«Արփա»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 2.
{{Տեղեկաքարտ Գետ}}
 
'''Արփա''', ''Արևելյան Արփաչայ, Արփանյալ, Արփաչայ, Ձորագետ, Ջերմ'', գետ [[Հայաստան]]ի [[Վայոց ձորի մարզ]]ում, [[Արաքս]]ի ձախ վտակը։
'''Արփա''', ''Արևելյան Արփաչայ, Արփանյալ, Արփաչայ, Ձորագետ, Ջերմ'', գետ [[Հայաստան]]ի Վայոց ձորի մարզում, Արաքսի ձախ վտակը։ Սկիզբ է առնում [[Թեքսարի լեռներ]]ից։ Վերին հոսանքում գետը դանդաղահոս է, բայց դեռ չհասած [[Ջերմուկ (քաղաք)|Ջերմուկ]] առողջարան՝ դառնում է արագահոս և, ճեղքելով Վարդենիսի լեռնալանջերը, գահավիժում է անտառապատ խոր կիրճը։ Ջերմուկից ներքև Արփան հոսում է գալարումներով և իր ընթացքը մերթ արագ, մերթ դանդաղ շարունակում է մինչև [[Արենի]] գյուղը։ Ստորին հոսանքում Արփան բաժանվում է բազմաթիվ մեծ ու փոքր առուների և ամռան ամիսներին ամբողջովին օգտագործվում է դաշտերն ու այգիները ոռոգելու համար։ [[Արաքս]]ի մեջ է թփվում [[Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն|Նախիջևանի Հանրապետության]] տարածքում։
 
'''Արփա''',Սկիզբ ''Արևելյանէ Արփաչայ,առնում Արփանյալ,[[Թեքսարի Արփաչայլեռներ]]ից, Ձորագետ,[[Հորդառատ Ջերմ''աղրյուրներ]]ից, գետ [[ՀայաստանՋերմուկ]]ի Վայոցքաղաքից ձորիթեքում մարզում,է Արաքսիհյուսիս-արևելք ձախև վտակը։ Սկիզբհոսում է առնում [[ԹեքսարիՇարուրի լեռներդաշտ]]ից։ով։ Վերին հոսանքում գետը դանդաղահոս է, բայց դեռ չհասած [[Ջերմուկ (քաղաք)|Ջերմուկ]] առողջարան՝Ջերմուկին՝ դառնում է արագահոս և, ճեղքելով [[Վարդենիսի լեռնաշղթա|Վարդենիսի]] լեռնալանջերը, գահավիժում է անտառապատ խոր կիրճը։ Ջերմուկից ներքև Արփան հոսում է գալարումներով և իր ընթացքը մերթ արագ, մերթ դանդաղ շարունակում է մինչև [[Արենի]] գյուղը։ Ստորին հոսանքում Արփան բաժանվում է բազմաթիվ մեծ ու փոքր առուների և ամռան ամիսներին ամբողջովին օգտագործվում է դաշտերն ու այգիները ոռոգելու համար։ [[Արաքս]]ի մեջ է թփվում [[Նախիջևանի Ինքնավար Հանրապետություն|Նախիջևանի Հանրապետության]] տարածքում։ Ընդհանուր առմամբ հոսում է հյուսիս-արևելք–հարավ-արևմուտք ուղղությամբ։
Ունի 128 կմ երկարություն<ref>{{Գիրք:ՀՀՖՕՀՏԲ|22}}</ref>, 36 կմ չափով հոսում է [[Շարուրդաշտ|Շարուր գավառի]] տարածքով և թափվում Արաքս գետը։ Արաքսի այս ձախափնյա վտակի ջրով էլ հիմնականում ոռոգվում են [[Շարուրի դաշտ]]ի գյուղատնտեսական տարածքները։ 1979-83 թթ. այս գետի վրա՝ Գյումուշլու բանավանի մոտ, կառուցվել է մոտ 180 միլիոն ջրատարողունակությամբ ջրամբար։ Նախիջևանի տարածքներում Արփան սնում էն նրա Ջաղազուր, Յայջի և Ախուրա ոչ մեծ գետակները։ Ջրի ծախսը 21,2 խմ/վ։
 
Երկարություն 128 կմ է, ջըրհավաք մակերեսը՝ մոտ 2600 կմ², իսկ ջրի հոսանքը հասնում է 22 մ³/վ<ref>{{Գիրք:ՀՀՖՕՀՏԲ|22}}</ref>։
Արփա գետի վերին հոսանքում կառուցվել է [[Կեչուտի ջրամբար]]ը, որտեղից սկսվում է [[Արփա-Սևան]] ջրատար թունելը։
 
Վերին հոսանքում գտնվում են Ջերմուկ առողջարանը և համանուն ջրվեժը։ Այստեզ կառուցված են Բարձրունոյւ, Ազատեկի և Արփի ջրհան կայանները։ 1981 թ շահագործման է հանձնվել Արփա—Սևան ջրատարը, որի գլխամասում սաեղծվել է Կեչուտի ջրամբար թունելը։ Արփաի վրա կառուցված են Ջերմուկի, Ազատեկի, Եղեգնաձորի և Արենիի ՀԷԿ-երը։ 1979-83 թթ. գետի վրա՝ Գյումուշլու բանավանի մոտ, կառուցվել է մոտ 180 միլիոն ջրատարողունակությամբ ջրամբար։
Արտակարգ գրավիչ է Արփա գետի հովիտը իր վերին հոսանքում։ Այստեղ են գտնվում Ջերմուկ առողջարանը և համանուն ջրվեժը։Արփան կամ Արփաչան Հայաստանի միակ գետն է, որի հոսքը հակառակ ուղղությամբ է.
 
Հնում սովորաբար կոչվեչ է ''Արփանյալ'', իսկ վերին հոսանքը՝ ''Ջերմ''։
 
Ջրերը մեծ չափով օդտագործվում են ոոոգման համար։
 
Ագարակաձորի մոտ Արփաի վրա կանգուն է և բանուկ XIII դ կառուցվա միակամար կամուրջը։
 
Վտակներից են՝ ձախ կողմից [[Թրփ]], [[Գնիշիկ]], աջից՝ [[Հերհեր]], [[Եզեգիս]], [[Ելփին]]։ Նախիջևանի տարածքներում Արփան սնում էն նրա [[Ջաղազուր]], [[Յայջի]] և [[Ախուրա]] ոչ մեծ գետակները։
 
== Պատկերասրահ ==
Տող 19 ⟶ 27՝
Արփա գետը ստորին հոսանքում.jpg|Արփա գետը ստորին հոսանքում
</gallery>
 
== Գրականություն ==
* Այվազյան, Նախիջևան. պատկերազարդ բնաշխարհիկ հանրագիտակ
 
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
 
== Արտաքին հղումներ ==
* [http://hay-arm.blogspot.am/2013/12/Arpa-geti-dzor.html Արփա գետի ձոր]
{{Արտաքին հղումներ}}
 
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Արփա» էջից