«Ճարպակալում»–ի խմբագրումների տարբերություն

Ավելացվել է 157 բայտ ,  5 տարի առաջ
Առանց խմբագրման ամփոփման
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Տող 346.
]]
[[File:Venus von Willendorf 01.jpg|thumb|upright=1.0|alt=A carved stone miniature figurine depicted an obese female.|[[Վիլլենդորֆյան Վեներա]] ստեղծված 24.000-22.000 մ.թ.ա.]]
[[Հին հունական բժշկություն|Հին հունական բժշկությունն]] ընդունում էր ճարպակալումը որպես առողջական խանգարում և նշում, որ այն նույն կերպ էր ընդունվում նաև [[Հին Եգիպտոս|Հին Եգիպտոսում]]<ref name=Haslam2007>{{cite journal | author = Haslam D | title = Obesity: a medical history | journal = Obes Rev | volume = 8 Suppl 1 | issue = | pages = 31–36 | date = March 2007 | pmid = 17316298 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2007.00314.x | url = | type=Review }}</ref>: [[Հիպոկրատ|Հիպոկրատը]] գրում էր «Գիրությունը ինքնուրույն հիվանդություն չէ, բայց նախորդում է այլ հիվանդությունների»<ref name=HaslamJames/>: Հնդիկ վիրաբույժ [[Սուշրուտա|Սուշրուտան]] (Ք.ա. 6-րդ դար) կապում էր ճարպակալումը [[Շաքարային դիաբետ|դիաբետի]] և սրտի խանգարումների հետ<ref name=Dwivedi&Dwivedi07/>: Նա առաջարկում էր որպես ճարպակալման և նրա կողմնակի էֆեկտների բուժում ֆիզիկական ակտիվությունը<ref name=Dwivedi&Dwivedi07>{{cite web|url=http://medind.nic.in/iae/t07/i4/iaet07i4p243.pdf |format=PDF |title=History of Medicine: Sushruta – the Clinician – Teacher par Excellence |accessdate=2008-09-19 |work=Dwivedi, Girish & Dwivedi, Shridhar |publisher= |year=2007 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20081010045900/http://medind.nic.in/iae/t07/i4/iaet07i4p243.pdf |archivedate=2008-10-10 |df= }}</ref>: Մարդկության պատմությունը մեծ մաս դեպքերում աչքի էր ընկնում պայքարով սննդի անբավարարության դեմ<ref>{{cite book|author1=Theodore Mazzone |author2=Giamila Fantuzzi |title=Adipose Tissue And Adipokines in Health And Disease (Nutrition and Health) |publisher=Humana Press |location=Totowa, NJ |year=2006 |page=222 |isbn=1-58829-721-7 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref>: Այդ պատճառով պատմականորեն ճարպակալումը ընկալվում էր որպես հարստության և բարգավաճման նշան: Այն առավելապես տարածված էր Եվրոպայում բարձր պաշտոնյաների շրջանում [[ՄիջնադարՄիջին դարեր|ՄիջնադարումՄիջին դարերում]] և [[Վերածնունդ|Վերածննդի]] ժամանակ, ինչպես նաև Հին Արևելյան Ասիայի մշակույթում<ref>Keller p. 49</ref>: Անգլիացի բժիշկ-հեղինակ [[Տոբիաս Վեններ|Տոբիաս Վենները]] եղել է առաջիններից մեկն, ով դեռևս 17-րդ դարում հրապարակված անգլիալեզու գրքում նշել է ճարպակալումը որպես հանրային հիվանդություն<ref name=Haslam2007/><ref>{{cite book|url=https://books.google.am/?id=ShdaOI8TmBAC&lpg=PA18&dq=tobias%20venner%20obesity&pg=PA18#v=onepage&q=tobias%20venner%20obesity&f=false|title=Fat Boys: A Slim Book|first=Sander L|last=Gilman|page=18|publisher= University of Nebraska Press|year=2004|isbn=0803221835}}</ref>:
 
