«Ավստրո-Հունգարական կայսրություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
չ Ռոբոտ․ Տեքստի ավտոմատ փոխարինում (-https://books.google.com/ +https://books.google.am/)
չ Բոտ: կոսմետիկ փոփոխություններ
Տող 55.
| Նշումներ =
}}
'''Ավստրո-Հունգարիա''' (գերմաներեն՝ Österreich-Ungarn, պաշտոնապես [[1868]] թվականի նոյեմբերի 14-ից՝ - Die im Reichsrat vertretenen Königreiche und Länder und die Länder der heiligen ungarischen Stephanskrone (Ռեյխսրատում ներկայացված թագավորություններն ու հողերը, ինչպես նաև Սուրբ Ստեֆանի հունգարական թագի հողերը), ոչ պաշտոնական լրիվ անունը, գերմաներեն՝ Österreichisch-Ungarische Monarchie (Ավստրո-Հունգարական միապետություն), հունգարերեն՝ Osztrák-Magyar Monarchia, չեխերեն՝ Rakousko-Uhersko), - երկ-միասնական միապետություն և բազմազգ պետություն Կենտրոնական Եվրոպայում։ Գոյություն է ունեցել 1867 թվականից մինչև 1918 թվականը, երբ կայսրությունը պարտություն կրեց [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ում։ Միությունը կազմավորվել է 1867 թվականի [[Ավստրո-հունգարական համաձայնագիր|Ավստրո-հունգարական համաձայնագրի]] հիման վրա, որը հաստատվեց Հունգարիայի խորհրդարանի կողմից 1867 թվականի մարտի 30-ին։ Ավստրո-Հունգարիան բաղկացած էր երկու միապետություններից (Ավստրիա և Հունգարիա) և մեկ ինքնավար շրջանից` [[Խորվաթիա-Սլովենիա թագավորություն]], որը գտնվում էր Հունգարիայի թագավորության ներքո։ Կայսրությունը ղեկավարում էին [[Հաբսբուրգներ]]ը, որոնք Հաբսբուրգների տոհմի վերջին միապետներն էին։ Համաձայն բարեփոխումների` Ավստրիան և Հունգարիան ունեին հավասար իրավունքներ, որպես երկրներ։ Համաձայնագրի համաձայն՝ արտաքին հարաբերությունները և ռազմական ուժերը ղեկավարում էին միասին, իսկ մնացած կառավարական պաշտոնները բաժանվեցին երկու երկրների միջև։
 
Ավստրո-Հունգարիան բազմազգ պետություն էր և համարվում էր այդ ժամանակների գերտերություններից մեկը։ Տարածքով կայսրությունը երկրորդ ամենամեծն էր Եվրոպայում [[Ռուսական կայսրություն]]ից հետո և երրորդ ամենաշատ բնակեցված երկիրը (Ռուսաստանից և [[Գերմանական կայսրություն]]ից հետո)։ Կայսրությունը ուներ չորրորդ խոշորագույն մեքենաշինությունը աշխարհում` [[ԱՄՆ]]-ից, Գերմանիայից և [[Միացյալ Թագավորություն]]ից հետո<ref>Schulze, Max-Stephan. ''Engineering and Economic Growth: The Development of Austria-Hungary's Machine-Building Industry in the Late Nineteenth Century'', p.&nbsp;295. Peter Lang (Frankfurt), 1996.</ref>:
Տող 61.
1878 թվականից Բոսնիան և Հերցեգովինան ընկան կայսրության ռազմական և քաղաքական ենթակայության տակ<ref>Minahan, James. [https://books.google.am/?id=RSxt-JB-PDkC&pg=PA48 ''Miniature Empires: A Historical Dictionary of the Newly Independent States'', p.&nbsp;48].</ref>, իսկ 1908 թվականին անէքսավորվեց կայսրությանը, ինչի արդյունքում ծագեց [[Բոսնիական ճգնաժամ]]ը մյուս տերությունների հետ<ref name=b1911>"[[:s:1911 Encyclopædia Britannica/Bosnia–Herzegovina|Bosnia–Herzegovina]]" in the ''Encyclopædia Britannica'', 11th&nbsp;ed. 1911.</ref>: Բացի այդ, ավստրո-հունգարացիներին անցավ [[Նովի Պազարի Սանջակ]]ը<ref>Anderson, Frank Maloy and Amos Shartle Hershey, [https://www.mtholyoke.edu/acad/intrel/boshtml/bos128.htm ''Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870–1914.- The Austrian occupation of Novibazar, 1878–1909'']</ref>: Բոսնիայի Անէքսացան նաև ստիպեց ճանաչել [[Իսլամ]]ը որպես Բոսնիայի հիմնական կրոն<ref name="Law of Islam 1912">{{cite news |url=http://www.derislam.at/?c=content&cssid=Englisch&navid=886&par=10&navid2=906&par2=886|title=Imperial Gazette −1912|publisher=IGGIO Islamische Glaubensgemeinschaft in Osterreich|date=2011 |accessdate=4 June 2014}}</ref>:
 
