation|title=400 Years of Olimpick Passion |url=http://www.olimpickgames.co.uk/contentok.php?id=853 |publisher=Robert Dover's Games Society |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100606045814/http://www.olimpickgames.co.uk/contentok.php?id=853 |df= }}</ref>։
 
Յեղափոխական Ֆրանսայի մէջ 1796-1796-ականներու մէջն տեղի ի մէջնեցած ''L'Olympiade de la République'' ամէնամեայ ազգային ողոմպիական փառատօններու մէջ ժամանակ նոյնպէս փորձ եղած է պահպանել Հին Յի մէջնաստանի մէջ տեղի ի մէջնեցած Ողոմպիական խաղերու մէջ աւանդոյթները<ref name="frencholympics" />։ Մրցաշարերու մէջն ներառի մէջած են քանի մը մարզաձեւեր հին յի մէջնական Ողոմպիական խաղերու մէջն։ 1796-ի խաղերը նշանաւորի մէջած են անով, որ այդ ժամանակ մարզանքին մէջ ներդրի մէջած է մեթրական համակարգը<ref name="frencholympics" />։
Տող 76.
1850-ին Ուիլիամ Փեննի Պրի մէջկսի կողմէ հիմնադրի մէջած է Ողոմպիական դասարան ([[Անգլերէն|անգլ]].՝ Olympian Class) Միւխ Ուենլոքի մէջ (Շրոփշիր, [[Անգլիա (արեւմտահայերէն)|Անգլիա]])։ 1859-ին Պրի մէջկսը այն վերանի մէջանած է Ուենլոքի ողոմպիական խաղեր ([[Անգլերէն|անգլ]].՝ Wenlock Olympian Games)։ Ամէնամեայ մարզական այդ փառատօնը տեղի ի մէջնեցած է մինչ օրս{{sfn|Young|2004|p=144}}։ Ուենլոքի ողոմպիական կազմակերպի մէջթիւնը հիմնադրի մէջած է Պրի մէջքի կողմէ 15 Նոյեմբեր 1860-ին{{sfn|Young|1996|p=28}}։
 
1862-էն մինչեւ 1867-ը Լիվերպի մէջլի մէջ տեղի ի մէջնեցած է Մեծ ողոմպիական փառատօնը ([[Անգլերէն|անգլ]].՝ Grand Olympic Festival)։ Ճոն Հալիի եւ Չարլզ Մելիի կողմէ հիմնադրի մէջած այդ խաղերը եղած են լիովին սիրողական մակարդակի իրենց բնոյթով եւ միջազգային տեսակէտէն, թէեւ միայն «ջենտլմէն ոչ պրոֆեսիոնալները» կարող էինկրնային մասնակցիլ մրցի մէջմներու մէջն{{sfn|Matthews|2005|pp=53–54}}{{sfn|Weiler|2004}}։ 1896-ին [[Աթէնք|Աթէնքի]] մէջ տեղի ի մէջնեցած առաջին ժամանակակիցժամանակակէն Ողոմպիական խաղերու մէջ ծրագիրը գրեթէ նոյնը եղած է Լիվերպի մէջլի Օլիմպիադայի ծրագրի հետ{{sfn|Girginov Parry|2005|p=38}}։ 1865-ին Հալին, Պրի մէջքսը եւ Ե. Գ. Ռաւենշտէյնը հիմնադրած են Ազգային ողոմպիական դաշնի մէջթիւնը Լիւվերպի մէջլի մէջ, որ դարձած է Մեծ Բրիտանիոյ ողոմպիական դաշնի մէջթեան նախատիպը։ Անոր հիմնադիր փաստաթի մէջղթի կէտերը յետագային հիմք դարձած Միջազգային ողոմպիական խարտիայի համար{{sfn|Young|1996|p=24}}։ 1866-ին Մեծ Բրիտանիոյ մէջ տեղի ի մէջնեցած են ազգային Ողոմպիական խաղեր, որ կազմակերպի մէջած են Բիւրեղապակեայ պալատին մէջ<ref>{{cite web |url= http://www.wenlock-olympian-society.org.uk/william-penny-brookes/index.shtml |title= Much Wenlock & the Olympian Connection |publisher= Wenlock Olympian Society|archiveurl= https://web.archive.org/web/20090123183803/http://www.wenlock-olympian-society.org.uk/william-penny-brookes/index.shtml}}</ref>։
 
=== Վերածնի մէջնդ ===
Տող 94.
 
==== Ձմեռնային ողոմպիական խաղեր ====
[[File:Bundesarchiv Bild 102-05472, St. Moritz, Winterolympiade.jpg|upright=0.93|thumb|right|Տափօղակով հոքէի խաղ 1928-ին Սանկտ ՄորիցիՄորէնի մէջ տեղի ի մէջնեցած Ձմեռնային ողոմպիական խաղերու մէջն]]
Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը ստեղծի մէջած են սառոյցի եւ ձիւնի վրայ տեղի ի մէջնեցող մարզաձեւերու մէջ համար, որոնց մրցի մէջմները տրամաբանական տեսնակիւնէն անհնար էր ըլլար Ամառնային ողոմպիական խաղերու մէջ ընթացքին։ Այնի մէջամէնայնիւ, գեղասահքը (1908 եւ 1920) եւ տափօղակով հոքէյը (1920) ներառի մէջած են Ամառնային ողոմպիական խաղերու մէջ մարզաձեւերու մէջ շարքին։ ՄՕԿ-ը կը ցանկար ընդլայնել անոնց ցանկը՝ ներառելով ձմեռնային այլ մարզաձեւեր։ 1921-ին [[Լոզան (Արեւմտահայերէն)|Լոզանի]] մէջ տեղի ի մէջնեցած Ողոմպիական համագի մէջմարին որոշի մէջած է Ողոմպիական խաղերու մէջ ձմեռային տարբերակը։ 1924-ին [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] Շամոնի քաղաքին մէջ տեղի ի մէջնեցած է ձմեռային մարզաձեւերու մէջ շաբաթ (իրականին այն տեւած է 11 օր)՝ կապի մէջած [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզի]] Ողոմպիական խաղերու մէջ հետ, որ տեղի ի մէջնեցած են երեք ամիս ետք։ Այդ իրադարձի մէջթիւնն ալ յայտնի է որպէս առաջին Ձմեռնային ողոմպիական խաղեր<ref name="chamonix" />։ Չնայած սկիզբը նախատեսի մէջած էր, որ Ամառնային եւ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը կը հիւրընկալէ նոյն երկիրը մէկ տարի մէջան ընթացքին, սակայն շի մէջտով այդ դադրեցի մէջած է։ ՄՕԿ-ը որոշած է, որ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը պէտք է ըլլան ամէն չորս տարին մէկ՝ այն նոյն տարին, որ կ՛ըլլան Ամառնային ողոմպիական խաղերը<ref>{{cite web|url=http://www.utah.com/olympics/history.htm |title=Winter Olympics History |publisher=Utah Athletic Foundation |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090112071018/http://www.utah.com/olympics/history.htm |df= }}</ref>։ Այդ աւանդոյթը պահպանի մէջած է մինչեւ 1992, երբ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը տեղի ի մէջնեցած են Ֆրանսայի Ալբերու մէջիլ քաղաքին մէջ։ Անորմէ ետք, սկսած 1994-էն, Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը տեղի ի մէջնեցած են ամէն չորս տարին մէկ, սակայն արդէն Ամառնային ողոմպիական խաղերէն երկի մէջ տարի ետք{{sfn|Findling|Pelle|2004|p=405}}։
 