[[Արդյունաբերական հեղափոխություն|Արդյունաբերական հեղափոխության]] սկզբի հետ պարզ դարձավ, որ բնակչության ռազմական և տնտեսական հնարավորությունները կախված էին զինվորների և աշխատավորների մարմնի չափերից և ուժից<ref name=Caballero/>: Մարմնի զանգվածի ինդեքսի միջին թվի աճը թերքաշից մինչև նորմալ քաշ խաղացել է նշանակալի դեր արդյունաբերական հասարակության զարգացման կյանքում<ref name=Caballero/>: Քաշի և հասակի ավելացում է սկսվել դիտվել 19-րդ դարում զարգացած երկրներում: 20-րդ դարի ընթացքում, երբ պոպուլիացիան հասավ հասակի իր գենետիկ պոտենցիալին, քաշը սկսեց աճել ավելի շատ, քան հասակը, ինչն էլ բերեց ճարպակալման զարգացմանը<ref name=Caballero/>: 1950-ական թվականներին զարգացած երկրների ֆինանսական վիճակի բարելավմանը զուգընթաց նվազեց մանկական մահացությունը, սակայն առավել բնորոշ դարձան ճարպակալմամբ պայմանավորված սրտի և երիկամների ախտահարումները<ref name=Caballero/><ref>{{cite journal | author = Breslow L | title = Public Health Aspects of Weight Control | journal = Am J Public Health Nations Health | volume = 42 | issue = 9 | pages = 1116–20 | date = September 1952 | pmid = 12976585 | pmc = 1526346 | doi = 10.2105/AJPH.42.9.1116 }}</ref>: Այս ժամանակահատվածում ապահովագրական կազմակերպությունները գիտակցեցին կապը ճարպակալման և կյանքի միջին տևողության միջև, որից հետո բարձրացավ ճարպակալմամբ տառապողների ապահովագրական վճարը<ref name=HaslamJames/>:
Տող 364.
 
===Տնտեսական ազդեցություն===
Ի հավելում ազդեցությանն առողջության վրա՝ ճարպակալումը բերում է նաևբազմաթիվ խնդիրների, այդ թվում անբավարարությունն զբաղվածության բնագավառում թերությունների<ref name="Puhl R. p.29">Puhl R., Henderson K., and Brownell K. 2005 p.29</ref><ref>{{cite journal |vauthors=Johansson E, Böckerman P, Kiiskinen U, Heliövaara M | title = Obesity and labour market success in Finland: The difference between having a high BMI and being fat | journal = Economics and Human Biology | volume = 7 | issue = 1 | pages = 36–45 | year = 2009 | pmid = 19249259 | doi = 10.1016/j.ehb.2009.01.008 }}</ref> և գներիբիզնեսում աճինծախսերի բիզնեսումավելացմամբ: Այս ազդեցությունն անդրադառնում է հասարակության բոլոր շերտերի վրա՝ անհատների, կազմակերպությունների և կառավարության:
 
