XX դարի ընթացքում գիտակցվեց ուտոպիայի և ուտոպիզմի երկակիություն Լայմեն Սերդժենտը<sup>en</sup> այն նկարագրում էր այսպես «ուտոպիա» — դա լեզվական կամ ռացիոնալ պրոեկտ է իդեալական հասարակության, քանի որ ուտոպիզմը տարատեսակություն է նրա կառուցման ճանապարհին, այսինքն ուտոպիզմը արտահայտվում է տեքստերի գրության մեջ, ուտոպիական («ուտոպիական փորձարկումներ»), իդեալական քաղաքների ծրագրավորում և այլն: Է. Լ. Չերտկովայի կարծիքով սոցիալական ուտոպիզմը — գիտակցության տեսակ է, որը ծագում է յուրահատուկ հասկացողության և ուտոպիական գաղափարների կիրառման և փնտրտուքների արդյունքում:
Սոցիալական ուտոպիզմը և ուտոպիան ունեն ընդհանուր արմատներ` պատմության անավարտություն, գոյություն ունեցող աշխարհի անկատարություն և ձգտում սոցիալական հանդարտության համերաշխության: ՉնայծՉնայած ուտոպիային հատուկ է միստիկական վերափոխում աշխարհի, որն արտահայտվում է սոցիալական ուտոպիզմի մեջ`ձգտումով նրա ռեալ, իրական վերափոխման համապատասխանաբար առաջադրվող մոդելի հետ, իսկ ալտերնատիվ իդեալական աշխարհի ստեղծումը մտքի ջանքերով և երևակայությամբ բացահայտվում է ռեվոլյուցիոն մեթոդներով նրա վերափոխումը հանուն գոյություն ունեցող ապստրակտ սկզբունքների Այդ ձգտման իրացման փորձերը բացահայտում են, տե որքանով է սոցիալական ուտոպիզմը հեռու ինչպես ուտոպիայից, այնպես էլ իրականությունի XIX—XX դարերի ընթացքում ուտոպիա հասկացությունը աստիճանաբար ձեռք բերեց բացասական իմաստ և վերածվեց սովորական կենցաղային նշանակության բոլոր ստեղծագործությունների և տրակտատների համար, որը ներառում է ոչ իրական պլաններ ռադիկալ վերակառուցում հասարակական հարաբերությունների Սակայն քննադատական վերլուծության ժամանակ գերիշխող ուղղությունը<ref>Sargent, 2005, p. 2405.</ref>, Ե. Լ. Չերտովսկու կարծիքով մնում է համեմատությունը գիտական և սոցիալական թեորիաների հետ, չկայացվածության թագազրկումը, ինչպես նաև թեորիաների մերկացումը չհամապատասխանեցվող ռեալ, իրական հնարավորությունների հետ հասարակական զարգացման<ref>Лекторский, 1996, Черткова Е. Л. Специфика утопического сознания и проблема идеала, с. 156—187.</ref>:
