«Մասնակից:Karine hovhannisyan/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 5.
Չորս տարի անց երեխաների հայրը «գալիս է [[Սթեմփս]] առանց նախազգուշացման»<ref>Angelou (1969), էջ 52</ref> ու նրանց վերադարձնում իրենց մոր խնամքի տակ [[Սենթ Լուիս]]: Ութ տարեկանում, երբ նա դեռ ապրում էր մոր հետ, Էնջելոուին [[Սեռական բռնություն երեխաների նկատմամբ|սեռական բռնության]] ենթարկում ու բռնաբարում էր իր մոր սիրեկանը՝ Ֆրիման անունով մի տղամարդ: Էնջելոուն պատմում է եղբորը, ով պատմում է ընտանիքի մյուս անդամներին: Ֆրիմանը մեղավոր է ճանաչվում բայց բանտարկվում է միայն մի օրով: Իր ազատվելուց չորս օր անց նրան սպանում են, հավանաբար, Էնջելոուի հորեղբայրները<ref>{{cite book |title=Մայա Էնջելոուի «Ես գիտեմ՝ ինչու է երգում բանտարկված թռչունը»: Դիպաշար|author=Braxton|publisher=Oxford University Press |year=1999 |page=121 |isbn=978-0-19-511607-6|first = Ջոան Մ.}}</ref>: Էնջելոուն համրանում է գրեթե հինգ տարով<ref>Lupton, էջ 5</ref>: Ինչպես ինքն է նշում. «Ես կարծում էի, որ իմ ձայնը սպանել է նրան: Ես սպանեցի այդ մարդուն, որովհետև ասացի նրա անունը: Ու հետո ես մտածեցի, որ էլ երբեք չեմ խոսի, որովհետև ձայնս ինչ-որ մեկին կսպանի»:<ref>{{cite web|url = http://www.bbc.co.uk/worldservice/specials/133_wbc_archive_new/page2.shtml| title = Մայա Էնջելոու: Ես գիտեմ՝ ինչու է երգում բանտարկված թռչունը|date = Հոկտեմբեր 2005|accessdate = Դեկտեմբեր 17, 2013|publisher = [[BBC World Service]]|work=[[World Book Club]]}}</ref> Ըստ [[Մարսիա Գիլլսփի|Մարսիա Էնն Գիլլսփիի]] ու նրա պաշտոնակիցների, ովքեր գրել են Էնջելոուի կենսագրության մասին, Էնջելոուի լռության շրջանի ժամանակ է, որ նա զարգացնում է իր զարմանալի հիշողությունը, իր սերը գրքերի ու գրականության հանդեպ ու իր լսելու ու շրջակա աշխարհը զննելու կարողությունը: <ref>Gillespie, էջ 22</ref>
{{Quote box| quote=Եվ Էնջելոուի կյանքն իրոք առատ էր՝ Ճգնաժամի խրթին ժամանակաշրջանից Հարավ մինչև կավատ, մարմնավաճառ, գիշերային ակումբի երգչուհի, մենակատար [[Պորգի ու Բեսս|«Պորգի ու Բեսս»]]-ում, [[Մարտին Լյութեր Քինգ|Մարտին Լյութեր Քինգի]] [[Քրիստոնեական Ղեկավարման Հարավային Կոնֆերեանս|Քրիստոնեական Ղեկավարման Հարավային Կոնֆերեանսի]] կազմակերպիչ, լրագրող [[Եգիպտոս|Եգիպտոսում]] ու [[Գանա|Գանայում]] դեկոլոնացման սուր օրերին, [[Մալքոլմ Էքս|Մալքոլմ Էքսի]] ուղեկից ու [[Ուոտտսի ապստամբություն|Ուոտտսի ապստամբության]] վկա: Նա գիտեր Քինգին ու Մալկոլմին, [[Բիլլի Հոլիդեյ|Բիլլի Հոլիդեյին]] ու [[Էբբի Լինքոլ|Էբբի Լինքոլնին]]:|source=-- [[Լեզվաբանություն|Լեզվաբան]] [[Ջոն ՄաքՎորթեր]], [[The New Republic]] <ref>{{cite news|last1=McWhorter|first1=John|title=Saint Maya Angelou: The Product of a Blissfully Bygone America|url=https://newrepublic.com/article/117924/saint-maya-angelou-product-blissfully-bygone-america|publisher=''[[The New Republic]]''|date=May 28, 2014|accessdate=December 25, 2016}}</ref>|align=left|width=25em}}Ֆրիմանի մահվանից քիչ անց Էնջելոուն ու իր եղբայրը ուղարկվում են հետ իրենց տատիկի մոտ:<ref>Gillespie, էջ 21–22</ref> Էնջելոուն նշում է, որ տիկին Բերթա Ֆլաուերսը, որը իր ուսուցիչն ու ընտանիքի բարեկամն էր, օգնեց նրան կրկին խոսել: Ֆլաուերսը նրան ծանոթացրեց այնպիսի գրողների հետ, ինչպիսիք են [[Չարլզ Դիքենս|Չարլզ Դիքենսը]], [[Ուիլյամ Շեքսպիր|Ուիլյամ Շեքսպիրը]], [[Էդգար Ալլան Պո|Էդգար Ալլան Պոն]], [[Դուգլաս Ջոնսոն|Դուգլաս Ջոնսոնն]] ու [[Ջեյմս Ջոնսոն|Ջեյմս Վելդոն Ջոնսոնը]]՝ հեղինակներ, որոնք մեծ ազդեցություն ունեցան նրա կյանքի ու կարիերայի վրա, ինչպես նաև [[Ֆրենսիս Հարպեր|Ֆրենսիս Հարպերը]], [[Էնն սպենսեր|Էնն Սպենսերն]] ու [[Ջեսսի ֆաուստետ|Ջեսսի Ֆաուստետը]]: <ref name="angelou-13">Էնջելոու (1969), էջ 13</ref><ref>Gillespie, էջ 23</ref><ref name="lupton-15">Լուպտոն, էջ 15</ref>{{Quote box|quote=Մինչ այսօր նրա կյանքի պատմությունը միաժամանակ հարց է առաջացնում, թե ինչ էիր դու անում քո կյանքում այսքան ժամանակ, ու ստիպում ուրախանալ, որ պարտավոր չես եղել անցնելու նրա անցածի կեսով:|source=-- [[Գերրի Յանգ]], [[The Guardian]], [[2009]]|align=left|width=25em}}Երբ Էնջելոուն 14 տարեկան էր, նա ու իր եղբայրը կրկին տեղափոխվում են մոր մոտ, ով այդ ժամանակ ապրում էր [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիայում]]՝ [[Օքլենդ (Կալիֆոռնիա)|Օքլենդում]]: [[Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ|Երկրորդ Աշխարհամարտի]] տարիներին Էնջելոուն հաճախում է [[Կալիֆոռնիա|Կալիֆոռնիաի]] Աշխատանքի Դպրոց: Մինչև ավարտելը՝ նա աշխատել է որպես [[Սան Ֆրանցիսկո|Սան Ֆրանցիսկոյի]] առաջին թխամաշկ կին [[Տրամվայ|տրամվայի]] վագոնավար: <ref>Gillespie, էջ 28</ref> Դպրոցն ավարտելուց երեք շաբաթ անց՝ 17 տարեկանում, ծնվում է նրա որդին՝ Կլայդը (ով հետագայում իր անունը փոխեց Գայ Ջոնսոնի):
=== Աֆրիկայից «Բանտարկված թռչուն». 1961–69 ===
Տող 12.
[[1961]] թվականին Էնջելոուն հանդես է գալիս [[Ժան Գենետ]]ի «Սևերը» ներկայացման մեջ՝ [[Էբբի Լինքոլն]]ի, [[Ռոսքո Լի Բրաուն|Ռոսքո Լի Բրաունի]], [[Ջեյմս Էռլ Ջոնս]]ի, [[Լուի Գոսսետ]]ի, [[Գոդֆրի Քեմփբրիջ]]ի ու [[Սիսելի Թայսոն]]ի հետ<ref>Gillespie, էջ 64</ref>: [[1961]]-ին նա նաև հանդիպում է [[Հարավաֆրիկյան Հանրապետություն|հարավաֆրիկացի]] ազատամարտիկ Վուսումզի Մեյքի հետ:<ref>Gillespie, էջ 59</ref> Նրանք երբեք պաշտոնապես ամուսնացած չեն եղել: Նա՝ իր որդու՝ Գայի, ու Մեյքի հետ տեղափոխվում են [[Կահիրե]], որտեղ Էնջելոուն «Արաբացի դիտորդ»<ref>Gillespie, էջ 65</ref><ref>Gillespie, էջ 71</ref> անգլալեզու շաբաթաթերթում աշխատում էր որպես օգնական [[Խմբագրություն|խմբագիր]]: [[1962]] թվականին նրա հարաբերությունները Մեյքի հետ ավարտվեցին, ու նա և Գայը տեղափոխվեցին [[Գանա]]՝ [[Ակրա]], որ Գայը կարողանա քոլեջ հաճախել, բայց նա լուրջ վնասվածքներ է ստանում ավտոմոբիլային պատահարի ժամանակ: Էնջելոուն մնում է [[Ակրա]]յում մինչ տղայի ապաքինվելը մինչև [[1965]] թվականը: Նա դառնում է ադմինիստրատոր [[Գանայի Համալսարան]]ում ու ակտիվ դեր է ունեցել [[աֆրոամերիկյան]] արտերկրյա համայնքում:<ref>Gillespie, էջեր 74, 75</ref> Նա «Աֆրիկյան ակնարկ»-ի<ref>Braxton, էջ 3</ref> գլխավոր խմբագիրն էր, շտատից դուրս գրում էր [[Թայմս|«Գանա Թայմս»]]-ի համար, գրում ու հեռարձակում էր «[[Ռադիո]] Գանա»-ում ու աշխատում ու խաղում էր Գանայի Ազգային թատրոնում: Նա խաղացել է «Սևեր»-ի վերածննդի ժամանակ Ժնևում ու [[Բեռլին]]ում:<ref>Gillespie, էջեր 79–80</ref>
[[Ակրա]]յում նա դառնում է [[Մալքոլմ Էքս]]ի մոտիկ ընկերը նրա՝ [[1960]]-ականների այցի ժամանակ: Էնջելոուն վերադառնում է [[ԱՄՆ]] [[1965]] թվականին, որ օգնի նրան կառուցել քաղաքացիական իրավունքի նոր կազմակերպություն՝ [[Աֆրոամերիկյան միության]] կազմակերպությունը. [[Մալքոլմ էքս|Էքսը]] սպանվում է որոշ ժամանակ անց: Հուսախաբ լինելով՝ նա միանում է եղբորը [[Հավայի]]ում, որտեղ վերսկսում է [[երգչի]] կարիերան, ու հետո վերադառնում է [[Լոս Անջելես]]՝ կենտրոնանալու գրական գործունեության վրա: Նա աշխատել է [[Վաթթս]]-ում որպես շուկայի ուսումնասիրող ու եղել է [[1965]] թվականի ամառվա ապստամբությունների ականատես: Նա գրում ու խաղում էր ներկայացումներում, մինչև [[1967]] թվականին վերադառնում է [[Նյու Յորք]]: Այստեղ նա հանդիպում է իր հին ընկեր Ռոզա Գային ու վերականգնում ընկերությունը [[Ջեյմս Բալդվին]]ի հետ, ում տեսել էր [[Փարիզ]]ում [[1950]]-ականներին ու կոչել «իր եղբայր» այդ ընթացքում:<ref>{{Cite journal|title =
