«Հույների ցեղասպանություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Հույների ցեղասպանությունը Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ և դրան անմիջապես հաջորդող տարիներին'''՝ 1914-1918 և 1918-1923 թվականներին՝ [[Օսմանյան կայսրություն|Օսմանյան կայսրությունում]] հույն ազգաբնակչության [[էթնիկական զտումներ]]ն են իրենց պատմական հայրենիքի՝ [[Անատոլիա|Անատոլիայի]] կամ [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայի]] տարածքում՝ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ|Առաջին համաշխարհային պատերազմի]] և դրան անմիջապես հաջորդած տարիներին (1914—1923)<ref name="Jones, Adam">{{cite book | url=https://books.google.comam/books?id=0kBZBwAAQBAJ&pg=PA163&dq=Greek+genocide&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjJsov71v7JAhWCQiYKHc6ODDoQ6AEITDAI#v=onepage&q=Greek%20genocide&f=false | title=Genocide: A Comprehensive Introduction | publisher=Routledge | author=Jones, Adam | year=2010 | pages=163 | isbn=1136937978}}</ref>. Որպես Օսմանյան կայսրությունում հույների ցեղասպանության առանձին դրվագ առանձնացնում են [[Պոնտոսի հույների ցեղասպանություն]]ը:

Ինչպես և [[Հայոց ցեղասպանություն|Հայոց ցեղասպանության]] պարագայում, հույների ցեղասպանությունը նախաձեռնված էր Օսմանյան կայսրության կառավարության և թուրքական իշխող վերնախավի կողմից: Հակահույն արյունալի բռնությունները, կոտորածներն ու ցեղասպանական մյուս գործողություններն ուղղված էին Օսմանյան կայսրության հույն ազգաբնակչության դեմ և իրենց մեջ ներառում էին հույների [[եղեռն|եղեռնը]], բռնի տարհանումը՝ դեպորտացիան, որի մասն էին կազմում [[մահվան երթ|մահվան երթերը]], խմբային աքսորումները, բռնապետական պատիժները, ինչպես նաև հույն ուղղափառ մշակութային, պատմական և կրոնական հուշարձանների ավերումը: Պարզ երևում է, որ Օսմանյան կայսրության կառավարող վերնախավը և նրա հլու հնազանդ պետական ապարատը գործում էր նույն արյունոտ ու վայրագ ոճով, ինչ հայերի պարագայում: Զանազան աղբյոյրների տվյալների համաձայն՝ Օսմանյան կայսրության մի քանի հարյուր հազար հույն բնակիչներ զոհվեցին այդ ժամանակաշրջանում{{Sfn | Jones | 2006 | pp = 154–55}}: Փախստականների և տուժածների մեծ մասը մազապուրծ ապաստանում էին [[Հունաստան|Հունաստանում]] (ընդհանուր թվով [[Փոքր Ասիա|Փոքր Ասիայից]] մազապուրծ փախուստի դիմած այդ գաղթականները կազմեցին մինչև ցեղասպանության սկիզբը Հունաստանի ունեցած բնակչության մեկ քառորդից ավելին)<ref name="Greece and Her Refugees">Howland, Charles P. [http://www.foreignaffairs.com/articles/68710/charles-p-howland/greece-and-her-refugees «Greece and Her Refugees»], ''Foreign Affairs,'' [[The Council on Foreign Relations]]. July, 1926.</ref>: Ցեղասպանության արդյունքում մազապուրծ փախած և փրկված հույների որոշ մասը, հատկապես Օսմանյան կայսրության արևելյան նահանգների, այդ թվում՝ [[Արևմտյան Հայաստան|Արևմտյան Հայաստանի]] տարածքներում բնակվող հույները, ապաստան գտան [[Ռուսական կայսրություն|Ռուսական կայսրությանը]] պատկանող [[Արևելյան Հայաստան|Արևելյան Հայաստանի]], Վրաստանի, Հարավային Կովկասի, Հյուսիսային Կովկասի և այլ երկրամասերի տարածքներում: Այսպիսով, 1919—1922 թվականների [[Հույն-թուրքական պատերազմ|Հույն-թուրքական պատերազմի]] վերջերին Փոքր Ասիայի հույների մեծ մասը կամ ստիպված փախել էին իրենց հայրենի տարածքներից կամ սպանվել էին:<ref name=Gibney>{{cite book |author=Matthew J. Gibney, [[Randall Hansen]]. |title=Immigration and Asylum: from 1900 to the Present, Volume 3 |publisher=ABC-CLIO |location= |year=2005 |page=377 |isbn=1-57607-796-9 |quote=The total number of Christians who fled to Greece was probably in the region of I.2 million with the main wave occurring in 1922 before the signing of the convention. According to the official records of the Mixed Commission set up to monitor the movements, the "Greeks' who were transferred after 1923 numbered 189,916 and the number of Muslims expelled to Turkey was 355,635 [Ladas I932, 438-439; but using the same source Eddy 1931, 201 states that the post-1923 exchange involved 192,356 Greeks from Turkey and 354,647 Muslims from Greece].