«Մոհամմադ Ռեզա Փահլավի»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Տող 42.
Երկրորդ հերթին Թեհրանը ակտիվ մասնակցություն ունեցավ [[Նավթ արտահանող երկրների կազմակերպություն]] ստեղծման և [[Արևմուտք|Արևմուտքի]] [[Նավթ|նավթի]] արդյունաբերությամբ զբաղվող երկրների միջև հավասար հարաբերությունների հաստատման պայքարի մեջ : Պայքարն ընթանում էր նավթի գնի բարձրացման և նավթի ստացման իրավունք ձեռք բերելու իրավունքների ընդլայման համար: 1973 թվականին ՄՆԿ-ի ամբողջ ունեցվածքը տրվեց Իրանի ազգային նավթային ընկերությանը՝ 20 տարի ժամկետով և վերջինիս կողմից 60% եկամուտը [[Թեհրան|Թեհրանին]] փոխանցելու պայմանով: Նավթի գնի բարձրացման և ՄՆԿ-ի եկամուտների՝ հոգուտ Նավթային ազգային ընկերության փոխանցման արդյունքում Իրանի նավթային եկամուտները 1972 թվականից մինչև 1974 թվականը աճեցին 2,4 միլիարդ դոլլարով:
Երրորդ հերթին շահի արտաքին քաղաքականության մեջ հայտնվեց նաև իմպերիալիստական գծեր: Իրանի զինվորական ներուժը գնալով աճում էր (1970 ական թվականներին ռազմական ծախսերը աճեցին 20 անգամ): Իրանը նպատակ ուներ սահմանել վերահսկողություն հաստատել աշխարհի «նավթային տակառի»՝ [[Պարսից ծոց|Պարսից ծոցի]] վրա, ինչը համաշխարհային [[Կապիտալիզմ|կապիտալիստական]] տնտեսությունը կդներ [[Թեհրան|Թեհրանից]] որոշակի կախվածության մեջ: Ստեղծելով աշխարհում ամենահզոր նավատորմը օդային հարթակում, [[Երրորդ աշխարհ|երրորդ աշխարհում]] ամենակատարյալ հրթիռային համակարգը և [[ՆԱՏՕ|ՆԱՏՕ-ի]] անդամ երկրների մեջ (բացի ԱՄՆ-ից) ինքնաթիռային կայան, Իրանը ձգտում էր վերահսկողություն հաստատել աշխարհի նավթային տրանսպորտի զարկերակ համարվող [[Հորմուզի նեղուց|Հորմուզի նեղուցին]]: Ձգտելով հաստատվել նեղուցի մյուս ափին, շահը խառնվեց [[Օման|Օմանի]] ներքին կոնֆլիկտին և իր զորքերը ուղարկեց այս սուլթանություն [[Պարտիզանական պայքար|պարտիզանական պայքարի]] դեմ հանդես գալու համար: Մյուս արաբական պետությունների հետ [[Թեհրան|Թեհրանը]] ունեցավ լարված հարաբերություններ: Շահը վախենալով բելուջների անջատողական ձգտումներից, մեծ ջանքեր էր գործադրում [[Պաղեստին|Պաղեստինի]] և [[Աֆղանստան|Աֆղանստանի]] հետ բարեկամական հարաբերությունների պահպանման համար
1971 թվականի դեկտեմբերի 1-ին [[Պարսից ծոց|Պարսից ծոցից]] անգլիական զորքերի դուրսբերումից ու [[Արաբական Միացյալ Էմիրություններ|Արաբական Միացյալ Էմիրությունների]] կազմավորումից հետո իրանական զորքերը [[Հորմուզի նեղուց|Հորմուզի նեղուցում]] զբաղեցրեցին երեք կղզի՝ [[Աբու-Մուսա կղզի|Աբու-Մուսա]] , Տոմբե Բոզորգ և Տոմբե Քուչեկ, պատճառաբանելով, որ այս կղզիները մինչև անգլիացիների գալը եղել էին իրանական (անգլո-իրանական բանակցություններն ու մի շարք արաբական երկրների մերժողական դիրքորոշումը այս հարցում շարունակվում էին մինչև 1972 թվականի հոկտեմբեր):
Շահը պպաշտպանում էր [[Պարսից ծոց|Պարսից ծոցի]] միապետություններին: [[Եմեն|Եմենում]] բռնկված քաղաքացիական պատերազմի ընթացքում (1962—1970) Իրանը աջակցում էր միապետականներին: Նման քաղաքականություն իրականացվեց նաև Օմանում , ուր 1973 թվականին ուղարկվեց արշավախումբ, որը մեծ դեր խաղաց [[Դոֆար]] նահանգում բռնկված հակամիապետական պարտիզանական պայքարում:
Շահը ընկերական հարաբերություններ էր պահպանում [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|Սովետական միության]] հետ: Մոհամմադ Ռեզա Փահլավին երեք անգամ այցելեց [[Խորհրդային Սոցիալիստական Հանրապետությունների Միություն|ԽՍՀՄ]] 1956, 1965 և 1972 թվականներին:
1963, 1966 և 1972 թվականներին ԽՍՀՄ-ի և Իրանի միջև կնքվեցին համաձայնագրեր տնտեսական, տեխնիկական , տարբեր արդյունաբերական ձեռնարկությունների կառուցման և այլ բնագավառներում:
Մոհամմադ Ռեզան մոահմեդական առաջնորդներից առաջիններից էր , ով դիվանագիտական կապեր հաստատեց [[Իսրայել|Իսրայելի]] հետ, ինչն արմատական մահմեդական հոգևորականների կողմից օգտագործվեց շահին քննադատելու համար որպես «սիոնիստների քաղաքականության մեղսակից»:
Բավականին լարված էին հարաբերությունները [[Իրաք|Իրաքի]] հետ: 1975 թվականին [[Սադդամ Հուսեյն|Սադամ Հուսեյնի]] հետ կնքվեց Ալժիրյան պայմանագիրը: Կոնֆլիկտը, սակայն բացահայտ պատերազմի վերաճեց միայն շահի գահընկեցությունից հետո, երբ [[Իրանի իսլամական հեղափոխություն|հեղափոխությունն]] ու ռեպրեսիաները այնքան թուլացրեցին [[Իրանական բանակի օր|իրանական բանակը]], որ [[Սադդամ Հուսեյն|Սադամ Հուսեյնը]] որոշեց հարձակվել [[Իրան|Իրանի]] վրա:
== Շահի ներքին քաղաքականություն և արմատական բարեփոխումներ ==
1963 թվականին շահը սկսեց խոշոր արմատական բարեփոխումներ իրականացնել տնտեսական , սոցիալական կյանքում, ինչը ստացավ «Սպիտակ հեղափոխություն» անունը:Սկզբնապես ծրագիրն իր մեջ ներառում էր 6 կետ, որոնց հետո ավելացվեցին ևս 13-ը: Ծրագրի կարևոր մաս էր համարվում հողային բարեփոխումը, որի ընթացքում պետությունը նավթի արտահանումից ստացած եկամուտով գնում էր կալվածատերերից հողատարածքներ և հետո վերավաճառում դրանք գյուղացիներին մասմաս վճարելու պայմանով , շուկայականից 30% էժան գնով: 1970 թվականին հող ստացավ 1,2 մլն գյուղացիական ընտանիք (Իրանի գյուղացիների մոտ կեսը): Ազգայնացվեցին անտառներն ու արոտավայրերը:
К 1970 году землю получили 1,2 млн крестьянских семей (около половины всех иранских крестьян). Были национализированы леса и пастбища. Развернулась индустриализация, при содействии государства строились современные металлургические, машиностроительные, нефтехимические, автомобилестроительные, судостроительные и самолётостроительные предприятия. В то же время часть государственных предприятий была приватизирована с распространением программ участия рабочих в прибыли.
Радикальные реформы вызвали оппозицию консервативно настроенных широких народных масс и мусульманского шиитского духовенства. Сам шах пытался порвать со многими исламскими традициями, даже ввёл ненадолго летосчисление не от хиджры, а от начала династии Ахеменидов (1976 год был объявлен им вместо 1355 года хиджры 2535 годом шахиншахской власти); вскоре он был вынужден отменить это непопулярное нововведение. В 1973 году в Иране был установлен авторитарный однопартийный режим, всем гражданам было велено принадлежать к правящей партии, а все прочие общественные объединения запрещены.
| |||