Վիքիպեդիա

«Մասնակից:Season4summer/Ավազարկղ»–ի խմբագրումների տարբերություն

Դիտել պատմությունը
← Նախորդ տարբՀաջորդ տարբ →
Content deleted Content added
ՎիզուալԵլատեքստ
No edit summary
Տող 1.
 
Սերբական ֆոլկլոր – սերբական ժողովրդական ստեղծագործության (ֆոլկլորի) հավաքական անվանումն է, որը փոխանցվել է սերնդեսերունդ երգերի կամ հեքիաթների տեսքով։ Սերբական ֆոլկլորի հիմքում ընկած է ինչպես մինչքրիստոնեական ժամանակաշրջանի ավանդական [[Սլավոնական դիցաբանություն|սլավոնական դիցաբանությունը]], այպես էլ ուղափառ քրիստոնեական մշակույթը (Սերիբիայի քրիստոնեություն ընդունելուց և [[Կյուրեղ և Մեթոդիոս|Կյուրեղի և Մեթոդիոս]]<nowiki/>ի սրբազան գրերը սլավոնական լեզուներով թարգմանելուց հետո)<ref>Calendar of Resurrection; Bašić 1913:55</ref>։ Սերբական ֆոլկլորը Եվրոպայի շատ գրողների և մշակույթի գործիչների ուշադրություն է գրավել՝ գրական ստեղծագործությունները թարգմանվել են տարբեր լեզուներով, որոնց հիման վրա ստեղծվել են շատ այլ ստեղծագործություններ անգլիական, գերմանական, ֆրանսիական, լեհական, ռուսական և այլ երկրների ու ազգությունների [[Գրականություն|գրականության]] բնագավառում։
'''Դիցաբանություն''' վերաբերում է մարդկանց խնբերի հավաքական [[առասպել]]ներին <ref>''Oxford English Dictionary'', {{nowrap|3rd ed.}} կամ նմանատիպ առասպելերի ուսումնասիրությանը ''n.'' Oxford University Press (Oxford), 2003.</ref> {{lang-en|or to the study of such myths}}.{{sfn|Kirk|1973|p=8}}։
[[Ֆոլկլոր|Ֆոլկլոր ժանրը]] յուրաքանչյուր [[Մշակույթ|մշակույթի]] առանձնահատկությունն է։ Առասպելների համար բազմաթիվ աղբյուրներ են առաջարկվել, սկսած բնության անձնավրումից կամ [[բնության երևույթների անձնավորում]]ից մինչև ճշմարիտ կամ հիպերբոլիկ պատմություններ՝ [[Էվգեմերիզմ|պատմական իրադարձություններ]]ի վերաբերյալ գոյություն ունեցող ծիսակատարությունների մեկնաբանությաբ։ Մշակույթի կոլեկտիվ դիցաբանությունը օգնում է պատկանելություն հաղորդել ընդհանուր և հոգևոր փորձին, վարքի մոդելներին և [[Մանկավարժություն|բարոյական ու գործնական դասերին]]։
 
=== Էպոս ===
Առասպելի ուսումնասիրությունը սկսել է դեռ հնուց։ [[Էվգեմերոս]]ի, [[Պլատոն]]ի, Սալուստիուսի առասպելների դասային մրցակցությունը մշակվել է նեոպլատոնականների կողմից, իսկ ավելի ուշ վերածնվել է [[Վերածնունդ|Ռենեսանսի]] դարաշրջանի առասպելներով։
 
