«Շնչառություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

[[Պատկեր:X-ray_video_of_a_female_American_alligator_(Alligator_mississippiensis)_while_breathing_-_pone.0004497.s009.ogv|մինի|250x250փքս|Ամերիկյան էգ ալիգատորի շնչառության ռենտգենային նկարահանումը]]'''Շնչառություն''', արտաքին միջավայրից օդի անցումը [[թոքեր]] և հակառակ ուղղությամբ, որի ընթացքում օրգանիզմը ստանում է [[թթվածին]] և արտազատում [[Ածխաթթու գազ|ածխածնի երկօքսիդ]]։

Բոլոր աերոբ օրգանիզմներըօրգանիզմներն օգտագործում են թթվածինը [[բջջային շնչառության]] համար, որի ընթացքում նրա միջոցով սննդի բաղադրամասերը ճեղքվում են և առաջանում է էներգիա, իսկ որպես վերջնանյութ՝ ածխածնի երկօքսիդ։ «Արտաքին շնչառության» ժամանակ մթնոլորտային օդը անցնում է թոքեր, որտեղ [[Ալվեոլներ|ալվեոլներում]] [[Դիֆուզիա|դիֆուզիայի]] միջոցով կատարվում է գազափոխանակություն։ [[Արյունատար համակարգ|Արյունատար համակարգի]] միջոցով այս գազերը տեղափոխվում են բջիջներ, որտեղ տեղի է ունենում «բջջային շնչառությունը» <ref>{{cite book|title=Guyton and Hall textbook of medical physiology|last1=Hall|first1=John|date=2011|publisher=Saunders/Elsevier|isbn=978-1-4160-4574-8|edition=12th|location=Philadelphia, Pa.|page=5}}</ref><ref name="Pocock2">{{cite book|title=Human physiology : the basis of medicine|last1=Pocock|first1=Gillian|last2=Richards|first2=Christopher D.|date=2006|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-856878-0|edition=3rd|location=Oxford|page=311}}</ref>։

== Շնչառական օրգանների կառուցվածքըկառուցվածք ==

Ներշնչված օդը քթի խոռոչից անցնում է '''[[քթըմպան''']], որն ըմպանի վերին մասն է, և ըմպանի շարունակությամբ մտնում կոկորդ։ '''[[Կոկորդ|Կոկորդը''']] խոռոչավոր օրգան է, կազմված է [[մկաններ]]ով, ջլերով ու կապաններով իրար միացած մի քանի աճառներից։ Դրանցից ամենամեծը վահանաճառն է, որն առջևից վահանի նման պաշտպանում է նրան։ Այն հեշտությամբ շոշափվում է պարանոցի վրա։

Կոկորդը խոռոչը ծածկված է լորձաթաղանթով։ Կոկորդի խոռոչը նման է [[ավազ]]ի ժամացույցի ունի երկու լայն և մեկ նեղ մաս։ Նեղ մասի եզրերին կան լորձաթաղանթի ծալքեր, որոնց մեջ գտնվում են կոկորդի մկաններին ամրացած և ձգված '''[[ձայնալարեր''']], յուրաքանչյուր կողմում երկուական։ Ձայնալարերի միջև եղած տարածություն կոչվում է '''[[ձայնախորշ''']]։ Լուռ ժամանակ ձայնախորշը եռանկյունաձև է։ Խոսելիս, երգելիս ձայնալարերը ձգվում են և մոտենում իրար։ Արտաշնչվող օդը կոկորդով դուրս գալու պահին շփվում է ձայնալարերին, դրանք տատանվում են, թրթռում են, և առաջանում է ձայն։ Հետևաբար դժվար չէ՝ կռահել, որ ձայնն առաջանում է արտաշնչելիս։ Հոդաբաշխ խոսքի առաջացմանը, բացի կոկորդից մասնակցում են նաև բերանի խոռոչի մասերն ու օրգանները՝ փափուկ ու կարծր քիմքը, այտերը, լեզուն, ատամները, շրթունքները, նաև քթի խոռոչը։

Սնունդը կուլ տալիս կոկորդի մուտքը փակվում է '''մակկոկորդի''' աճառով, և կերակրագնդիկը ըմպանով հանգիստ սահում է կոկորդի հետևում գտնվող կերակրափողի մեջ։ Կոկորդն ունի նաև պաշտպանական նշանակություն։ Նրա մեջ ընկած օտար մարմինների, սննդի մասնիկների, փոշեհատիկների, գազերի ազդեցությունից գրգռվում են լորձաթաղանթում

Դժբախտ պատահարների դեպքում (շնչահեղձություն, կայծակի հարված, այրվածքներ, թունավորում) մարդը կարող է կորցնել գիտակցությունը։ Նրա [[սիրտ]]ը կանգ է առնում, ընդտահվում է շնչառությունը, և վրա է հասնում '''[[կլինիկական մահ]]'''։ Ի տարբերություն կենսաբանական մահվան՝ այդ դեպքում հնարավոր է վերականգնել օրգանիզմի կենսական գործառույթները։ Կլինիկական [[մահ]]ը տևում է 5-7 րոպե, որի ընթացքում [[գլխուղեղ]]ի [[բջիջ]]ները դեռ պահպանում են իրենց կենսունակությունը թթվածնի և արյան մատակարարման պայմաններում։ Կլինիկական մահին հաջորդում է '''[[Մահ|կենսաբանական մահը''']], որի ընթացքում նյարդային, ապա նաև բոլոր բջիջներում տեղի են ունենում անվերադարձ փոփոխություններ, ուստի վերակենդանացումը (ռեանիմացիա) հնարավոր չէ։ Վերակենդանացման համար կիրառվող միջոցառումներից են '''արհեստական շնչառությունը և սրտի անուղղակի մերսումը'''։մերսումը։ Տուժածի պարանոցը, կրծքավանդակը և որովայնը ազատում են հագուստի ճնշող մասերից (բացում են օձիքը, հանում փողկապը, կաշեգոտին և այլն),պառկեցնում են մեջքի վրա հորիզոնական ամուր մակերևույթին։ Գլուխը պետք է պահել ետ թեքած վիճակու, իսկ ստորին ծնոտը՝ ուղղված առաջ։ Օգնություն ցույց տվողը պետք է բերանով ներփչի մաքուր թաշկինակով ծածկված տուժածի բերանի կամ քթի մեջ։ Ներփչումը կատարվում է 1 րոպեում 16 անգամ հաճախականությամբ։ Պետք է հետևել, որ յուրաքանչյուր արհեստական «ներշնչումից» հետո տուժածի կրծքավանդակը տեղաշարժվի դեպի ներքև։ Արտաշնչման տևողությունը երկու անգամ պետք է գերազանցի ներշնչմանը։ Դա պետք է զուգակցել սրտի անուղղակի մերսման հետ։[[Թոք]]ի մեջ [[օդ]] մղելուց հետո կրծոսկրի ստորին մասի վրա կատարում են 4-5 անգամ արագ, հարվածանման սեղմումներ (մեծահասակների կրծոսկրն այդ ընթացքում տեղաշարժվում է 4-5 սմ, իսկ երեխաներինը՝ 1,5-2 սմ) մեկ րոպեում, իրականացնելով 60-90 սեղմում։ Յուրաքանչյուր 5-6 սեղմումից հետո անհրաժեշտ է նորից օդ փչել տուժածի բերանի կամ քթի խոռոչ։ Անընդհատ ստուգվում է անոթազարկի առկայությունը, որը սրտի աշխատանքի վերականգնման նշան է։ Առաջին օգնությունն ավարտվում է, երբ շնչառությունը և սրտի աշխատանքը վերականգնվում են։

{{ծանցանկ}}{{Շնչառության ֆիզիոլոգիա}}