Տող 111.
 
=== 21-րդ դարի մէջ Ողոմպիական խաղեր ===
1896-ին 14 երկրներ ներկայացնող 241 մասնակիցներումասնակէններու փոխարէն 2012-ին Ամառնային ողոմպիական խաղերուն մասնակցած է արդէն շուրջ 10,500 մարզիկ աշխարհի 204 երկիրներէ<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/london-2012-summer-olympics|title=London 2012|publisher=International Olympic Committee}}</ref>։ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերու մասշտաբները աւելի փոքր են։ Օրինակ՝ 2014-ին [[Սոչի (Արեւմտահայերէն)|Սոչիի]] մէջ տեղի ունեցած Ողոմպիական խաղերուն մասնակցած է 2873 մարզիկ 88 երկիրներէ, որոնք մետալներու համար պայքարած են 98 category-ներու մէջ։ Ողոմպիական խաղերու ընթացքին մարզիկներու եւ պաշտօնական անձերու մեծ մասը կը բնակի Օլմիպիական գիւղին մէջ։ Վերջինս նախատեսուած է Ողոմպիական խաղերու բոլոր մասնակիցներումասնակէններու առաձին բնակութեան համար եւ ապահովուած է սրճարաններով, հիւանդանոցներով եւ կրօնական ծէսերու կատարման համար անհրաժեշտ վայրերով<ref>{{cite web|title=Beijing to build convenient Olympic village |url=http://en.beijing2008.cn/cptvenues/venues/headlines/n214262207.shtml |publisher=The Beijing Organizing Committee for the Games of the XXIX Olympiad |accessdate=4 May 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080914055027/http://en.beijing2008.cn/cptvenues/venues/headlines/n214262207.shtml |df= }}</ref>։
 
ՄՕԿ-ը թոյլ կու տայ Ազգային ողոմպիական կոմիտէներ ստեղծել նաեւ այն ազգերուն, որոնք չեն համապատասխաներ քաղաքական ինքնիշխանութեան խիստ դրոյթներուն, ինչպէս պահանջի մէջ են այլ կազմակերպութիւններ։ Որպէս արդիւնք՝ գաղութներն ու կախեալ տարածքները նոյնպէս իրաւունք կը ստանան մասնակցիլ Ողոմպիական խաղերուն։ Այդպիսի տարածքներէն են Փորթօ Ռիքօն, Պերմուտեան կղզիները եւ Հոնկ Քոնկը, որոնք բոլորն ալ մրցումներուն կը մասնակցին որպէս առանձին երկիրներ, չնայած իրաւաբանական տեսանկիւնէ կը գտնուին այլ պետութեան կազմի մէջ<ref>{{cite web|title=Olympic Charter|url=http://multimedia.olympic.org/pdf/en_report_122.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110723070003/http://multimedia.olympic.org/pdf/en_report_122.pdf|archivedate=23 July 2011 |page=61|format=PDF|publisher=International Olympic Committee}}</ref>։ Ողոմպիական խարտիայի ներկայիս տարբերակը թոյլ կու տայ ստեղծել նոր Ազգային ողոմպիական կոմիտէներ այն ազգերու ներկայացման համար, որոնք կը դասակարգուին որպէս «միջազգային հանրութեան կողմէ ճանաչուած անկախ պետութիւն»<ref>{{cite web|title=The Olympic Charter |url=http://www.asksam.com/ebooks/releases.asp?doc_handle=135969&file=Olympic-Charter.ask&query=recognised%20by%20the%20international%20community&search=yes |publisher=International Olympic Committee |accessdate=17 July 2012 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130502144028/http://www.asksam.com/ebooks/releases.asp?doc_handle=135969&file=Olympic-Charter.ask&query=recognised%20by%20the%20international%20community&search=yes}}</ref>։ Այնուամէնայնիւ, թոյլ չի տրուիր ստեղծել Ազգային ողոմպիական կոմիտէներ Սինթ Մաարտենի եւ Քիւրասաոյի համար, երբ անոնք հասած են նոյն սահմանադրական կարգավիճակին, որ Արուբան 2010-ին, չնայած ՄՕԿ-ն Արուբայի ողոմպիական կոմիտէն ճանչցած է դեռ 1986-ին<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/news/executive-board-concludes-first-meeting-of-the-new-year/112731|date=13 January 2011|accessdate=13 January 2011|title=Executive Board concludes first meeting of the new year|publisher=olympic.org ("Official website of the Olympic movement")}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/mr-jose-perurena?articleid=133159|title=Curtain comes down on 123rd IOC Session|publisher=International Olympic Committee}}</ref>։ 2012-էն ետք Նիտերլանտներու Անտիլեան կղզիներու մարզիկները կրնան իրենց ցանկութեամբ ներկայացնել կայ՛մ Նիտերլանտները, կայ՛մ Արուբան<ref>{{cite web|url=http://www.olympic.org/news/media-resources?articleid=132830|title=Working meeting between the IOC and the NOCs of the Netherlands Antilles, Aruba and the Netherlands|publisher=olympic.org ("Official website of the Olympic movement")}}</ref>։
 