2005 թվականին ԱՄՆ-ում ճարպակալման հետ կապված ծախսերը գնահատվել են 190.2 միլիարդ դոլլար կամ բոլոր բժշկական ծասսերի 20.6%-ը<ref name=medical-costs>{{cite journal |vauthors=Cawley J, Meyerhoefer C | title = The medical care costs of obesity: An instrumental variables approach | journal = Journal of Health Economics | volume = 31 | issue = 1 | pages = 219–30 | date = January 2012 | pmid = 22094013 | doi = 10.1016/j.jhealeco.2011.10.003 }}</ref><ref>{{cite journal|vauthors=Finkelstein EA, Fiebelkorn IA, Wang G |title=National medical spending attributable to overweight and obesity: How much, and who's paying |journal=Health Affairs |volume=Online |issue=May |pages= |date=1 January 2003 |url=http://content.healthaffairs.org/cgi/content/full/hlthaff.w3.219v1/DC1 |doi=10.1377/hlthaff.w3.219}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cdc.gov/nccdphp/dnpa/obesity/economic_consequences.htm |title=Obesity and overweight: Economic consequences |publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] |date=22 May 2007 |accessdate=2007-09-05}}</ref>, մինչդեռ 1997 թվականին Կանադայում ճարպակալման ծախսերը կազմել են 2 միլիարդ [[կանադական դոլար]] (առողջապահական ծախսերի 2.4%-ը)<ref name="CADG2006"/>: 2005 թվականին Ավստրալիայում ավելցուկային քաշի և ճարպակալման ուղղակի ընդհանուր տարեկան ծախսը եղել է 21 միլիարդ [[ավստրալիական դոլար]]: Նաև ավելցուկային քաշով և ճարպակալած ավստրալացիները կառավարության կողմից ստանում են 35.6 միլիարդ ավստրալիական դոլար<ref name="MJA2009">{{cite journal |vauthors=Colagiuri S, Lee CM, Colagiuri R, Magliano D, Shaw JE, Zimmet PZ, Caterson ID | title = The cost of overweight and obesity in Australia | journal = The Medical Journal of Australia | volume = 192 | issue = 5 | pages = 260–64 | year = 2010 | pmid = 20201759 | doi = | url = http://www.mja.com.au/public/issues/192_05_010310/col10841_fm.html | type = Comparative Study }}</ref>: Միայն ԱՄՆ-ում դիետիկ մթերքների վրա տարեկան ծախսը կազմում է 40-100 միլիարդ դոլար<ref>{{cite news|last=Cummings |first=Laura |title=The diet business: Banking on failure |publisher=BBC News |date=5 February 2003 |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/business/2725943.stm |accessdate=25 February 2009}}</ref>:
Տող 371.
 
[[File:Wide Chair.jpg|thumb|left|upright=1.3|alt=An extra wide chair beside a number of normal sized chairs.|Ծառայությունները պետք է հարմարեցվեն ճարպակալած մարդկանց համար լրացուցիչ միջոցներով՝ ինչպիսին է օրինակ լայն աթոռները<ref>{{cite journal|author=Bakewell J |title=Bariatric furniture: Considerations for use |journal=Int J Ther Rehabil |issue=7 |pages=329–33 |year=2007 |url=http://www.ijtr.co.uk/cgi-bin/go.pl/library/article.cgi?uid=23858;article=IJTR_14_7_329_333 |volume=14}}</ref>:]]
Ճարպակալումը կարող է բերել հանրության կողմից քննադատույուններիխտրականությունների և վնասելվնաս հասցնել աշխատունակությանը<ref name="Puhl R. p.29"/>: Ի համեմատ նորմալ քաշ ունեցող աշխատակիցներիէաշխատակիցների ճարպակալմամբ տառապողներն ավելի հաճախ են բացակայում աշխատանքից և վերցնում հիվանդանոցային օրեր, ինչն ավելացնում է գործատուի ծախսերն ու նվազեցնում աշխատանքի արդյունավետությունը<ref>{{cite journal |vauthors=Neovius K, Johansson K, Kark M, Neovius M | title = Obesity status and sick leave: a systematic review | journal = Obes Rev | volume = 10 | issue = 1 | pages = 17–27 | date = January 2009 | pmid = 18778315 | doi = 10.1111/j.1467-789X.2008.00521.x | url = | type = Review }}</ref>: Դյուկի համալսարանի կատարած հետազոտության համաձայն՝ ավելի քան 40 կգ/մ<sup>2</sup> ՄԶՑՄԶԻ ունեցող աշխատակիցները կրկնակի անգամ ավելի շատ են աշխատանքային փոխհատուցման հայտ ներկայացնում քան՝ 18.5–24.9 կգ/մ<sup>2</sup> ՄԶՑՄԶԻ ունեցողները:, Ինչպեսինչպես նաև նրանք ունեն 12 անգամ ավելի շատ բաց թողնված աշխատանքային օրեր: Ամենից բնորոշ վնասվածքները այս խմբում պայմանավորված են անկումներով և վերելներովվերելքներով, որոնք բերում են ստորին վերջույթներիվերջույթի, դաստակներիդաստակի, ձեռքերիձեռքի կամ մեջքի վնասմանը<ref>{{cite journal |vauthors=Ostbye T, Dement JM, Krause KM | title = Obesity and workers' compensation: Results from the Duke Health and Safety Surveillance System | journal = Arch. Intern. Med. | volume = 167 | issue = 8 | pages = 766–73 | year = 2007 | pmid = 17452538 | doi = 10.1001/archinte.167.8.766 | type = Research Support }}</ref>: Ալաբամա նահանգի ծառայողական մարմնի հակասական որոշմամբ՝որոշմամբ ճարպակալմամբ տառապող աշխատակիցները պարտաովորվումպարտավորվում են վճարել ամսական 25 դոլար՝ առողջության ապահովագրման համար, որը կդառնա անվճար, եթե նրանք քայլեր ձեռնարկեն քաշ կորցնելու և առողջությունը կարգավորելու ուղղությամբ: Այս միջոցառումները սկիզբ են առել 2010 թվականի հունվարից և կիրառվում են 35 կգ/մ<sup>2</sup> ՄԶՑՄԶԻ ունեցող և իրենց առողջության բարելավմամբ չզբաղվող աշխատակիցների համար<ref>{{cite web|url=http://www.webmd.com/diet/news/20080825/alabama-obesity-penalty-stirs-debate |title=Alabama "Obesity Penalty" Stirs Debate |work=Don Fernandez |accessdate=April 5, 2009}}</ref>:
 
