«Արևելահնդկական ընկերություն»–ի խմբագրումների տարբերություն

Content deleted Content added
No edit summary
Տող 33.
==Գործունեությունը Հնդկաստանում==
Ընկերությունը հիմնադրվել է [[1600]] թ. և ի սկզբանե ունենցել է “Արևելյան Հնդկաստանում առևտրով զբաղվող Լոնդոնի վաճառականներ” անվանումը ({{lang-en|Governor and Company of Merchants of London trading with the East Indies}})։ Գործունեությունը [[Հնդկաստան]]ում սկսում է [[1612]] թ., երբ Ջահանգիրը թույլ է տալիս կառուցել գործարան Սուրաթում։ Սկզբնական շրջանում անվանումները հաճախ էին հերթափոխում միմյանց։
[[1612]] թ. Օստ-Հնդկական ընկերության զինված ուժերը Սուվալիի ճակատամարտում ծանր պարտության են մատնում պորտուգալացիներին։ [[1640]]-ին թվականին [[Մադրաս]]ի կառավարիչ Վիջայանագարան թույլ է տալիս հիմնել գործարան [[Մադրաս]]ում։ [[1647]] թվականի դրությամբ [[Հնդկաստան]]ում ընկերությունն ուներ արդեն 23 գործարան։ Հնդկական գործվածքները ([[բամբակ]], [[մետաքս]]) անհավատալի պահանջարկ են վայելում [[Եվրոպա]]յում։ [[Հնդկաստան]]ից արտահանվում էր թեյ, եգիպտացորեն, ներկանյութ, բամբակ, իսկ ավելի ուշ՝ բենգալական ափիոն։ [[1668]]-ին թվականին ընկերությունը վարձակալում է նախկին պորտուգալական գաղութ [[Բոմբեյ]] կղզին։ [[1687]]-ին թվականին ընկերության գլխամասը Սուրատից տեղափոխվում է [[Բոմբեյ]]։ Օստ-Հնդկական ընկերությունը փորձում է ուժով ստանալ առևտրային արտոնություններ, սակայն պարտվում է [[Մեծ Մոգոլ]]ին։ [[1690]]-ին [[Կալկաթա]]յում ստեղծվում է ընկերության մասնաճյուղ [[Մեծ Մոգոլ]]ի հրամանով։
 
[[Պատկեր:Interior East India House.JPG|thumb|Կենտրոնական գրասենյակը [[Լոնդոնո]]ում [[1808]]—[[1812]]]]
[[1757]]-ին թվականին Պլեսսիի ճակատամարտում ընկերության զինված ուժերը Ռոբերտ Քլայվի գլխավորությամբ պարտության են մատնում հնդկական ուժերին։ Բուքսարի ճակատամարտում հաղթանակից հետո ([[1764]]) ընկերությունն արտոնություններ է ստանում Բենգալիայում, Բիհարում, Օրիսսայում, նաև ստանում է Բենգալիա նահանգի լրիվ կառավարման իրավունք, որտեղից ստանում ավելի քան 5 միլիոն ֆունտի շահույթ։ Ռոբերտ Քլայվը դառնում է Բենգալիայի առաջին բրիտանացի կառավարիչը։ Անգլա-մայսուրական և անգլա-մարատհական պատերազմները ([[1766]]-[[1799]] և [[1772]]-[[1818]]) ավելի են հզորացնում ընկերության ազդեծությունըազդեցությունը Հնդկաստանում։
 
Բրիտանացիները կառավարում էին [[Բենգալիա]]յի արտաքին առևտուրը, ինչպես նաև ներքին առևտրի կարևորագույն ճյուղերը։ [[Բենգալիա]]յի գյուղացիներին «կցում էին» ընկերության գործարաններին, ուր նրանք հանձնում էին իրենց արտադրանքը շատ ցածր գներով։ Գրանցվում է հարկերի կտրուկ աճ։ Դրա հետևանքով [[1769]]-[[1770]] թթ. սով ու համաճարակ է տարածվում, որի արդյունքում մահանում է 7-10 միլիոն մարդ։ [[1780]]-901990-ականներին սովը կրկնվում է։ Մահանում է ևս մի քանի միլիոն մարդ։
 
Գրեթե մեկ դար [[Հնդկաստան]]ը թալանվում ու մասնատվում էր, որի արդյունքը սովն ու ավելի քան 40 միլիոն մարդկային զոհերն էին։ Ամերիկացի պատմագետ Բրուք Ադամսի հաշվարկներով, կառավարման առաջին 15 տարիների ընթացքում բրիտանացիները միայն [[Բենգալիա]]յից հանել էին 1 միլիարդ աժողությամբ թանկարժեք քարեր։ [[1840]] թ. Անգլիացիների տիրապետության տակ էր գրեթե ողջ [[Հնդկաստան]]ը։ Այս միջոցներով էլ ապրում էր Բրիտանիան։
Տող 51.
 
18-րդ դարի վերջում գեներալ-կառավարիջ Ռիչարդ Ուելսլիի գլխավորությամբ սկսում է գրավման ակտիվ գործընթաց։ [[1791]] թ. սկսելով Կոչին քաղաքից մինչև [[1856]] թ. ընկերությունը փաստացի գրավում է գրեթե ողջ Հնդկաստանը։
Հզորացող [[Ռուսական կայսրություն]]ը մրցակից էր թվում ընկերության համար։ Նրանք մեծացնում են ճնշումը [[Աֆղանստան]]ի վրա, ինչը ի վերջո հանգեցնում է առաջին անգլո-աֆղանական պատերազմին։ Ընկերության ու կայսրության միջև սկսվում է մրցակցություն [[Միջին Ասիա]]յում ազդեծությանազդեցության ավելացման շուրջ, որը անգլիացիներն անվանել են “Մեծ խաղ”:
[[1857]] թ. ապստամբություն է սկսվում Բրիտանական Օստ-հնդկական ընկերության դեմ, որը հայտնի է որպես Առաջին անկախության պատերազմ կամ Սիպայների ապստամբություն։ Ապստամբությունը ճնշվում է և Բրիտանական կայսրությունը ստանում է ողջ [[Հարավային Ասիա]]յի ուղիղ կառավարումը։