=== Խաղերու արժէք ===
2016-ի Օքսֆորտի ողոմպիական ուսումնասիրութիւններու արդիւնքով պարզուած է, որ 1960-էն սկսած Ամառնային ողոմպիական խաղերու ժամանակ մարզանքի հետ կապուած ծախսերը կը կազմեն միջինը 5,2 միլիար տոլար, իսկ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերուն՝ 3,1 միլիար։ Այդ թիւերը չեն ներառեր աւելի լայն ենթակառէնուածքները, ինչպիսին են ճանապարհները, քաղաքային երկաթուղի եւ օդակայանները, որոնք կրնան նոյնքան կամ ալ աւելի թանկ արժենալ, քան մարզանքի հետ կապուած ծախսերը։ Ամենաթանկ Ամառնային ողոմպիական խաղերը եղած են 2008-ին [[Փեքին|Փեքինի]] մէջ տեղի ունեցած խաղերը, որ արժեցած են 40-44 միլիար տոլար<ref>{{cite news|title=Beijing Olympics to cost China 44,000,000,000 dollars - 2008-06-08 - Pravda News|url=http://english.pravda.ru/sports/games/06-08-2008/106003-beijing_olympics-0/}}</ref>, իսկ ամենաթանկ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը՝ 2014-ին Սոչիի մէջ անցկացուածտեղի ունեցած խաղերը, որ արժեցած են 51 միլիար ամերուկեան տոլար<ref name="The Guardian">{{cite web|url=https://www.theguardian.com/sport/blog/2013/oct/09/sochi-2014-olympics-money-corruption |title=Sochi 2014: the costliest Olympics yet but where has all the money gone? |publisher=The Guardian |date= |accessdate=2014-02-12}}</ref><ref>{{Cite book|ssrn=2804554|title=The Oxford Olympics Study 2016: Cost and Cost Overrun at the Games|last=Flyvbjerg|first=Bent|last2=Stewart|first2=Allison|last3=Budzier|first3=Alexander|publisher=Saïd Business School, University of Oxford|year=2016|isbn=|location=|pages=|via=}}</ref>։ Մէկ մարզիկի համար միջինը կը ծախսուի 0,6 միլիոն ամերուկեան տոլար Ամառնային ողոմպիական խաղերու ժամանակ եւ 1,3 միլիոն Ձմեռնային խաղերու ժամանակ։ 2012-ին [[Լոնտոն|Լոնտոնի]] Ողոմպիական խաղերու ժամանակ մէկ մարզիկի հաշուով ծախսուած է 1,4 միլիոն, 2014-ին Սոչիի Ողոմպիական խաղերու ժամանակ՝ 7,9 միլիոն տոլար։
 
1976-ին [[Մոնրէալ|Մոնրէալի]] մէջ եւ 1980-ին Մոսկուայի մէջ տեղի ունեցած Ողոմպիական խաղերու ժամանակ հիւրընկալող երկիրը, ձգտելով հնարաւորինս լաւ ներկայանալ, կատարած է այնպիսի ծախսեր, որոնք էականօրէն գերազանցած են ստացուած եկամուտը։ Այդ պատճառով ալ 1984-ին [[Լոս Անճելըս|Լոս Անճելըսի]] մէջ տեղի ունեցող Ողոմպիական խաղերուն նախապատրաստուելուն տանտէրերը խստօրէն որոշած են վերահսկել կատարուող ծախսերը՝ օգտագործելով արդէն գոյութիւն ունեցող մարզադաշտեր ու այլ կառոյցներ, բացառութեամբ լողի մրցահրապարակի ու հեծանուահրապարակի, որոնց համար վճարած են կորպորատիւ հովանաւորներ։ Ողոմպիական կոմիտէն Փիթեր Յուպերոտի գլխաւորութեամբ եկամուտի մէկ մասը օգտագործած է LA84 հիմնադրամի համար, որպէսզի նպաստէ պատանեկան մարզաձեւերու զարգացման Հարաւային Գալիֆորնիոյ մէջ, օժանդակէ մարզիչներու ուսման եւ օգնէ մարզական գրադարանին։ 1984-ի Ամառնային ողոմպիական խաղերը կը համարուին ֆինանսական տեսնակիւնէ ամենայաջողուածը ժամանակակիցժամանակակէն Ողոմպիական խաղերու շարքին<ref name="financiallySuccessful">{{cite news|url=https://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/86729520.html?dids=86729520:86729520&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=Oct+28%2C+2001&author=ALAN+ABRAHAMSON&pub=Los+Angeles+Times&desc=L.A.+the+Best+Site%2C+Bid+Group+Insists%3B+Olympics%3A+Despite+USOC+rejection%2C+officials+say+their+plan+was+in+line+with+IOC%27s+call+for+downsizing+of+Games.&pqatl=google|title=LA the Best Site, Bid Group Insists; Olympics: Despite USOC rejection|date=25 July 2004|work=Los Angeles Times| first=Alan | last=Abrahamson}}</ref>։
 
Յաճախ Ողոմպիական խաղերու ժամանակ ծխասերը կը գերազանցեն նախատեսուած բիւջէն։ 1960-էն ետք կազմակերպուած խաղերու համար միջին գերածախսը կը կազմէ 156% ռեալ իմաստով[72], այսինքն՝ ծախսերու միջինը 2,56 անգամ կը գերազանցեն Ողոմպիական խաղերը հիւրընկալելու յայտի ներկայացման ժամանակ նախատեսուած բիւջէն։ 1976-ին Մոնրէալի մէջ տեղի ունեցած Ողոմպիական խաղերու ժամանակ կատարուած է ամենաշատ գերածախսը (720 %) Ամառնային եւ ընդհանրապէս բոլոր Ողոմպիական խաղերու շարքին։ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերուն ամգնաշատ գգրածախսը կատարուած է 1980-ին Լէյք Փլեսիտի Ողոմպիական խաղերու ժամանակ եւ կազմած է 324 %։ 2012-ին [[Լոնտոն|Լոնտոնի]] խաղերու ժամանակ գերածախսը կազմած է 76 %, 2014-ին Սոչիի խաղերուն՝ 289 %<ref>{{Cite book|ssrn=2804554|title=The Oxford Olympics Study 2016: Cost and Cost Overrun at the Games|last=Flyvbjerg|first=Bent|last2=Stewart|first2=Allison|last3=Budzier|first3=Alexander|publisher=Saïd Business School, University of Oxford|year=2016|isbn=|location=|pages=|via=}}</ref>։
Տող 125.
Շատ տնտեսագէտներ վատատեսօրէն կը վերաբերուն Ողոմպիական խաղերու հիւրընկալման տնտեսական օգուտին՝ նշելով, որ նման մեծամասշտաբ իրադարձութիւնները կը պահանջեն մեծ ծախսեր եւ կու տան համեմատաբար քիչ եկամուտ<ref>{{Cite news|url=https://www.wired.com/2016/08/olympic-cities-everywhere/|title=Olympics Everywhere|last=|first=|date=August 2016|work=WIRED|department=Argument|page=19|type=Paper|quote=...hosting the Olympics is almost always a financial disaster for cities in the long term.... Indeed, economists are uncommonly unanimous that hosting the Olympics is a bad bet.|access-date=|via=|vauthors=Greenwell M}}</ref>։ Ընդհակառակը, հիւրընկալումը (կամ միայն յայտի ներկայացումը) կ՛աւելացնէ այդ երկրի արտահանման ծաւալը, քանի որ հիւրընկալող կամ յայտ ներկայացրած երկիրը ատով իսկ ցոյց կու տայ, որ պատրաստ է բաց առեւտուրի<ref>{{Cite journal|date=19 January 2011|title=The Olympic Effect|journal=The Economic Journal|volume=121|issue=553|pages=652–77|doi=10.1111/j.1468-0297.2010.02407.x|subscription=yes|vauthors=Rose AK, Spiegel MM}}</ref>։ Ուսումնասիրութիւնները ցոյց կու տան, որ Ամառնային ողոմպիական խաղերու հիւրընկալումը դրական ազդեցութիւն կ՛ունենայ այն հիմնարկութիւններու մարդասիրական ներդրումներու վրայ, որոնք գրասենեակներ ունին տուեալ քաղաքուն մէջ, որ կը նպաստէ տեղի ոչ առեւտրային մասի զարգացման։ Այս դրական ազդեցութիւնը կը սկսի խաղէն տարիներ առաջ եւ կրնայ շարունակուիլ անկէ ետք եւս քանի մը տարի, թէեւ ոչ շատ երկար։ Այս թոյլ տուած եզրակացնել, որ Ողոմպիական խաղերու գումարումը կրնայ ազդել տեղի ձեռնարկութիւններուն վրայ, որպէսզի անոնք աջակցին տեղի ոչ առեւտրային մասին եւ քաղաքացիական հասարակութեան<ref>{{Cite journal|date=1 February 2013|title=Punctuated Generosity: How Mega-events and Natural Disasters Affect Corporate Philanthropy in U.S. Communities|ssrn=2028982|journal=Administrative Science Quarterly|volume=58|issue=1|pages=111–48|doi=10.1177/0001839213475800|via=Social Science Research Network|vauthors=Tilcsik A, Marquis C}}</ref>։
 
Խաղերը հիւրընկալող երկրի հասարակութեան վրայ կ՛ունենան նաեւ նշանակալի բացասական ազդեցութիւն, օրինակ՝ Բնակարանով ապահովման իրաւունքի եւ վտարման կեդրոնը ներկայացուցածներկայացունած տուեալներու համաձայն՝ երկու տասնամեակի ընթացքին Ողոմպիական խաղերու պատճառով տունէն տեղափոխուած է աւելի քան երկու միլիոն անձ<ref>Glynn, M. A. (2008). "Configuring the field of play: how hosting the Olympic Games impacts civic community." ''Journal of Management Studies'', 45(6), 1117–1146.</ref>։ 2014-ին Սոչիի Ողոմպիական խաղերը եղած են ամենաթանկը պատմութեան մէջ՝ արժէնալով աւելի քան 50 միլիար [[ԱՄՆ (արեւմտահայերէն)|ԱՄՆ]] տոլար։ Համաձայն ՎերակառուցմանՎերակառունման եւ զարգացման եւրոպական դրամատան հաշուէտուութեան, որ թողարկուած է այդ խաղերու ժամանակ, այդ ծախսերը չէն նպաստեր [[Ռուսաստան (արեւմտահայերէն)|Ռուսաստանի]] ազգային տնտեսութեան զարգացման, սակայն կրնան ապագային գործարարներուն գրաւել դէպի Սոչի եւ Կրասնոդարի երկրամաս<ref>{{cite news|url=http://www.ibtimes.com/economic-impact-winter-olympics-not-great-russia-sochi-stands-gain-1554153|title=The Economic Impact Of The Winter Olympics: Not Great For Russia But Sochi Stands To Gain|date=8 February 2014|work=International Business Times|accessdate=10 February 2014}}</ref>։ Սակայն Դեկտեմբեր 2014-ին The Guardian պարբերականը գրած է, թէ Սոչին նման է «քաղաք-ուրուականի» բնութեան գիրկը տարածուած մարզադաշտերով ու արէնաներով, դեռեւս անաւարտ կառոյցներով<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/sport/2014/dec/17/sochi-olympics-legacy-city-feels-like-a-ghost-town|title=The Economic Impact Of The Winter Olympics: Not Great For Russia But Sochi Stands To Gain|date=17 December 2014|work=The Guardian}}</ref>։ Անորմէ բացի, առնուազն չորս քաղաք հետ վերցուցածվերցունած են 2022-ի Ձմեռնային ողոմպիական խաղերու հիւրընկալման համար ներկայացրած իրենց յայտերը՝ որպէս պատճառ ներկայացնելով մեծ ծախսերն ու առաջկցութեան բացակայութիւնը<ref>{{cite news|url=http://time.com/3462070/olympics-winter-2022/|title=Why Nobody Wants to Host the 2022 Winter Olympics|date=3 October 2014|work=Time|first=Lisa|last=Abend}}</ref>։ Արդիւնքով խաղերը հիւրընկալելու համար պայքարած են երկու քաղաք՝ [[Ղազախստան (Արեւմտահայերէն)|Ղազախստանի]] մայրաքաղաք Ալմա-Աթան եւ [[Չինաստան (արեւմտահայերէն)|Չինաստանի]] մայրաքաղաք [[Փեքին|Փեքինը]]։ Յուլիս 2016-ին The Guardian պարբերականը նշած է, որ Ողոմպիական խաղերու ապագային սպառնացող մեծագոյն վտանգը այն է, որ շատ քիչ քաղաքներ ցանկութիւն կը յայտնեն հիւրընկալել զանոնք<ref>{{cite news|url=https://www.theguardian.com/sport/2016/jul/27/biggest-threat-future-olympic-games-rio-2016-ioc-thomas-bach-hosts|title=Revealed: the biggest threat to the future of the Olympic Games|date=27 July 2016|work=The Guardian}}</ref>։
 
