«Սուրբ Աստվածածին Կաթողիկե եկեղեցի (Երևան)»–ի խմբագրումների տարբերություն

Կաթողիկե - Սբ Աստվածածինը իրենից ներկայացրել է արտաքուստ ուղղանկյուն հատակագծով շինություն, որը ուներ չորս հաստ սյուներով եռանավ սրահ և արտաքին պատերին նստած երկթեք տանիքով թաղակապ ծածկ, հարավային դռան առջև` գավիթ, որը, ըստ արձանագրության, նորոգվել է 1860թ.1860 թվականին: Կաթողիկեի հին շինությունն ունեցել է նաև ժամատուն, որը կառուցել է երևանցի բարերար Արզումբեկի որդի Խոջա Գրիգորը: Վերջինս եկեղեցուն նվիրել է ձեռագրեր, թանկարժեք եկեղեցական իրեր: 1652 թ.թվականին գրված ձեռագիր ՙՅասմաւուրի՚-ի հիշատակարանում գրված է. ՙԵւ շինեաց (Խոջա Գրիգորը) զկաթուղիկէ եկեղեցւոյ ժամատունն ի հիմանց բազում ծախիւք և ետ ընծայս եկեղեցւոյ մեկ յասմաւուր, մեկ ճաշոց, մեկ ոսկետուփ մագաղաթ աւետարան, մեկ ատենի սաղմոս, մեկ զառբաբ շուրջառ իր զգեստովն, մեկ արծաթե բուրվառ, մեկ ջահ, չորս թուջի կանթեղ,…՚: <ref>Կարո Ղաֆադարյան, Երևան. Միջնադարյան հուշարձանները և վիմական արձանագրությունները, Երևան 1975</ref>

<blockquote>''Եւ շինեաց (Խոջա Գրիգորը) զկաթուղիկէ եկեղեցւոյ ժամատունն ի հիմանց բազում ծախիւք և ետ ընծայս եկեղեցւոյ մեկ յասմաւուր, մեկ ճաշոց, մեկ ոսկետուփ մագաղաթ աւետարան, մեկ ատենի սաղմոս, մեկ զառբաբ շուրջառ իր զգեստովն, մեկ արծաթե բուրվառ, մեկ ջահ, չորս թուջի կանթեղ,…'': <ref>Կարո Ղաֆադարյան, Երևան. Միջնադարյան հուշարձանները և վիմական արձանագրությունները, Երևան 1975</ref></blockquote>Կաթողիկեն ներքուստ իրենից ներկայացնում էր չորս սյուներով երեք թաղի բաժանված մեծ սրահ, որոնցից միջինի արևելյան մասում գտնվում էր մեծ խորանը կամ սեղանը: Վերջինս իր ներքին հատակագծով առավել նման էր փոքր գմբեթարդ զանգակատան, որն իր պատերով և գմբեթի մի մասով մխրճված էր եկեղեցու սրահի մեջ, միևնույն ժամանակ տարբերվում էր պատերի շարվածքով: Սեղանի ներքին տեսքը նունպես առանձին կառուցված եկեղեցի էր հիշեցնում` նման 13-14րդ դարի կառույցներին: Պատահական չէ, որ արևելյան խորանը առանձին անունով կոչել են Սբ Աստվածածին: Երվանդ Շահազիզը մեջ բերելով Շարդենի հիշատակությունը Սբ Աստվածածին եկեղեցու մասին գրում է, որ օտարերկրյա ճանապարհորդն այն անվանել է ՙԿաթովիկ՚«Կաթովիկ»: Եկեղեցին կործանվել է 1679թ.1679 թվականին մեծ երկրաշարժից, վերակառուցվել է 1693թ.1693 թվականին, ինչի մասին վկայում է արևմտյան պատին ագուցված խաչքարի արձանագրությունը` <blockquote>«ՙՅիշատակ''Յիշատակ է խաչս Օհանիսի որդի Աղամալին թվ. ՌՃԽԲ /1963/՚''»: <ref>Թ. Հակոբյան, Երևանի պատմությունը 1500-1800, Երևան 1971</ref></blockquote>Կաթողիկեի կառուցման տարօրինակ առանձնահատկությունների պարզաբանումը իրականացավ 1936 թվականին, երբ Երևանի նոր հատակագծի և փողոցների բարեկարգման նախագծով որոշվել էր քանդել եկեղեցին: Քանդման աշխատանքներն իրականացվել են հնագետների հսկողության ներքո` Կ. Ղաֆադարյանի ղեկավարությամբ: Քանդումների արդյունքում բացվել է 13-րդ դարով թվագրվող կենտրոնագմբեթ փոքր եկեղեցին, որի հարավային պատի արձանագրությունը վկայում է, որ 1264 թվականին Երևանը հողով ու ջրով գնվել է ոմն Սահմադինի կողմից: Հաշվի առնելով, որ կառույցը Երևանի միջնադարյան պատմության եզակի կանգուն հուշարձաններից է, որոշվում է պահպանել, վերանորոգել եկեղեցին, մաքրել և բարեկարգել շրջապատը /վերականգնող` Հ. Գասպարյան/: Երկար տարիներ մատուռը ծվարել էր ԳԱ Լեզվի ինստիտուտի բակում: 2008 թվականին սկսվել են շինարարական նոր աշխատանքներ, որոնց արդյունքում Լեզվի ինստիտուտի շենքը քանդվել է և գողտրիկ եկեղեցին տեսանելի է բոլոր կողմերից: <ref>Հայաստանի Ազգային Արխիվ, ֆ. 1063, ֆ. 409, ց. 1</ref>

Եկեղեցու հին կառույցի պատերին եղած արձանագրություններից վաղագույնը թվագրված է [[1264]] թվականով։ Նույն եկեղեցու արևմտյան ճակատին կան [[1284]], [[1229]] և [[16-րդ դար]]ով, իսկ հյուսիսային պատին՝ [[1609]] թվականով թվագրված արձանագրություններ։ Ըստ [[Աշխարհբեկ Քալանթար]]ի եկեղեցու բազիլիկըբազիլիկն ըստ կառույցի տեսակի դասական բազիլիկայի խիստ բնորոշ և կայուն տիպ է և ամենաուշը 7-րդ դարի կառույց էր, իսկ ներկայումս պահպանված Սուրբ Աստվածածին մատուռը, որ շարունակում է կրել Կաթողիկե անունը կառուցվել է [[10-րդ դար]]ում։<ref name="Աշխարհբեկ">Աշխարհբեկ Քալանթար, հայաստան Քարե դարից միջնադար, Երևանի կաթողիկեն, Երևան 2007 (ձեռագիրը ԳԱԱ հնագիտության և ազգագրության ինստիտուտում)</ref>

[[21-րդ դար]]ում եկեղեցին գտնվում է [[Աբովյան փողոց]]ի և [[Սայաթ-Նովայի պողոտա (Երևան)|Սայաթ-Նովայի պողոտա]]յի անկյունում։ Սկսած [[2009]] թվականիցթվականի հուլիսի 4-ին Կաթողիկե - Սբ Աստվածածին եկեղեցու հարևանությամբ կատարվեց Սբ Աննա եկեղեցու և Վեհափառ հայրապետի երևանյան նստավայրի հողօրհնեքի արարողությունը` Գարեգին Բ ամենայն հայոց կաթողիկոսի առաջնորդությամբ: նրաՆրա շուրջ խոյանում է եկեղեցական կառույց։