«Էվկլիդես»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
Տող 19.
{{main|Euclid's Elements}}
«[[Սկզբունքներ]]ը» ([[լատիներեն]]՝ Elementa) Էվկլիդեսի ամենակարևոր աշխատությունն է։ Այս անվամբ գրքերը, որտեղ հաջորդաբար շարադրվում էին երկրաչափության և տեսական թվաբանության հիմնական փաստերը, նախկինում կազմվել էին [[Հիպոկրատ Քիոսացի|Հիպոկրատ Քիոսացու]], [[Լեոնտիոս|Լեոնտիոսի]] և [[Ֆեոդիոս|Ֆեոդիոսի]] կողմից: Սակայն Էվկլիդեսի գիրքը դուրս մղեց դրանց շրջանառությունից և շուրջ երկու հազարամյակի ընթացքում մնաց երկրաչափության հիմնական դասգիրքը: Իր դասագիրքը ստեղծելով, Էվկլիդեսը շատ բաներ ընդգրկեց նրա մեջ իր նախորդների հայտնագործություններից, իհարկե մշակելով և համադրելով իր տեսակետների հետ:
«[[Սկզբունքներ]]ը» կազմված է 13 հատորներից, որոնցից առաջինն ամբողջովին նվիրված է եռանկյուններինեռանկյունների և վերջիններիսզուգահեռակողմ քառանկյունիների հատկություններին, այս գրքի հիմնասյուներից է Պյութագորասի հանրահայտ թեորեմը, որը վերաբերում է ուղղանկյուն եռանկյուններին: 2-րդում տրվում են բազմանկյունը հավասարամեծ քառակուսի դարձնելու մեթոդներ, և նվիրված է այսպես կոչված «երկրաչափական հանրահաշվին»: 3-րդը շրջանագծերի մասին է, 4-րդը՝ շրջանագծերին ներգծյալ և արտագծյալ բազմանկյուններիբազմանկյուններին, այս գրքերի վրա աշխատելիս, Էվկլիդեսը հիմնվել է [[Հիպոկրատ Քիոսացի|Հիպոկրատ Քիոսացու]] ուսումնասիրությունների վրա: 5-րդ գրքում տրված է [[Եվդոքս|Եվդոքսի]] կառուցած համամսնությունների ընդհանուր տեսությունը, իսկ 6-րդում այն համադրվում է նման պատկերների հետ, 7-րդ, 8-րդ, և 9-րդ գրքերը նվիրված են թվերի տեսությանը և հանգնում են [[Պյութագորասականություն|պյութագորասականներին]]: VIII գրքի հեղինակը, հավանաբար, [[Արքիտաս|Արքիտասն]] է: Այս գրքերում ուսումնասիրվում են համամսնությունների և երկրաչափական պրոգրեսիաների վերաբերյալ թեորեմներ, ներ են մուծվում նոր մեթոդներ երկու թվերի ամենամեծ քանակով բաժանարարների որոնման համար (այժմ հայտնի [[Էվկլիդեսի ալգորիթմ]] անունով), կառուցվում են զույգ՝ [[Կատարյալ թվեր|կատարյալ թվեր]], ապացուցվում են [[Պարզ թվեր|պարզ թվերի]] բազմության անվերջությունը: 10-րդ գլուխներումգրքում, բերվումորը իրենից ներկայացնում է համեմատականությունների«Սկզբունքների» երկրաչափականամենածավալուն շարադրանքըև ամենաբարդ մասը, 6[[Իռացիոնալիզմ|իռացոնալությունների]] դասակարգումը, հնարավոր է, որ այդ գրքի հեղինակը եղած լինի [[Թեաթեթ Աթենքցի|Թեաթեթ Աթենքցին]]: XI գիրքը իրենից ներկայացնում է տարածաչափության հիմունքները: Իսկ XII գրքում, բացառման մեթոդի օգնությամբ, ապացուցվում են շրջանների, ինչպես նաև բուրգերի և կոների մակերեսների համեմատության թեորեմները, այս գրքի հեղինակը, համընդհանուր ճանաչմամբ հանդիսանում է [[Եվդոքս|Եվդոքսոս Կնիդոսցին]]: Եվ, վերջապես XIII-րդըը նվիրված է նմանություններինհինգ համաչափ բազմանիստերի կառուցմանը, իսկհամարվում վերջինէ, 3-ը՝որ տարածաչափությանը։կառուցողական մասը արվել է Թեաթեթ Աթենքցին: «Սկզբունքները» ստացավ տրամաբանական այնպիսի շարադրանք, որն իր ապրած երկու հազարամյակներում ի զորու չեղավ գերազանցել ոչ ոք։ Այս աշխատությունն իր հազարամյակների պատմության ընթացքում ստացել է բազում մեկնաբանություններ, որոնցից առաջինը ներկայացնում է Հին Հունաստանում մաթեմատիկայի պատմական զարգացման կարևորագույն փաստերը։
Դարեր շարունակ «Սկզբունքները» եղել է երկրաչափության միակ դասագիրքն աշխարհում, իսկ այսօր, չնայած, որ սակավաթիվ երկրներում են դասավանդում այդ գրքով, երկրաչափության բոլոր դասագրքերի հիմքում շարունակում է կանգնել հենց «Սկզբունքները»։
[[Պատկեր:Euclid Vat ms no 190 I prop 47.jpg|left|thumb|250px|Վատիկանյան հին ձեռագիր, т.1, 38v — 39r. Euclid I prop. 47 ([[Պյութագորասի թեորեմ|Պյութագորասի թեորեմը]])]]
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Էվկլիդես» էջից