Ավստրո-Հունգարիան մտնում էր [[Կենտրոնական ուժեր]]ի դաշինքի մեջ [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ժամանակ: Այն գրեթե ռազմական տեսանկյունից կործանվել էր, երբ կնքվեց [[Վիլլա Գյուստի զինադադար]]ը 1918 թվականի նոյեմբերի 3-ին: [[Հունգարիայի թագավորություն (1920–46)|Հունգարիայի թագավորությունթագավորությունը]]ը և [[Ավստրիայի առաջին հանրապետություն]]ը դարձան կայսրության իրավահաջորդ, բացի այդ, շատ սլավոնական երկրներ անկախացան, այդ թվում՝ [[Չեխոսլովակիայի առաջին հանրապետություն]]ը, [[Լեհաստանի երկրորդ հանրապետություն]]ը և [[Հարավսլավիայի թագավորություն]]ը, ինչպես նաև շատ տարածքներ անցան հաղթանակած կողմ [[Ռումինիայի թագավորություն|Ռումինիային]]:
 
== Կազմվածք և անվանում ==
[[Պատկեր:Pietzner, Carl (1853-1927) - Emperor Franz Josef I - ca 1885.jpg|thumb|right|Ֆրանց Ժոզեֆ I: (1885)]]
 
Տող 74.
[[Հաբսբուրգ-Լորիենների արքայատոհ|Հաբսբուրգ]] միապետը կառավարում էր [[Ավստրիայի կայսրություն]]ը<ref name="title"/> over the western and northern half of the country that was the [[Austrian Empire]] ("Lands Represented in the Imperial Council", or [[Cisleithania]])<ref name=ah1911/> և [[Հունգարիայի թագավոր]]ը`<ref name="title"/> [[Հունգարիայի թագավորություն]]ը ("[[Սուրբ Ստեֆանի հունգարական թագի հողեր]]" կամ [[Տրանսիլվանիա]])<ref name=ah1911/>: Յուրաքանչյուրը լիովին անկախ էր, բացառությամբ մի քանի միասնական կառույների (հիմնականում [[դիվանագիտություն|արտաքին հարաբերություններ]] և պաշտպանություն)<ref name="responsible"/>:
 
Որոշ տարածքներ, ինչպիսիք են [[Գալիսիա (Արևելևյան Եվրոպա)|Լեհական ԳալիսիաԳալիսիան]]ն և Խորվաթիան ունեին ինքնավարության կարգավիճակ, յուրաքանչյուրը սեփական կառավարությամբ:
 
Ավստրիայի և Հունգարիայի տարբերությունը կայանում էր, նրանում, որ նրանց բնակչությունը ուներ տարբեր քաղաքացիություն, որևէ մեկը կարող էր լինել Ավստրիայի կամ Հունգարիայի քաղաքացի, բայց երբեք երկուսը միասին<ref>{{cite book |url=https://books.google.am/?id=EvCfTIsTOskC&pg=PA401 |title=Austria-Hungary and the Successor States: A Reference Guide from the Renaissance to the Present |author=Eric Roman |page=401 |publisher=Infobase Publishing |year=2009 |isbn=9780816074693 |accessdate=1 January 2013 }}</ref><ref>{{cite book |url=https://books.google.am/?id=q48xAQAAIAAJ&q=austria-hungary+%22common+citizenship%22 |title=The New Encyclopædia Britannica |year=2003 |isbn=9780852299616 |accessdate=1 January 2013 }}</ref>: Սա նաև նշանակում էր քաղաքացիները ունեին ավստրիական կամ հունգարական անձնագրեր<ref>{{cite web |url=http://epa.oszk.hu/00600/00691/00036/15.html |first=Ferenc Tibor| last=Szávai |title=Könyvszemle (Book review): Kozári Monika: ''A dualista rendszer (1867–1918)'': Modern magyar politikai rendszerek |work=Magyar Tudomány |issue=2006/12 |page=1542 |language=Hungarian |accessdate=20 July 2012 }}</ref><ref>{{cite book |url=http://tortenelemszak.elte.hu/data/25756/SzavaiFeri.pdf |first=Ferenc |last=Szávai |title=Osztrák–magyar külügyi ingatlanok hovatartozása a Monarchia felbomlása után |language=Hungarian| page=598 |year=2010 }} {{dead link|date=October 2015}}</ref>: Իսկ Խորվաթիա-Սլովենիա-Դալմաթիայի թագավորության քաղաքացիները ունեին իրենց սեփական անձնագրերը: Այս անձնագրերում գրվում էր խորվաթերեն և ֆրանսերեն լեզուներով<ref>Antun Radić, "Hrvatski pašuši (putnice)" Dom, 15 January 1903, page 11)</ref>: Հայտնի չէ, թե ինչ անձնագրեր են օգտագործել Բոսնիա-Հերցեգովինայում: