|
== Ադրբեջանի քաղաքական կուսակցությունները ==
{{coord|40.2|N|51.4|E|display=title}}
[[Ադրբեջան|Ադրբեջանի]] քաղաքական կուսակցական կյանքում գերիշխող դերը պատկանում է [[«Նոր Ադրբեջան» կուսակցություն|«Նոր Ադրբեջան»]] նախագահական կուսակցութությանը։
[[File:Azeri-Chirag-Guneshli.GIF|thumb|right|Ազերի-Չիրագ-Գյունեշլի հանքավայր]]
Ընդդիմադիր կուսակցությունը թույլատրվում են, բայց նրանք չունեն իրատեսական հնարավորությունը գալ իշխանության։ Այնուամենայնիվ կուսակցությունը պարբերաբար Բաքվում կազմակերպում է ցույցեր, սովորաբար հրապարակում, նախկին «Գյալյաբա» («Հաղթանակ») կինոթատրոնի դիմաց, որոնք հաճախ ավարտվում են ոստիկանության հետ բախումներով: [[«Նարնջագույն հեղափոխություն»]]-ից հետո ադրբեջանական ընդդիմադիրները ընդունեցին նարնջագույն գույնը։
== Ազերի-Չիրագ-Գյունեշլի ==
Ադրբեջան-Չիրագ-Գյունեշլի (ադրբեջաներեն՝ Azəri-Çıraq-Günəşli) նավթամթերքի եւ գազի կոնդենսատների մի խումբ է, որը գտնվում է [[Բաքու|Բաքվի]] 90 կմ արեւելքից, [[Կասպից ծով|Կասպից ծովի]] հարավային ջրային տարածքում:
Միավորված ընդդիմություն` Ազադլիք (« Ազատություն ») դաշինքը, YeS - New Policy բլոկը և « Ազգային միաբանություն »շարժումը, խորհրդարանում ներկայացված էին մի քանի պատգամավորների կողմից:
Տարածքի ծովի խորությունը տատանվում է 110-ից մինչեւ 450 մետր: Գյունաշլին հայտնաբերվել է 1981 թ., «Չիրագը», 1985 թ., Ադրբեջանցիները `1987 թ .:
Խոսելով 2005 թվականի դեկտեմբերի 2-ին խորհրդարանի բացման նիստում `Ադրբեջանի նախագահ [[Իլհամ Ալիև|Իլհամ Ալիեւը]] հայտարարել է, որ Ադրբեջանում «նարնջագույն հեղափոխությունների» համար նախադրյալներ չկան, «նոյեմբերի 6-ի քվեարկությունը վերահաստատեց ադրբեջանական ժողովրդի հավատարմությունը իշխող կուսակցության ընթացքին»:
Հարավային Կասպիական նավթի եւ գազի ավազանի մեջ է ընդգրկվում:
== Քաղաքական կուսակցությունների ցուցակը ==
1994 թվականի սեպտեմբերի 20-ին Բաքվում ստորագրվեց Ադրբեջանի Հանրապետության կառավարության եւ միջազգային կոնսորցիումի միջեւ ստորագրվեց «Կասպից ծովի Ազերի (Խազար), Չիրագ (Օսման) եւ Գյունեշլի խորքային հատվածի հետազոտման եւ զարգացման համաձայնագիր:
* [[Ադրբեջանի դաշինքը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Naminə Alyans Partiyası'');
Գյունեշլի մեղմ ջրի մասը մշակվել է 1980 թվականից «Ազնավթ» -ի կողմից:
* [[Ադրբեջանի կոմունիստական կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Kommunist Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի դեմոկրատական կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Demokrat Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի Լիբերալ կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Liberal Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի Ազգային Անկախության Կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի ժողովրդական ճակատ կուսակցությու]]<nowiki/>ն (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Xalq Cəbhəsi Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի ժողովրդական-սոցիալիստական կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Xalq Sosialist Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azerbaycan Sosial-Demokrat Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի սոցիալական ապահովության կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝. ''Azərbaycan Sosial Rifah Partiyası'');
* [[Քաղաքացիական համերաշխություն կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyası'');
* [[Հայրենակիցների կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Yurddaş Partiyası'');
* [[Հավասարություն կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Müsavat Partiyası'');
* [[Ադրբեջանի Լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցություն|Ադրբեջանի Լիբերալ-դեմոկրատական կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Liberal Demokrat Partiyası'');
* [[Ժամանակակից հավասարություն կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Müasir Müsavat Partiyası'');
* [[Մայր Հայրենիք կուսակցություն]] («Անա Վաթան») (ադրբեջաներեն՝ ''Ana Vatan'');
* [[Ադրբեջանի առաջադիմական սոցիալիստական կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Azərbaycan Mütərəqqi Sosialist Partiyası'');
* [[Ազգային միասնություն կուսակցություն (Նորվեգիա)|Ազգային Միասնություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Milli Birlik'');
* [[«Նոր Ադրբեջան» կուսակցություն|«Նոր Ադրբեջան» կուսակցությունը]] (ադրբեջաներեն՝ ''Yeni Azərbaycan Partiyası'');
* [[Առաքինություն կուսակցություն]] (ադրբեջաներեն՝ ''Fəzilət Partiyası'').
* [[Ադրբեջանի ազգային հավասարություն կուսակցությունը]]<ref>[http://www.labyrinth.ru/content/card.asp?cardid=29370 Партия Национального Равенства Азербайджана (Пнра) - Справка - Бд "Лабиринт"<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref>(ադրբեջաներեն՝ ''Milli Müsavat Partiyası?'') (Սկզբում որպես Լեզգիական կուսակցություն էր).
[[Նավթ|Նավթի]] արդյունահանումը հասել է իր գագաթնակետին, օրական 835.1 հազար բարելի, 2010 թ. երրորդ եռամսյակում<ref name="azeri.ru">[http://www.azeri.ru/papers/contact_az/101296/ Добыча на АЧГ падает, несмотря на ввод эксплуатационных и технических скважин]</ref>: 2012 թվականին միջին օրական նավթի արդյունահանումը կազմել է օրական 664.4 հազար բարել<ref name="neftegazexpert2">[http://www.neftegazexpert.ru/neftegazline/neftegaztext149453.html Затраты на разработку блока АЧГ в Азербайджане в 2012 г выросли на 23,3%, до $3,22 млрд.]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018|bot=InternetArchiveBot}}</ref>:
== Պաշարներ ==
{| class="infobox"
! style="background:#95B2C9; color:black" |<center>Տարեթիվ
! style="background:#95B2C9; color:black" |<center>Ընդհանուր արդյունահանումը<br />մլն․ տոննա<ref name="champion">[http://www.indpg.ru/nik/2012/05/56184.html Чемпион теряет форму] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150610220118/http://www.indpg.ru/nik/2012/05/56184.html |date=2015-06-10 }}</ref>
|-
|<center>2001
|<center>5,8
|-
|<center>2002
|<center>6,3{{աճ}}
|-
|<center>2003
|<center>6,4{{աճ}}
|-
|<center>2004
|<center>6,5{{աճ}}
|-
|<center>2005
|<center>13,1{{աճ}}
|-
|<center>2006
|<center>23,2{{աճ}}
|-
|<center>2007
|<center>32,9{{աճ}}
|-
|<center>2008
|<center>35,9{{աճ}}
|-
|<center>2009
|<center>40,3{{աճ}}
|-
|<center>2010
|<center>40,6{{աճ}}
|-
|<center>2011
|<center>35,3{{անկում}}
|-
|<center>2012
|<center>32,9{{անկում}}<ref name="neftegazexpert">[http://www.neftegazexpert.ru/neftegazline/neftegaztext149453.html Затраты на разработку блока АЧГ в Азербайджане в 2012 г выросли на 23,3%, до $3,22 млрд.]{{Недоступная ссылка|date=Май 2018 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>
|-
|<center>2013
|<center>32,2{{անկում}}<ref>[http://www.1news.az/economy/oil_n_gas/20140213032032502.html В 2013 году с «Азери-Чираг-Гюнешли» добыто 32,2 млн. тонн нефти]</ref>
|-
|<center>2014
|<center>31,5{{անկում}}<ref>[http://www.1news.az/economy/oil_n_gas/20150219012930886.html В 2014 году добыча нефти с Азери-Чираг-Гюнешли снизилась на 2,2%]</ref>
|-
|<center>2015
|<center>31,3{{անկում}}
|-
|<center>2016
|<center>31,1{{անկում}}<ref>[http://www.1news.az/economy/oil_n_gas/20170221030815902.html В 2016 году добыча нефти с блока «Азери-Чираг-Гюнешли» на Каспии незначительно снизилась]</ref>
|-
|<center>2017
|<center>28,9{{անկում}}<ref>[http://interfax.az/view/724540 Добыча нефти на блоке АЧГ в 2017г сократилась на 7%]</ref>
|}
Ընդհանուր պաշարները գնահատվում են 930 մլն տոննա նավթ եւ 0,6 տրիլիոն խորանարդ մետր [[Բնական գազ|բնական գազ:]] Մինչեւ 1994 թ. համաձայնագրի մեկնարկը, պաշարները գնահատվել են 500 մլն տոննա նավթ:
== Հանքավայրի մշակման մասնակիցները ==
Հանքավայրիի զարգացումը իրականացվում է կոնսորցիումի կողմից, որի ներկա մասը ներառում է հետեւյալ ընկերությունները.
* [[British Petroleum|BP]] (35,78 %) — օպերատոր
* [[ChevronTexaco]] (11,27 %)
* [[ГНКАР|SOCAR Ադրբեջան]] (11,65 %)
* INPEX (10,96 %)
* [[Statoil]] (8,5633 %)
* [[ExxonMobil]] (8,006 %)
* TPAO (6,75 %)
* Itochu (3,9205 %)
* ONGC (2,7213 %)
Նավթը արտահանվում է հետևյալ ուղղությամբ ՝ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհան նավթամուղով դեպի Եվրոպա, Բաքու-Սուպսա՝ Վրաստան եւ Բաքու-Նովոռոսիյսկ `Ռուսաստան արտահանվող նավթ:
== Արդյունահանում ==
«Չիրագ» դաշտում արտադրությունը սկսվել է 1997 թվականին, Կենտրոնական Ադրբեջանում `2005 թ. Սկզբին, Արեւմտյան Ադրբեջանում` 2006 թ., իսկ «Արևելյան Ազերի» 2006 թ.։ 2008 թ. ապրիլին «Գյունեշլի» դաշտի խորը ջրի հատվածում սկսվեց արտադրությունը<ref>[http://www.1news.az/economy/oil_n_gas/20120607101719285.html С «Азери-Чираг-Гюнешли» добыто 272 млн. тонн нефти]</ref>:
Ադրբեջանական նավթարդյունահումը սկսվելուց ի վեր (1997 թ.-ին) «Ազերի-Չիրագ-Գյունեշլի» բլոկում մինչեւ 2012 թ. կեսերին արտադրվել էր 272 մլն տոննա նավթ:
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Գրականություն ==
* Глумов И. Ф., Маловицкий Я. П., Новиков А. А., Сенин Б. В.. Региональная геология и нефтегазоносность Каспийского моря. — М.: ООО «Недра-Бизнесцентр», 2004.
* Каламкаров Л.В. Нефтегазоносные провинции и облати России и сопредельных стран. — М.: Издательство "Нефть и газ" РГУ нефти и газа им. И.М.Губкина, 2005
== Աղբյուրներ ==
* [http://www.nefte.ru/projekt/s3.htm Гюлистанский договор]
* [http://www.oilru.com/nr/77/696/ Азербайджанский компромисс]
* [https://archive.is/20130417064611/news.mail.ru/economics/1182359/print/ Запасы]
* [https://archive.is/20121212053518/www.eia.doe.gov/cabs/Azerbaijan/Oil.html eia]
* [http://www.mineral.ru/News/32495.html BP расширяет добычу нефти с морских месторождений Азербайджана]
* [https://web.archive.org/web/20160304104415/http://www.oilcapital.ru/news/2009/06/151141_140343.shtml Месторождение Чираг истощается]
* [http://www.mineral.ru/News/2632.html Туркменистан и Азербайджан планируют урегулировать вопросы о спорных месторождениях на Каспии]
* [http://www.turkmenistan.ru/?page_id=3&lang_id=ru&elem_id=15305&type=event&sort=date_desc Принадлежность спорных месторождений на Каспии определит Международный арбитражный суд]
* [http://www.mineral.ru/News/40619.html Азербайджан: обнародован объем нефти, полученный с месторождений АЧГ с 1997 г.]
| 