Որոշ հետազոտություններ ցույց են տալիս, որ ճարպակալում ունեցող մարդիք ավելի քիչ աշխատանքի հրավեր, և ավելի հազվադեպ են պաշտոնի բարձրացում են ստանում<ref name=Bias2001/>: Նաև ճարպակալմամբ տառապողներն ավելի քիչ են վարձատրվում, քան միևնույն աշխատանքը կատարող չճարպակալած կոլեգաների համեմատ, միջինում ճարպակալած կանայք վաստակում են 6%-ով, իսկ տղամարդիք՝ 3%-ով ավելի քիչ<ref>Puhl R., Henderson K., and Brownell K. 2005 p.30</ref>:
 
Որոշ ոլորտների համար, ինչպիսիք են ավիաընկերությունները, առողջապահությունն ու սննդի արտադրությունը, ծագում են յուրահատուկ խնդիրներ: Կախված ճարպակալման աճի տենդենցով՝ ավիաընկերությունների առջև կանգնում է վառելիքի ծաղսիծախսի աճի և նստատեղերի լայնության մեծացման խնդիրը<ref>{{cite web|author=Lisa DiCarlo |url=https://www.forbes.com/2002/10/24/cx_ld_1024obese.html |title=Why Airlines Can't Cut The Fat |work=Forbes.com |date=2002-10-24 |accessdate=2008-07-23}}</ref>: 2000 թվականին ճարպակալած ուղևորների գերքաշըավելորդ դարձրեցքաշն արժեցավ ավիաընկերությունների ծախսըհամար 275 միլիոն դոլար<ref>{{cite journal |vauthors=Dannenberg AL, Burton DC, Jackson RJ | title = Economic and environmental costs of obesity: The impact on airlines | journal = American journal of preventive medicine | volume = 27 | issue = 3 | page = 264 | year = 2004 | pmid = 15450642 | doi = 10.1016/j.amepre.2004.06.004 | type = Letter }}</ref>: Առողջապահությունը ստիպված էր ձեռնաևկելկիրառել նոր հարմարություններ խիստ ճարպակալած մարդկանց խնամքի համար, ներառյալ հատուկ բարձրացնող սարքավորումներ և [[Բարիատրիկ շտապ օգնություն|բարիատրիկ շտապ օգնություն մեքենաներ]]<ref>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/Health/Diet/obese-health-care-bariatric-ambulances/story?id=7981746 |title=Who Should Pay for Obese Health Care? |author=Lauren Cox |publisher=ABC News |date=July 2, 2009 |accessdate=2012-08-06}}</ref>: Ռեստորանների գների աճը պայմանավորված է նրանց դեմ տրվող դատական հացերովհայցերով, որոնցում ներկայացվում է մեղադրանք՝ ճարպակալմանը նպաստելու կապակցությամբ<ref name=Govtrack>{{cite web|url=http://www.govtrack.us/congress/bill.xpd?bill=h109-554 |title=109th U.S. Congress (2005–2006) H.R. 554: 109th U.S. Congress (2005–2006) H.R. 554: Personal Responsibility in Food Consumption Act of 2005 |publisher=GovTrack.us |accessdate=2008-07-24}}</ref>: 2005 թվականին ԱՄՆ-ի կոնգրեսը առաջադրեց օրինագիծ՝ դադարեցնելու քաղաքացիական հայցերը սննդի արդյունաբերության դեմ պայմանավորված ճարպակալման հետ, սակայն այն այդպես էլ օրենք չդարձավ<ref name=Govtrack/>:
 