[[1968]] թվականին [[Մարտին Լյութեր Քինգ]]ը խնդրում է Էնջելոուին երթ կազմակերպել: Նա համաձայնում է, բայց «նորից հետաձգում»<ref name="als" />, ու, ինչպես [[Մարսիա Գիլլսպի|Գիլլսփին]] է ասում, «ճակատագրի խառնաշփոթ հեգնանքով»<ref name="gillespie-98">Գիլլսփի, էջ 98</ref> Քինգը զոհվում է Էնջելոուի ծննդյան օրը (ապրիլի 4): Նորից կոտրված Էնջելոուին դեպրեսիայից է հանում նրա ընկեր Ջեյմս Բալդվինը: Ինչպես [[Մարսիա Գիլլսպի|Գիլլսփին]] է նշում. «Եթե [[1968]] թվականը մեծ ցավի, կորստի ու տխրության տարի էր, դա նաև այն տարին էր, երբ [[Ամերիկա]]ն առաջին անգամ ականատես եղավ Մայա Էնջելոուի ոգու ու ստեղծարար հանճարի շնչին ու խորությանը»:<ref name="gillespie-98" /> Չունենալով համարյա ոչ մի փորձ՝ նա [[PBS]]-ի նախատիպ [[Ազգային Կրթական Հեռուստատեսության]] համար գրում, բեմադրում ու ասմունքում է «Blacks, Blues, Black!»<ref>«Blacks, Blues, Black!»-ի բոլոր 10 մասերը կարելի է դիտել առցանց. https://diva.sfsu.edu/collections/sfbatv/10287.</ref> տասը մասից բաղկացած դոկումենտալ ֆիլմը, որը [[բլյուզ]] երաժշտության ու սևամորթ [[ամերիկացիներ]]ի [[Աֆրիկա|Աֆրիկյան]] ժառանգության կապի և, ինչպես Էնջելոուն է ասում. «[[ԱՄՆ]]-ում դեռ գոյություն ունեցող Աֆրիկանիզմների» մասին է:<ref>{{Cite magazine |title =
=== Անձնական կյանքը ===
Տող 20.
{{Quote box|style = margin: 0; border: 0; padding: 0;|quote=Ես գրելը դարձնում եմ կյանքիս մի մասը նույնքանով, որքան ուտելը կամ երաժշտություն լսելը:|source=-- Մայա Էնջելոու, [[1999]]|align=left|width=25em}}{{Quote box|style = margin: 0; border: 0; padding: 0;|quote=Ես կրում եմ նաև գլխարկ կամ շատ ձիգ ձգված գլխաշոր, երբ գրում եմ: Երևի հույս ունեմ, որ եթե այդպես անեմ, ուղեղս չի թափվի գանգիցս ու գորշ նյութը չի կաթա վզից վրայով, ականջներից մեջ ու դեմքիս վրա:|source=-- Մայա Էնջելոու, [[1984]]|align=left|width=25em}}{{Quote box|style = margin: 0; border: 0; padding: 0;|quote=Ոչինչ ինձ այնքան չի վախեցնում, որքան գրելը, բայց ոչինչն ինձ այդքան չի բավարարում: Կարծես ([[Անգլիա]]լան) Ալիքի լողորդը՝ դու կանգնում ես ճնշման ու ալիքների ու սառնության ու քսուքների առաջ ու վեջապես հասնում ես մյուս ափին. Ու դու
ոտքդ դնում ես գետնին – Ա՜աահ:|source=-- Մայա Էնջելոու, [[1989]]|align=left|width=25em}}|align=right|width=25em}}
Ապացույցներ կան, որ Էնջելոուն ունի մասնակի ծագում [[Արևմտյան Աֆրիկա|Արևմտյան Աֆրիկայի]] Մենդե մարդկանցից:<ref>{{cite web|url = https://www.pbs.org/wnet/aalives/|title =
Էնջելոուի կյանքի մանրամասները, որոնք ներկայացված են նրա յոթ ինքնակենսագրություններում ու բազմաթիվ հարցազրույցներում, խոսքերում ու հոդվածներում, երբեմն հակասական են: Քննադատ [[Մերի Ջեյն Լուպտոն]]ը բացատրում է, որ երբ Էնջելոուն խոսում է իր կյանքի մասին, անում է դա շատ գեղեցիկ բայց ոչ պաշտոնապես ու «առանց իր առաջ ժամանակացույց ունենալու»:<ref>Lupton, էջ 2</ref> Օրինակ՝ նա ամուսնացած է եղել ամենաքիչը՝ երկու անգամ, բայց երբեք չի պարզաբանել իր ամուսնությունների հստակ թիվը, «վախենալով թեթևամիտ թվալ»:<ref name="younge1" /> Ըստ իր ինքնակենսագրության ու [[Մարսիա Գիլլսփի|Գիլլսփիի]]՝ ամուսնացել է Տոշ Անջելոսի հետ [[1951]] թվականին, Պոլ դու Ֆյուի հետ [[1974]] թվականին ու Վուսումզի Մեյքի հետ հարաբերությունները սկսել է [[1961]] թվականին, բայց երբեք պաշտոնապես չի ամուսնացել նրա հետ: Էնջելոուն բազմաթիվ աշխատանքներ է ունեցել, ներառյալ [[սեքս-ինդուստրիա]]յի հետ կապված, վարձկանի, [[Լեսբուհի|լեսբուհիների]] համար մադամի աշխատանքները, ինչպես ինքը նկարագրել է իր երկրորդ ինքնակենսագրության՝ «[[Հավաքվեք իմ անունով|Հավաքվեք միասին իմ անվան տակ]]», գրքի մեջ: [[1995]] թվականի հարցազրույցում Էնջելոուն ասել է. «Ես գրել եմ իմ փորձի մասին, որովհետև կարծում էի, որ շատ մարդիկ ջահելներին ասում են. «Ես երբեք ոչ մի սխալ չեմ արել: Ո՞վ, Moi? – Երբեք: Ես պահարանումս կմախքներ չունեմ: Ընդհանրապես ասած՝ ես պահարան էլ չունեմ»: Նրանք ստում են այդպես, ու հետո երիտասարդները հայտնվում են որոշ իրավիճակներում ու մտածում են. «Գրո՛ղը տանի, ես փաստորեն շատ վատն եմ: Մայրս կամ հայրս երբեք ոչ մի սխալ չեն գործել»: Նրանք չեն կարող իրենց ներել ու շարունակել իրենց կյանքը»:<ref>{{Cite magazine |last=
Էնջելոուն ուներ մի տղա՝ Գայը, ում ծնունդը նկարագրել է իր առաջին ինքնակենսագրության մեջ, մի թոռ, երկու ծոռ,<ref>Gillespie et al., էջ 156</ref> ու ըստ [[Գիլլսփի]]ի՝ ընկերների ու մեծ ընտանիքի ընդարձակ խումբ: Էնջելոուի մայրը՝ Վիվիեն Բաքստերը մահացել է [[1991]] թվականին, իսկ նրա եղբայրը՝ Բեյլի Ջոնսոն Կրտսերը, մահացել է [[2000]] թվականին ուղեղի բազմակի կաթվածներից. Երկուսն էլ կարևոր դեր ունեին իր կյանքում ու իր գրքերում:<ref>Gillespie et al., էջ 155</ref> [[1981]] թվականին նրա թոռան մայրը անհետանում է նրա թոռան հետ, որոնց գտնելու համար չորս տարի պահանջվեց:<ref>{{cite news|last1=