== Միջազգային ողոմպիական կոմիտէ ==
Տող 143.
Միջազգային ողոմպիական կոմիտէն յաճախ քննադատութիւններու կ՛արժանանայ դժուար վերահսկուող կազմակերպութիւն ըլլալու համար, որուն շարք մը անդամներ կոմիտէի կազմին մէջ կը մնան ամբողջ կեանքի ընթացքին։ Էյվերու Պրենտէժի եւ Խուան Անթոնիօ Սամարանչի նախագահութեան տարիները յատկապէս արժանացած են հակասական գնահատականներու։ Պրենտէժը նախագահած է աւելի քան 20 տարի, եւ այդ ընթացքին Ողոմպիական խաղերը զերծ պահած է քաղաքական միջամտութիւններէ ու գովազդի ազդեցութենէ{{sfn|Maraniss|2008|pp=52–60}}։ Ան մեղադրուած է ռասիզմի (Հարաւափիկեան Հանրապետութեան ռասայական մէկուսացուածութեան վերացման դիմադրելու համար) եւ հակասեմականութեան համար{{sfn|Maraniss|2008|pp=60–69}}։ Սամարանչի նախագահութեան ընթացքին գրասենեակը մեղադրուած է ընտանեվարութեան ու կաշառակարութեան մէջ<ref>{{cite news|title=Samaranch Defends Nominating Son for IOC Post |publisher=CBC Sports |date=18 May 2001 |url=http://www.cbc.ca/olympics/story/2001/05/18/ioc010516.html |accessdate=4 February 2009 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081205190231/http://www.cbc.ca/olympics/story/2001/05/18/ioc010516.html |archivedate=5 December 2008 }}</ref>։ Սամարանչի կապերը [[Սպանիա|Սպանիոյ]] մէջ տիրող Ֆրանքոյի ռեժիմի հետ նոյնպէս քննադատութեան տեղիք տուած են<ref>{{cite news|title=Olympics:Barcelona Profile; Samaranch, Under the Gun Shoots Back|last=Riding|first=Alan|date=30 June 1992|work=The New York Times|url=https://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9E0CE3DB173FF933A05755C0A964958260|accessdate=30 January 2009}}</ref>։
 
1998-ին յայտնի դարձած է, որ ՄՕԿ-ի քանի մը անդամներ կաշառք վերցուցածվերցունած են 2002-ի Ողոմպիական խաղերու յայտ ներկայացուցածներկայացունած Սոլթ Լէյք Սիթի կոմիտէի խումբէն։ ՄՕԿ-ը դիմած է հետաքննութեան, որու արդիւնքով չորս հոգի հրաժարական տուած է, իսկ վեցը հեռացուած են։ Սկանտալէն ետք կատարուած են որոշակի փոփոխութիւններ հիւրընկալող քաղաքի ընտրութեան կարգին մէջ, որպէսզի կանխարգիլուի ապագային նմանատիպ իրավիճակներու առաջացումը<ref>{{cite news |title=Judge Drops Olympic Bid Case|work=Los Angeles Times|last=Abrahamson|first=Alan|date=6 December 2003|url=http://articles.latimes.com/2003/dec/06/sports/sp-saltlakecity6|accessdate=21 March 2009}}</ref>։
 
1999-ին յայտնի դարձած է, որ 1998-ին Նականոյ մէջ Ողոմպիական խաղերը ընդունելու համար յայտ ներկայացուցածներկայացունած ողոմպիական կոմիտէն ծախսած է շուրջ 14 միլիոն տոլար ՄՕԿ-ի 62 անդամներու ու անոնցբազմաթիւ գործընկերներուն իրենց կողմը գրաւելու համար։ Ստոյգ թիւերը յայտնի չեն, որովհետեւ ծախսերուն վերաբերող փաստաթուղթերը ոչնչացուած են անկէ ետք, երբ ՄՕԿ-ը խնդրած է չհրապարակել միջոցառման կազմակերպման վրայ ծախսած գումարները<ref>{{Citation
| last =Jordan
| first =Mary
Տող 171.
| access-date =20 August 2016 }}</ref>։
 
BBC հեռուստաալիքի Panorama: Buying the Games վաւերագրական ֆիլմին մէջ, որ հեռարձակուած է Օգոստոս 2004-ին, հետաքննուած է 2012-ի Ամառնային ողոմպիական խաղերու մայրաքաղաքի որոշման ժամանակ կաշառք տալու հարցը<ref name="Buying the Games" />։ Ֆիլմը պնդած է, որ հնարաւոր է կաշառել ՄՕԿ-ի անդամին, որպէսզի ան քուէարկէ որոշակի քաղաքի օգտին։ [[Լոնտոն|Լոնտոնի]]՝ 2012-ի Ողոմպիական խաղերու մայրաքաղաք ընտրուելէ ետք<ref>{{cite news|first=Lynn|last=Zinser|title=London Wins 2012 Olympics New York Lags|work=The New York Times|date=7 July 2005|url=https://www.nytimes.com/2005/07/07/sports/othersports/07olympic.html?_r=2&pagewanted=1&oref=slogin|accessdate=4 February 2009}}</ref> [[Փարիզ (արեւմտահայերէն)|Փարիզի]] քաղաքապետ Պերտրան Տելանոէն Մեծ Բրիտանիոյ վարչապետ Թոնի Պլէէրուն եւ Լոնտոնի համար յայտ ներկայացուցածներկայացունած կոմիտէին (որու նախագահն էր ողոմպիական նախկին ախոյեան Սեբաստեան Քոուն) մեղադրած է յայտերու ներկայացման կանոնները խախտելու մէջ։ Ան [[Ֆրանսա|Ֆրանսայի]] նախագահ Ժագ Շիրակին ներկայացուցածներկայացունած է որպէս վկայ։ Վերջինս զգուշաւոր հարցազրոյցներ տուած է իր մասնակցութեան վերաբերեալ<ref>{{cite news|title=Paris Mayor Slams London Tactics |work=Sporting Life |location=UK |url=http://www.sportinglife.com/london2012/news/story_get.cgi?STORY_NAME=others/05/07/06/manual_125524.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110515073919/http://www.sportinglife.com/london2012/news/story_get.cgi?STORY_NAME=others%2F05%2F07%2F06%2Fmanual_125524.html|deadurl=yes |df= }}</ref>։ Այդ յայտարարութեան վերաբերեալ լիարժէք հետաքննութիւն չի եղած։ 2006-ի Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը հիւրընկալելու համար Թուրինի յայտը նոյնպէս վէճերու տեղիք տուած է։ ՄՕԿ-ի ականաւոր անդամ Մարք Հոտլերը, որ խիստ կողմնակիցկողմնակէն էր խաղերը [[ԶուիցերիաԶուէներուա|ԶուիցերիոյԶուէներուոյ]] Սիոն քաղաքին մէջ կազզմակերպելու, պնդած է, թէ Թուրինի կազմակերպիչ կոմիտէն կաշառած է ՄՕԿ-ի անդամներուն։ Այդ մեղադրանքներուն պատճառով տեղի ունեցած է լայնամասշտաբ հետաքննութիւն։ Այդ յայտարարութիւններուն պատճառով ՄՕԿ-ի բազմաթիւ անդամներ վատ տրամադրուած էր Սիոնի յայտի նկատմամբ, որ օգնած է Թուրինին յաղթել Ողոմպիական խաղերը ընդունելու համար պայքարին մէջ<ref>{{cite news|first=Howard|last=Berkes|title=How Turin got the Games|publisher=NPR|date=7 February 2006|url=http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=5195274}}</ref>։
 
Յուլիս 2012-ին Հակադիֆամացիոն լիգան Միջազգային ողոմպիական կոմիտէի մերժումը Ողոմպիական խաղերու բացման արարողութենէն առաջ լռութեան վայրկեան յայտարարած իսրայելցի այն տասնմէկ մարզիկներուն համար, որոնք պաղեստինցի ահաբեկիչի գործողութիւններու արդիւնքով զոհուած էին 1972-ին Միւնխենի Ողոմպիական խաղերու ժամանակ, կոչած է «շարունակական յամառ անտարբերութիւն եւ քարսրտութիւն իսրայելցի զոհուած մարզիկներու յիշատակին նկատմամբ»<ref>{{cite web|title=Olympic Committee's Refusal to Honor Munich 11 Mired in 'Stubborn Insensitivity and Callousness'|url=http://archive.adl.org/PresRele/TerrorismIntl_93/Olympic-Committee-Stubborn-Munich-11.htm|publisher=ADL|accessdate=26 January 2013}}</ref>։
 
== Առեւտրայնացում ==
=== Ազգային կազմակերպչական կոմիտէներու ներքոյ ===
Ողոմպիական խաղերը տարբեր չափերով առեւտրայնացուիլ սկսած են 1896-ին [[Աթէնք|Աթէնքի]] մէջ տեղի ունեցած առաջին Ողոմպիական խաղերուն, երբ գովազդի համար վճարած են շարք մը ընկերութիւններ<ref name="IOC2011Marketing">{{cite web|url=http://www.olympic.org/Documents/IOC_Marketing/OLYMPIC_MARKETING_FACT_FILE_2011.pdf|title=Marketing Fact File, International Olympic Committee, 2011 edition, page 18, accessed 2015-12-22|publisher=}}</ref>, որոնց կարգին էր Kodak-ը<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/article/us-kodak-olympics-idUSWEN164520071012|title=Kodak to end Olympics sponsorship after 2008 games|date=12 October 2007|agency=Reuters}}</ref><ref>{{cite web|url=http://disruptiveinnovation.se/?p=112|title=No more Kodak moments in the Olympics}}</ref>։ 1908-ին Oxo, Odol mouthwash եւ Indian Foot Powder ընկերութիւնները եղած են [[Լոնտոն|Լոնտոնի]] մէջ տեղի ունեցող Ողոմպիական խաղերու պաշտօնական հովանաւորները<ref>{{cite web|url=http://www.itv.com/news/london/2015-12-04/wildly-interesting-facts-you-never-knew-about-london-until-now/|title=Wildly interesting facts about London you never knew, until now|work=ITV News}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.oxo.co.uk/about-us|title=OXO - About Us}}</ref><ref>{{cite web|url=http://formandsurface.blogspot.co.uk/2013/02/odol_6830.html|title=FORM AND SURFACE: Odol|author=Alex}}</ref>։ Coca-Cola ընկերութիւնը հովանաւորած է 1928-ի Ամառնային ողոմպիական խաղերը եւ մինչեւ այժմ կը շարունակէ հանդէս գալ որպէս հովանաւոր<ref name="IOC2011Marketing" />։ Նախքան ՄՕԿ-ի կողմէ հովանաւորութեան վերահսկողութիւն ստանձնելը ազգային կազմակերպչական կոմիտէները իրենք պատասխանատու էին հովանաւորութեան վերաբերեալ պայմանագրերու կնքման եւ ողոմպիական խորհրդանիշներու օգտագործման համար{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։
 
=== ՄՕԿ-ի վերահսկողութեան ներքոյ ===
Սկիզբը ՄՕԿ-ը դէմ էր հովանաւորներու կողմէ ֆինանսաւորման ընդունման։ Միայն 1972-ին ՄՕԿ նախագահ Էյվերու Պրենտէժի՝ պաշտօնէն հեռանալէն ետք ՄՕԿ-ը սկսելած ուսումնասիրել հեռուստատեսութեան եւ գովազդային շուկայի ընձեռած հնարաւորութիւնները{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։ Խուան Անթոնիօ Սամարանչի նախագահութեան ընթացքին սկսած են համագործակցել միջազգային հովանաւորներու հետ, որոնք կը ձգտին իրենց ապրանքները կապել ողոմպիական ապրանքանիշի հետ<ref name="television" />։
 
=== Պիւճէ===
20-րդ դարու առաջին կիսուն ՄՕԿ-ը գործած է փոքր պիւճէով<ref name="television" />{{sfn|Buchanon|Mallon|2006|p=ci}}։ 1952-1972-ականներուն զբաղեցնելով ՄՕԿ նախագահի պաշտօնը՝ Էյվերու Պրենտէժը մերժած է Ողոմպիական խաղերը առեւտրային հետաքրքրութիւններու հետ կապելու բոլոր փորձերը[106]։ Պրենտէժը կը հաւատար, որ հետաքրքրութիւնները բացասաբար կ՛անդրադառնան ՄՕԿ-ի կողմէ որոշումներու կայացման վրայ{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։ Սակայն ՄՕԿ-ը կազմակերպչական կոմիտէներուն թոյլ կու տար հովանաւորութեան պայմանագրեր կնքել եւ օգտագործել ողոմպիական խորհրդանիշները{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։ Պրենտէժի՝ պաշտօնէն հեռանալու ժամանակ ՄՕԿ-ի աշխոյժ դրամագլուխը կը կազմէր 2 մլն դտոլար, իսկ ութ տարի ետք ՄՕԿ-ը արդէն ունէր 45 մլն տոլար{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։ Այդ տեղի ունեցաց է հիմնականին Ողոմպիական խաղերու հովանաւորութեան եւ հեռուստատեսութեամբ հեռարձակման իրաւունքներու վաճառքի հաշուին{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=231}}։ 1980-ին, երբ ՄՕԿ նախագահ ընտրուած Խուան Անթոնիօ Սամարանչը, անոր ցանկութիւնը եղած է ՄՕԿ-ը դարձնել ֆինանսապէս անկախ{{sfn|Buchanon|Mallon|2006|p=ci}}։
 
1984-ին Ողոմպիական խաղերը դարձած են պատմական իրադարձութիւն ֆինանսաւորման տեսանկիւնէն։ [[Լոս Անճելըս (արեւմտահայերէն)|Լոս Անճելըսի]] կազմակերպչական կոմիտէն, որ կը գլխաւորէր Փիթեր Յուբերոթը, կրցած է խնայել 225 մլն տոլար, որ աննախադէպ գումար էր այդ ժամանակի համար{{sfn|Findling|Pelle|2004|p=209}}։ Այդ հնարաւոր դարձած է նաեւ ընկերութիւններու ընտրութեան յատուկ հովանաւորչական իրաւունքներու վաճառքի շնորհիւ{{sfn|Findling|Pelle|2004|p=209}}։ ՄՕԿ-ը փորձած է վերահսկել այդ հովանաւորչական իրաւունքները։ Սամարանչը օգնած է ստեղծել Ողոմպիական ծրագիր 1985-ին, որպէսզի ստեղծուի Ողոմպիական ապրանքանիշ<ref name="television" />։ Ողոմպիական ծրագրի անդամակցութիւնը եղած եւ կը շարունակուի մնալ չափազանց բացառիկ ու թանկարժէք։ Չորս տարուան անդամակցութեան վճարը կը կազմէ 50 մլն տոլար{{sfn|Buchanon|Mallon|2006|p=ci}}։ Ողոմպիական ծրագրի անդամներնը կը ստանան համաշխարհային բացառիկ գովազդային իրաւունք իրենց ապրանքներու համար եւ կ՛օգտագործեն Ողոմպիական խորհրդանիշ հանդիսացող միահիւսուած օղակները իրենց գովազդներուն մէջ{{sfn|Slack|2004|p=194}}։
 
=== Հեռուստատեսութեան ազդեցութիւն ===
[[File:Olympic Final 2000 (1936 cartoon).jpg|thumb|upright=1.35|Ծաղրանկար 1936-ին ողոմպիական խաղերուն, որուն պատկերուած է 2000-ը, երբ հանդիսատեսին պէտք է փոխարինէին հեռուստատեսութիւնն ու ձայնասփիւռը, անոնց բացականչութիւնները կը լսուին բարձրախօսներուն]]
1936-ին [[Պերլին|Պերլինի]] մէջ տեղի ունեցած Ամառնային ողոմպիական խաղերը եղած են առաջինը, որ ցունադրուած են հեռուստատեսութեամբ, բայց միայն տեղի բնակչութեան համար<ref>{{cite web|title=Berlin 1936|publisher=International Olympic Committee|url=http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=1&OLGY=1936|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080822100804/http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=1&OLGY=1936|archivedate=22 August 2008|accessdate=31 March 2009}}</ref>։ 1956-ին Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը եղած են միջազգային ցունադրութիւն ունեցած առաջին ողոմպիական խաղերը<ref>{{cite web|title=Cortina d'Ampezzo|publisher=International Olympic Committee|url=http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=2&OLGY=1956|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080822213008/http://www.olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=2&OLGY=1956|archivedate=22 August 2008|accessdate=31 March 2009}}</ref>, իսկ 1960-ի Ձմեռնային ողոմպիական խաղերը եղած են առաջինը, որոնց հեռարձակման իրաւունքը վաճառուած է. CBS հեռուստառատիոցանցը վճարած է 394000 տոլար խաղերը Ամերիկայի մէջ ցունադրելու համար{{sfn|Slack|2004|p=192}}, իսկ Եւրոպական հեռարձակողներու միութիւնը յատկացուցած է 660000 տոլար<ref name="television" />։ Յետագայ տարիներու ողոմպիական խաղերը դարձած են Սառ պատերազմի գաղափարական ռազմաճակատներուն մէկը։ Գերտէրութիւնները պայքարած են իրենց քաղաքական գերազանցութիւնը ցունադրելու համար, եւ ՄՕԿ-ը փորձած է օգտուիլ զանգուածային լրատուամիջոցներու չափազանց հետաքրքրութիւնէն{{sfn|Slack|2004|p=192}}։ Հեռարձակման իրաւունքներու վաճառքը ՄՕԿ-ին թոյլ տուած է բարձրացնել ողոմպիական խաղերու մակարդակը, որ իր հերթին գրաւելած է աւելի մեծ հետաքրքրութիւն եւ աւելի շատ գովազդատուներու։ Արդիւնքով ՄՕԿ-ը աւելի մեծ եկամուտ կը ստանայ հեռարձակման իրաւունքներու վաճառքէն{{sfn|Slack|2004|p=192}}։ Օրինակ՝ CBS-ը վճարած է 375 մլն տոլար 1998-ին Նագանոյի մէջջ տեղի ունեցած ողոմպիական խաղերը Ամերիկայի մէջ ցունադրելու համար{{sfn|Gershon|2000|p=17}}, իսկ NBC-ը ծախսած է 3,5 մլն տոլար 2000-2012-ականներուն կայացած բոլոր ողոմպիական խաղերը Ամերիկայի մէջ ցունադրելու իրաւունքի ձեռքբերման համար<ref name="television" />։
 
Հանդիսատեսի քանակը նոյնպէս մեծացելցած է է 1960-ականներուն մինչեւ 20-րդ դարու վերջը։ Այդ տեղի ունեցած է 1964-ին ուղիղ հեռարձակման եւ 1968-ին գունաւոր հեռուստատեսութեան ստեղծման շնորհիւ<ref>Whannel, G. (1984) The television spectacular in A. Tomlinson & G. Whannel (Eds.), Five-ring circus (pp. 30–43). London: Pluto Press</ref>։ 1968-ին Մեխիկոյի մէջ տեղի ունեցած Ամառնային ողոմպիական խաղերու հանդիսատեսներու քանակը ամբողջ աշխարհին մէջ կազմած է 600 մլն, 1984-ին Լոս Անճելըսի մէջ կայացած ողոմպիական խաղերուն՝ 900 մլն, իսկ 1992-ին Պարսելոնայի մէջ տեղի ունեցած խաղերուն՝ 3,5 միլիարտ<ref>Whannel, G. (1984) The television spectacular in A. Tomlinson & G. Whannel (Eds.), Five-ring circus (pp. 30–43). London: Pluto Press</ref>։ Սակայն 2000-ին [[Սիտնի|Սիտնիի]] մէջ տեղի ունեցած ողոմպիական խաղերու ցունադրումը NBC-ով ունեցած է ամենացած վարկանիշը Ամառնային եւ Ձմեռնային ողոմպիական խաղերու շարքին սկսած 1968-էն<ref>{{cite news|title=World Series TV ratings slump|url=http://www.cbsnews.com/stories/2000/10/27/sports/main244877.shtml|publisher=CBS News|agency=Associated Press|accessdate=4 May 2009 | date=27 October 2000}}</ref>։ ԱԱնոր պատճառ դարձած են երկու գործօններ. մէկը եղած է կաբելային հեռուստաալիքներու հետ աճող մրցակցութիւնը, երկրորդը՝ համացանցը, որ թոյլ կու տայ տեսնել արդիւնքներն ու տեսանիւթերը իրական ժամանակին։ Հեռուստաընկերութիւնները դեռեւս կը գործէին ժապաւէնային եղանակով՝ հետ մնալով զարգացող տեխնոլոգիաներու ժամանակէն<ref>{{cite news|title=All fall down|last=Walters|first=Walters|work=Sports Illustrated|date=2 October 2000|url=http://vault.sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1020472/index.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110429222810/http://vault.sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1020472/index.htm|archivedate=29 April 2011|accessdate=2 April 2009}}</ref>։ Վարկանիշներու անկումը ազդած է նաեւ գովազդի վրայ<ref name="ratings" />։ Ողոմպիական խաղերու հեռարձակման համար կատարուող մեծ ծախսերու, համացանցի կողմէն ճնշման ու կաբելային հեռուստատեսութեան հետ մրցակցութեան պայմաններուն հեռուստաընկերութիւնները պահանջած են ՄՕԿ-էն միջոցներ ձեռնարկել վարկանիշի բարձրացման համար{{sfn|Slack|2004|pp=16–18}}։ Անոր ի պատասխան՝ ՄՕԿ-ը կատարած է շարք մը փոփոխութիւններ ողոմպիական ծրագրին մէջ։ Ամառնային ողոմպիական խաղերու ժամանակ մարմնամարզիկներու մրցումները եօթի փոխարէն սկսած են երկարիլ ինը գիշեր, ինչպէս նաեւ կազմակերպուած է Չեմպիոններու գալայ աւելի մեծ հետաքրքրութիւն գրաւելու համար{{sfn|Slack|2004|p=17}}։ ՄՕԿ-ը ընդլայնած է նաեւ լողի ու ջրացատկի մրցումներու ծրագրերը, որոնք երկուքն ալ մեծ ժողովրդականութիւն են վայելում եւ ունէն մեծաքանակ հեռուստադիտողներ[121]։ Եւ ի վերջոյ ամերուկեան հեռուստատեսային լոբբին եւ մասնաւորապէս NBC-ն կարողացել են թելադրել, թէ երբ պէտք է տեղի ունենան որոշակի մրցումներ, որպէսզի իրենք կարողանան զզանոնք ուղիղ հեռարձակմամբ ցունադրել Միացեալ Նահանգներու մէջ{{sfn|Cooper-Chen|2005|p=230}}։ Արդիւնքները եղած են հակասական. 2006-ին Ձմեռնային ողոմպիական խաղերու վարկանիշը եղած է էականօրէն աւելի ցածր, քան 2002 թուականի ողոմպիական խաղերունը, սակայն հեռուստադիտողներու թուաքանակի մեծ աճ է նկատուել 2008 թուականի Ամառնային ողոմպիական խաղերու ժամանակ, իսկ 2012-ի Ամառնային ողոմպիական խաղերը դարձած են ամենամեծ դիտումները ունեցած իրադարձութիւնը ԱՄՆ հեռուստատեսութեան ողջ պատմութեան ընթացքին<ref name="ratings" />{{sfn|Woods|2007|p=146}}<ref>{{cite news|title=London Olympics 2012 Ratings: Most Watched Event In TV History|date=13 August 2012|work=The Huffington Post|url=http://www.huffingtonpost.com/2012/08/13/london-olympics-2012-ratings-most-watched-ever_n_1774032.html|accessdate=12 July 2013}}</ref>։ Ողոմպիական ապրանքանիշի վաճառքը եղած է վիճահարոյց։ Փաստարկումը այն է, որ ողոմպիական խաղերը այլեւս չեն տարբերիր այլ առեւտրային մարզական ներկայացումներուն{{sfn|Slack|2004|p=194}}։ Յատկապէս քննադատուած է ՄՕԿ-ի կողմէն շուկայի յագեցումը 1996-ին Ատլանտայի մէջ եւ 2000-ին Սիտնիի մէջ տեղի ունեցած ողոմպիական խաղերու ժամանակ, երբ քաղաքները լի էին ողոմպիական խաղերուն վերաբերող իրեր առաջարկող ընկերութիւններով ու վաճառականներով{{sfn|Buchanon|Mallon|2006|p=cii}}։ ՄՕԿ-ը նշած է, որ իրենք հաշուի կառնեն այդ՝ ապագային նման երեւույթներ թոյլ չտալու համար{{sfn|Buchanon|Mallon|2006|p=cii}}։ Քննադատութեան մէկ այլ պատճառ դարձած է այն հանգամանքը, որ ողոմպիական խաղերու կազմակերպումը կը ֆինանսաւորուի հիւրընկալող քաղաքի ու երկրի կառավարութեան կողմէն, սակայն ՄՕԿ-ը կը վերահսկէ ողոմպիական խորհրդանիշներու օգտագործման իրաւունքներն ու անորմէ ստացուած շահոյթները։ ՄՕԿ-ը որոշակի տոկոսներ կը ստանայ նաեւ հովանաւորներու տրամադրած եւ հեռարձակման համար վճարուած գումարներուն{{sfn|Slack|2004|p=194}}։ Քաղաքները կը շարունակեն պայքարիլ ողոմպիական խաղերը հիւրընկալելու համար, թէեւ ոչ մէկ երաշխիք կայ, որ իրենք կրնան վերադարձնել իրենց ներդրումները{{sfn|Slack|2004|pp=194–195}}։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Betty_Kilerjian/Ավազարկղ» էջից