==== Դասակարգում ըստ դարաշրջանների ====
19–րդ դարի համեմատական դիցաբանությունը առասպելը վերաձևակերպել է որպես [[Գիտություն|գիտության]] պարզունակ և անհաջող այլըտրանք (Էդվարդ Բըրնեթ Թեյլոր), «լեզվի հիվանդություն» ([[Մաքս Մյուլլեր|Մյուլլեր]]) կամ մոգական ծիսակատարության սխալ մեկնաբանություն ([[Ջեյմս Ջորջ Ֆրեզեր]])։
Սերբական էպոսը ըստ դարաշրջանների կարող է դասակարգվել հետևյալ կերպ՝
* մինչկոսովյան փուլ՝ երգեր սերբ ազգի հնամենի փառքի և վեհությոնա մասին (օրինակ՝ «Դուշանի ամուսնությունը»)։ Գլխավոր հերոսները Նեմանիչների և Մրնյավչեվիչների արքայատոհմերի տիրակալներն են , ինչպես օրինակ Ստեֆան Նեմանյան, Ստեֆան Պերվովենչաննին, Ստեֆան Դուշան, Վուկաշին Մրնյավչեվիչը։
* կոսովյան փուլ՝ Կոսովոյի դաշտի կռվի մասին երգեր, որոնք լցված էին սերբ ազգի հպարտությամբ և պետության ինքնավարությա ն վախճանի ողբով։ Ամենից հաճ ախ հանդիպում են հարավսլավական էպոսի հերոս և թուրք ստրկարարների դեմ պայքարող Մարկո Կրալեվիչի մասին երգերը։ XVI – XVII դարերում հանդիում են անկախության համար պայքարող ընտանիքներ Բրանկովիչների, Յաշկիչների, խորվաթական բաներ Զրինսկիի և Ֆրանկոպանի, հունգարացի Յանոշ Խունյադի մասին երգեր։
 
* հայդուկային և ուսկոկյան փուլեր՝ երգեր հայդուկների և ուսկոկների (սերբ և չերնոգեր ազգերի հերողներ)՝ թուք բռնակալների դեմ պայքարի մասին։ Այս երգերին բնորոշ են ռոմանտիկ երանգները։ Դրանց հերոսներ են հանդիսանում Ծերունի Նովակը, Իվո Սենյանին, Ստոյան Յանկովիչը, Գրուիցան և այլք։ Հայդուկների մասին երգերը ավելի են համապատասխանում պատմական փաստերին։
Վերջերջին ժամանակներում հայտնի մոտեցումները առասպելները դիտարկում են ոչ թե որպես պատմական ոչ սստույգ գնահատական, այլ որպես [[Հոգեբանություն|հոգեբանական]], մշակութային կամ հասարակական ճշմարտության դրսևորում։
* ժամանակակից ֆոլկլոր՝ երգեր [[Հարավսլավիայի Ազգային–ազատագրական պայքարի]] ընթացքում 1941–1945թթ․ պարտիզանների և հերոսների քաջության մասին ([[Իոսիպ Տիտո|Իոսիպ Բրոզ Տիտո]], [[Սավա Կովաչեվիչ]], [[Չիչա Ռոմանիյսկիյ]] (Սլավիշա Վայներ) և այլք), ինչպես նաև գերմանաֆաշիստական բռնակալների դեմ պայքարող հայդուկների քաջագործությունների մասին, որոնք, չնայած, պարտիզաններին իրենց հակառակորդ էին համարում ([[Դրագոլյուբ Միխայլովիչ]], [[Մոմչիլո Դժուիչ]] և այլն)։ Երգերը լեցուն են գերմանացի օկուպանտենրի և նրանց աջակիցների դեմ պայքարի՝ հայրենասերների հաղթանակի նկատմամբ հավատով։
 
==== Ստեղծագործությունների տեսակները ====
== Ծագումնաբանություն ==
Էպոսը մեծ դեր ունի սերբական դիցաբանության մեջ։ Այն առանձնանում է բովանդակության և կերպարների հարստությամբ, ստեղծագորկան արձր կատարելությամբ և բանաստեղծական ոճով։ Էպոսի կարևորագույն մաս են կազմում դիցաբանական բովանդակությամբ յունակյան երգերը, դրանք ներկայացնում են պատմության և ազգային հերոսների քաջագործությունների մասին իրադարձությունները (օրինակ՝ «Օձ փեսան» և այլն)։ Որպես յունակյան երգերի կատարողներ էին հանդիսանում տավղահարները՝ երգերը տարաելով տավիղի ուղեկցությամբ։ Երգերի մեկ այլ տեսակ է հայդուկների մասին երգերը, որոննք տարբերվում են յունակյան երգերից նրանով, որ հայդուկները երգերում միշտ հանդես էին գալիս համայնքով, իսկ յունակները՝ միայն մենակ։
 
Սերբական էպոսում տարածված են ընտանեկանին կամ սիրայինին նման լիրկական վիպերգական երգերը, դրանք հատկանշական են տասանորդական վիպերգական բանաստեղծականությամբ։ Լիրիկական երգերում տարածված են ութական վանկերով բանաստեղծությունները, սակայն լինում են նաև 5 և 14 վանկանի։ Առավել հայտնի են Օմերի և Մեյրիմի, Հասան–ագնինիցեի Լյուբովիչ բեկի ամուսոնության մասին երգերը։ Հետաքրքրություն են ներկայացնում նաև ողբերը, որոնք բաժանվում են հերոսական բովանդակության ողբերի (թուրքերի արշավանքների և հայդուկների պայքարի մասին), որոցն հիմքում պայքարի ժամանակ ընկած հերոսն է, և ընտանեկան-կենցաղային ողբերի (ընտանեկան ողբերգությունների մասին), որոնք արտացոլում եմ հարազատ մարդու մահը։
Դիցաբանություն տերմինը պատմության մեջ հայտնի է առասպել բառից դեռ դարեր առաջ։ Առաջին անգամ այն ի հայտ է եկել 15–րդ դարում {{refn|{{nowrap|"...I [ [[Paris (mythology)|Paris]] ] was ravisched in-to paradys.}}<br>{{nowrap|"And [[Þ]]us [[Þ]]is god [''sc.'' [[Mercury (god)|Mercury]]],</nowiki> diuers of liknes,}}<br>"More wonderful [[Þ]]an I can expresse,<br>"Schewed hym silf in his appearance,<br>"Liche as he is discriued in Fulgence,<br>"In [[Þ]]e book of his '''methologies'''..."<ref>Lydgate, John. ''Troyyes Book'', {{nowrap|Vol. II}}, {{nowrap|ll. 2487}}. {{enm icon}} Reprinted in Henry Bergen's [https://archive.org/stream/lydgatestroybono9701lydguoft#page/n241/mode/2up ''Lydgate's Troy Book'', {{nowrap|Vol. I}}, {{nowrap|p. 216}}]. Kegan Paul, Trench, Trübner, & Co. (London), 1906. Accessed 20 Aug 2014.</ref>}} և փոխառվել է միջին ֆրանսերեն դիցաբանություն տերմինից։ Դիցաբանություն բառը («առասպելների մեկնաբանություն») ծագում է միջնադարյան, ուշ լատիներեն, {{lang-el|μυθολογία mythología}} (առասպելական գիտելիքներ, առասպելների մասին պատմություններ, հեքիաթներ), μῦθος – միֆոս («առասպել») և λογία – լոգիա («գիտություն») բառերից <ref>[http://www.etymonline.com/index.php?term=mythology "mythology"]. ''[[Online Etymology Dictionary]]''</ref><ref name="oedmlogy">''Oxford English Dictionary'', 3rd ed. "mythology, ''n.''" 2003. Accessed 20 Aug 2014.</ref>։ Երկու եզրույթներն էլ թարգմանվել են 5–րդ դարում լատիներենով ստեղծագործող հեղինակ Ֆուլգենտիուսի Mythologiæ թեման, որը վերաբերում էր հունական և հռոմեական աստվածների վերաբերյալ պատմությաններին, որոնք գլխավորապես հիշատակվում են որպես դասական դիցաբանություն։ Չնայած Ֆլուգենտիուսի կապը ժամանակակաից Աֆրիկյան Սուրբ Ֆլուգենտիուսի [[Fabius Claudius Gordianus Fulgentius|Saint Fulgentius]] is now questioned,<ref>Hays, Gregory. "The date and identity of the mythographer Fulgentius" in ''Journal of Medieval Latin'', {{nowrap|Vol. 13}}, {{nowrap|pp. 163 ff.}} 2003.</ref> the ''Mythologiæ'' M''Շեղատառ տեքստ''ythologiæ եզրույթին դրա առարկան դիտարկում էր որպես [[այլաբանություն]], դրա մեկնաբանությունը պահանջող, այլ ոչ թե իրականություն։ <ref>{{cite book|first=Fabius Planciades |last=Fulgentius|title=Fulgentius the Mythographer|url={{google books |plainurl=y |id=73mJIuYfmzEC}}|year=1971|publisher=Ohio State University Press|isbn=978-0-8142-0162-6}}</ref>
 
«Դիցաբանություն» բառը [μυθολογία] հանդիպում է [[Պլատոն|Պլատոնի]] աշխատություններում, սակայն, այն օգտագործվում է որպես ընդհանուր տերմին
{{main|Սերբական էպիկական պոեզիա}}
<references />
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/wiki/Մասնակից:Season4summer/Ավազարկղ» էջից