[[2009]] թվականին բամբասանքների կայք [[TMZ]]-ն սխալաբար լուսաբանում է, որ Էնջելոուն հոսպիտալացվել է Լոս Անջելեսում, երբ նա ողջ և առողջ էր [[Սենթ Լուիս|Ստ. Լուիսում]], որն ըստ Էնջելոուի՝ ընկերների ու ընտանիքի անդամների շրջաններում իր մահվան մասին լուրերի պատճառ դարձավ:<ref name=":6">{{Cite news|title =
Ըստ [[Գիլլսփի]]ի՝ նա տարեկան մի քանի տոնախմբություն էր ընդունում Վինսթոն-Սալեմի իր հիմնական բնակարանում: «Նրա խոհանոցային տաղանդը լեգենդի թեմա է՝ սկսած բարձրակարգ խոհանոցից մինչև հույժ տնական սնունդ»:<ref name="gillepsie-9" /> Վինսթոն-Սալեմ Ամսագիրը փաստում է. «Էնջելոուի [[Շնորհակալության օր]]վա ընթրիքների, [[Տոնածառ]]ի զարդարման երեկույթների կամ ծննդյան երեկույթների հրավիրատոմս ունենալը հանկարծ դարձավ քաղաքի ամենասպասելի հրավերքներից մեկը»:<ref name="hewlett" /> [[Նյու Յորք Թայմս|Նյու Յորք Թայմսը]], նկարագրելով Էնջելոուի [[Նյու Յորք|Նյույորքյան]] կյանքը, նշում է, որ նա հաճախ հյուրընկալում էր Ամանորյա շքեղ երեկույթներ:<ref name="newyorkcity" /> Նա համատեղել էր իր գրելու ու խոհարարական տաղանդները [[2004]] թվականի իր «[[Հալլելու՜յա: Ողջույնի սեղանը]]» գրքում, որում տեղ գտավ 73 բաղադրատոմս, որոնցից շատերը նա սովորել է իր տատիկից ու մորից, ինչպես նաև 28 վինետաներ:<ref>{{Cite news|title = Բարի գալուստ նրա աշխարհ: Հեղինակ-Բանաստեղծ Մայա Էնջելոուն խառնում է բաղադրատոմսերն ու հիշողությունները հաջողված ձևով|date = Հունվարի 5, 2005|url = http://articles.chicagotribune.com/2005-01-05/entertainment/0501040395_1_angelou-potato-salad-delicious-dessert|last = Փիրս|first = Դոննա|work = Chicago Tribune|accessdate =Նոյեմբերի 24, 2013}}</ref> Նա հետագայում թողարկում է իր երկրորդ խոհարարական գիրքը՝ «Հրաշալի սերունդ, ամբողջ օրը: Եփեք սքանչելի, կերեք խելամտորեն», [[2010]] թվականին, որը կենտրոնացված էր քաշը գցելու ու ճիշտ չափաբաժին ընտրելու վրա:<ref>{{Cite news|title =
Սկսած «[[Ես գիտեմ՝ ինչու է երգում բանտարկված թռչունը]]»-ից՝ Էնջելոուն օգտագործել է նույն «գրելու ծեսը»<ref name="lupton-15" /> շատ տարիներ: Նա վեր էր կենում առավոտ շուտ ու տեղափոխվում էր [[հյուրանոց]]ային համար, որը կահավորված էր այնպես, որ ոչ մի նկար պատին չլիներ: Նա գրում էր գծագրոցի վրա՝ տեղաշորի մեջ պառկած, ունենալով միայն մի շիշ [[Շերրի (խմիչք)|Շերրի]], խաղաթղթերի կապուկ՝ պասիանս խաղալու համար, [[Ռոժեի տեզաուրուս]]ն ու [[Աստվածաշունչ]]ը, ու դուրս էր գալիս միայն վաղ ցերեկը: Միջինում գրում էր 10-12 էջ նյութ մի օրում, որը երեկոյան խմբագրում էր՝ հասցնելով երեքից չորս էջի:<ref>{{Cite book|title =
=== Ինքնակենսագրությունների ժամանակագրությունը ===
|