«Թբիլիսիի հայոց վանք»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Տող 56.
== Պատմություն ==
Ըստ ուսումնասիրող Գ. Աղայանցի՝ վանքը հիմնադրվել է [[Գրիգոր Լուսավորիչ|Գրիգոր Լուսավորչի]] կողմից 4-րդ դարում։ Այդ ժամանակից էլ պահպանվել է գլխավոր եկեղեցու արևելյան ճակատի որոշ հատվածներ, իսկ բուն վանքը հիմնադրվել է 931 թվականին Ումեկի որդիներ Առյուծի, Սուջաթի և Ջալապի կողմից<ref name="Վիրահայոց"/><ref name="armtoday"/>։
Վանական համալիրը կազմված է եղել եկեղեցուց, զանգակատնից, մատուռից, թանգարանից, առաջնորդարանից, որոնք շրջապատված են եղել պարսպով: Եկեղեցին եռանավ բազիլիկա էր, երեք գմբեթով, որոնցից կենտրոնականը ամենաբարձրն էր: Ներսից պատերին առկա են եղել որմնանկարներ, որոնց վերին շերտը
Բազմադարյա պատմության ընթացքում վանքը ենթարկվել է բազմաթիվ նորոգությունների և վերակառուցումների: Մասնավորապես, 1480 թվականին կատարվել է բավականին
1882 թվականին վանքը լիովին վերանորոգումների կարիք ուներ: Սակայն այս անգամ նրա 400-ամյա հոբելյանի առիթով հրապարակվում է ոչ թե նորոգելու, այլ հին եկեղեցին հիմնովին վերակառուցելու մասին<ref name="«Արձագանք1»">[[Արձագանք (թերթ, Թիֆլիս)|«Արձագանք»]], 1882, N 10:</ref>: 1884 թվականի մարտի 4-ին Վանքի վերակառուցման հարցերը քննարկելու նպատակով հրավիրվում է ժողով, որին մասնակցեցին Հովհաննես Չիթախյանը, Ալեքսանդր Մանթաշյանը, Իսահակ Ծովիանյանը, Հարություն Շամխարյանը, Գաբրիել Սունդուկյանը և Ալեքսանդր Սունդուկյանը<ref name="«Արձագանք»">[[Արձագանք (թերթ, Թիֆլիս)|«Արձագանք»]], 1884, N 10, էջ 142:</ref>: Վերակառուցումը ավարտվում է 1901 թվականին և վերաօծվում Հայ Առաքելական եկեղեցու Վիրահայոց թեմի առաջնորդ Տեր Գևորգ արքեպիսկոպոս Սուրենյանի կողմից<ref name="«Մասիս»">«Մասիս», 1901, N 52, (29 դեկտ.), էջ 832:</ref><ref name="Վիրահայոց"/><ref name="Ванкский собор."/>։
Տող 69.
== Ճարտարապետություն ==
Վանական համալիրի իրենից ներկայացնում էր միջնադարյան հայկական ճարտարապետության բացառիկ նմուշ։ Գլխավոր եկեղեցին գմբեթավոր բազիլիկ էր՝ կազմված 3 նավից
== Ոչնչացում ==
[[Պատկեր:Vanqi church14.jpg|thumb|315x315px|ձախից|Թբիլիսիի հայոց վանքը ոչնչացման ընթացքում. 1938թ.։]]
1938 թվականին [[ՎԽՍՀ|Վրացական ԽՍՀ-ի]] կենտրոնական կոմիտեի առաջին քարտուղար [[Լավրենտի Բերիա]]յի կարգադրությամբ կազմակերպվում է Թիֆլիսի հայոց վանքի ոչնչացումը: Վրացական ԽՍՀ ներքին գործերի աշխատակիցները, պետական լծակները գործի դնելով, սպառնալիքների միջոցով հավաքագրում են Վանքի թաղամասի (Տափիթաղի) հայ բնակչության որոշ ստորագրություններ<ref name="Սամվել Կարապետյան">Սամվել Կարապետյան, Վրաց պետական քաղաքականությունը, և հայ մշակույթի հուշարձանները, Երևան, 1998, էջ 75-76, Է.Կոտոյանի 09.12.1997թ.-ի վկայություն:</ref>, որոնց հիման վրա իբր Թբիլիսիի քաղաքային իշխանությունը որոշում է քանդել հայկական վանական համալիրը: Այդ որոշման մասին գրվեց «Խորհրդային Վրաստան» թերթում, որտեղ ասվում էր, թե իբր ''«Թիֆլիսի խորհրդի նախագահությունը բավարարեց Թիֆլիսի աշխատավոր հայերի միջնորդությունը, որոնք խնդրում էին քանդել Վանքի եկեղեցու շենքը: Հողամասը կհատկացվի հայկական լրիվ միջնակարգ դպրոց կառուցելու համար»'':<ref name="«Խորհրդային Վրաստան»">«Խորհրդային Վրաստան» (1938, N 85, 23 սեպտեմբեր):</ref> 1938 թվականին հազարամյա հայկական վանական համալիրը ոչնչացվում է: Քանդումը տեղի է ունենում գիշերով, որպեսզի քաղաքի հայազգի բնակչության շրջանում ընդվզումներ չլինեն: Քանդման ժամանակ թալանվում են այնտեղ եղած արժեքավոր պատմական իրերը: Վանքի բակում գտնվող հայազգի ականավոր հասարակական, մշակութային, քաղաքական, պետական, ռազմական գործիչների գերեզմանները նույնպես թալանվում և ոչնչացվում են<ref name="Սամվել Կարապետյան"/>: Ոչնչացվում են Հովհաննես Այվազովսկու եղբոր՝ արքեպիսկոպոս Գաբրիել Այվազյանի, Լորիս-Մելիքովի գերեզմանները: Նրանց աճյունների մնացորդները թալանված և պղծված վիճակում տեղափոխվել են Թբիլիսիի [[Սուրբ Գևորգ եկեղեցի (Թբիլիսի)|Սուրբ Գևորգ եկեղեցու]] բակ: Լորիս Մելիքովի գերեզմանի ոչնչացման ժամանակ բացում են հրեշտակներով զարդարված նրա՝ ցինկից պատրաստված դագաղը, գողանում բոլոր արժեքավոր իրերը, այդ թվում՝ նրա դաշույնն ու
Վանքի ոչնչացումից հետո տեղում կառուցվեց այսօր գործող թիվ 104 դպրոցը<ref name="Վիրահայոց"/>: Ներկայումս կանգուն է միայն զանգակատունը, որը գտնվում է դպրոցի բակում՝ շրջապատված քարե և երկաթյա պատնեշով։ Հարակից շինություններում նկատելի են վանքի կառույցների որոշ հատվածներ<ref name="Ванкский собор."/>։
|