2013 թվականին [[Ամերիկայի բժշկական ասոցիացիա|Ամերիկայի բժշկական ասոցիացիայի]] (ԱԲԱ) կողմից ճարպակալումը որպես քրոնիկ հիվանդություն դասակարգելուց հետո<ref name="NYTimes20130618">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=0|title=A.M.A. Recognizes Obesity as a Disease|last=Pollack|first=Andrew|date=June 18, 2013|newspaper=New York Times|archiveurl=https://www.webcitation.org/6Hav05TK0?url=http://www.nytimes.com/2013/06/19/business/ama-recognizes-obesity-as-a-disease.html?_r=1&|archivedate=June 23, 2013|deadurl=yes|df=}}</ref> ընդունվեց, որ ապահովագրական կազմակերպություններն սկսելու են ավելի հաճախ վճարել ճարպակալման բուժման, խորհրդակցությունների և վիրահատությունների համար, ուստի ճարպակալման բուժման դեղերի և գենային թերապիայի համար իրականացվող հետազոտությունների և զարգացման համար ծախսերը պետք է դառնան ավելի հասանելի, եթե ապահովագրողները սուբսիդավորեն այդ ծախսերը<ref name=WashPost20130620/>: ԱԲԱ-ի դասակարգումը սակայն չի հանդիսանում օրինապես պարտավորող, ուստի առողջական ապահովագրողն իրավունք ունի մերժել դրա հետ կապված բուժման կամ միջամտությունների ծախսերը<ref name=WashPost20130620>{{cite web|url=https://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2013/06/20/a-changing-battlefield-in-the-fight-against-fat/?wpisrc=nl_tech_b |title=A changing battlefield in the fight against fat |last=Basulto |first=Dominic |date=June 20, 2013 |website=The Washington Post |publisher= |accessdate=June 20, 2013 |deadurl=no |archiveurl=https://www.webcitation.org/6HWwftXgI?url=http://www.washingtonpost.com/blogs/innovations/wp/2013/06/20/a-changing-battlefield-in-the-fight-against-fat/?wpisrc=nl_tech_b |archivedate=June 21, 2013 |df= }}</ref>:
 
2014 թվականին [[Եվրոպական դատարան|Եվրոպական դատարանը]] ընդունեց, որ ծանր աստիճանի ճարպակալումը հանդիսանում է հաշմանդամություն: Ըստ Դատարանի որոշման՝ եթե ճարպակալումը խոչընդոտում է մասնագիտական կյանքում ամբողջականլիովին և արդյունավետ մասնակցությանը՝մասնակցությանը, մյուս աշխատակիցների հետ հավասար հիմքերիպայմանների վրադեպքում, այդ դեպքումապա այն պետք է համարվի հաշմանդամություն, և մարդուն այդ հիմքերի վրա աշխատանքից հեռացնելը կդիտարկվի որպես խտրականություն<ref>{{Cite web|url = https://www.reuters.com/article/2014/12/18/eu-courts-obesity-idUSL1N0U20PE20141218|title = Obesity can be deemed a disability at work - EU court|date = December 18, 2014|accessdate = December 18, 2014|website = Reuters|publisher = }}</ref>:
 
===Չափի ընդունում===
56

edits