}}</ref>: Փոքրաթիվ փրկվածները, որոնք մնացել էին Օսմանյան կայսրության նախկին սահմաններում՝ թուրքերի տիրապետության ներքո՝ Հունաստանին հանձնվեցին [[Ազգաբնակչության փոխանակման հույն-թուրքական պայմանագիր|Ազգաբնակչության փոխանակման հույն-թուրքական պայմանագրի]] պայմանների համաձայն՝ 1923 թվականին: Այդ պայմանագիրը պաշտոնականցրեց հույների հեռացումը և անհնարին դարձրեց գաղթականների վերադարձը: Օսմանյան կայսրության մյուս բնակչության մասը կազմող ազգային խմբերը ևս ցեղասպանության ենթարկվեցին այդ ժամանակաշրջանում, այդ թվում առավել ահավոր էր իր պատմական հայրենիքում զանգվածային բնաջնջման, բռնի իսլամացման ու թրքացման ենթարկված, իր պատմական հայրենիքից զրկված հայերի ցեղասպանությունը, ինչպես նաև նրանց հասակակից հին ազգերից ևս մեկի՝ [[Ասորիների ցեղասպանություն|ասորիների ցեղասպանությունը]], որոնք բոլորը միասին որոշ գիտնականների ու միջազգային կազմակերպությունների կողմից համարվում են [[Ցեղասպանություն|ցեղասպանության]] միևնույն քաղաքականության իրադարձություններ{{Sfn | Jones |2010| pp = [https://books.google.comam/books?id=BqdVudSuTRIC&pg=PA172 171–2] | ps =: ‘A resolution was placed before the IAGS membership to recognize the Greek and Assyrian/Chaldean components of the Ottoman genocide against Christians, alongside the Armenian strand of the genocide (which the IAGS has already formally acknowledged). The result, passed emphatically in December 2007 despite not inconsiderable opposition, was a resolution which I co-drafted, reading as follows:...’}}<ref>{{citation | publisher = International Association of Genocide Scholars | format = [[PDF]] | url = https://web.archive.org/web/20080428051032/http://genocidescholars.org/images/Resolution_on_genocides_committed_by_the_Ottoman_Empire.pdf| title = IAGS Resolution on Genocides committed by the Ottoman Empire retrieved via the Internet Archive}}</ref><ref>{{Citation | url = http://news.am/eng/news/16644.html | title = Genocide Resolution approved by Swedish Parliament | type = full text | newspaper = News | place = AM}}, containing both the IAGS and the Swedish resolutions.</ref><ref>Gaunt, David. ''[https://books.google.comam/books?id=4mug9LrpLKcC&printsec=frontcover&dq=Massacres,+Resistance,+Protectors&cd=1#v=onepage&q=&f=false Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I]''. Piscataway, [[New Jersey|NJ]]: Gorgias Press, 2006.</ref><ref>{{Cite journal | doi = 10.1080/14623520801950820 | last1 = Schaller | first1 = Dominik J | last2 = Zimmerer | first2 = Jürgen | year = 2008 | title = Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies&nbsp;– introduction | url = | journal = Journal of Genocide Research | volume = 10 | issue = 1| pages = 7–14}}</ref><ref>{{Cite journal | publisher = International Association of Genocide Scholars | format = PDF | url = http://www.genocidescholars.org/sites/default/files/document%09%5Bcurrent-page%3A1%5D/documents/IAGS-Resolution-Assyrian%20and%20Greek%20Genocide.pdf | title = Resolution on genocides committed by the Ottoman empire}}</ref><ref>{{Citation | last = Gaunt | first = David | url = https://books.google.comam/books?id=4mug9LrpLKcC&printsec=frontcover&dq=Massacres,+Resistance,+Protectors&cd=1#v=onepage&q=&f=false | title = Massacres, Resistance, Protectors: Muslim-Christian Relations in Eastern Anatolia during World War I | place = Piscataway, [[New Jersey|NJ]] | publisher = Gorgias | year = 2006}}</ref><ref>{{Cite journal | doi = 10.1080/14623520801950820 | last1 = Schaller | first1 = Dominik J | last2 = Zimmerer | first2 = Jürgen | year = 2008 | title = Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies&nbsp;– introduction | journal = Journal of Genocide Research | volume = 10 | issue = 1| pages = 7–14}}</ref>: