«Նապոլեոնի օրենսգիրք»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Նապոլեոնի օրենսգիրք''' (ֆր.՝ Code Napoléon), նաև՝ Քաղաքացիական օրենսգիրք (ֆր.՝ Code civil), [[Ֆրանսիա]]յի հիմնարար օրենսդրական ակտը, որը ներկայացնում է քաղաքացիական իրավունքի լայնածավալ օրինակարգավորում (կոդիֆիկացիա) և որը աշխարհի այլ երկրներում հետագա օրինակարգավորման համար հզոր խթան է եղել։ Մշակել և ընդունվել է [[19-րդ դար]]ում, Ֆրանսիայի հանրապետության առաջին կոնդուլի՝ [[Նապոլեոն Բոնապարտ]]ի նախաձեռնությամբ և որոշակի լրացումներով և փոփոխություններով գործում է մինչ օրս։ Օրենսգքրի կազման գլխավոր նպատակը Ֆրանսիայում գործող քաղաքացիական իրավունքի (որը նաև ներառում էր միջազգային սովորույթները և տարբեր նորմատիվ ակտեր) քաոսային և ոչ լիարժեք աղբյուրի փոփոխությունն էր։ Կազմված էր երեք (այժմ հինգ) գրքից, որոնք ներառում էին ինստիտուցիոն համակարգով ստեծված իրավական նորմեր ֆիզիկական անձանց, ամուսնական-ընտանեկան հարաբերությունների, իրերի, անարադարություններ, ժառանգությունների  և պարտավորությունների մասին։

 

 

== Ֆրանսիական իրավունքի աղբյուրները մինչև ֆրանսիական մեծ հեղափոխությունը ==

Դարեր շարուանկ մինչև [[1789]] թվականի [[Ֆրանսիական մեծ հեղափոխություն|Ֆրանսիական մեծ հեղափոխությունը]] և Նապոլեոնի օրենսգրքի ընդունումը, Ֆրանսիայում գործող իրավական նորմերը բնորոշվում էին չափազանց գույնզգույն սպեկտրում։ [[Գալիա]]յի գրավման ժամանակներից Ֆրանսիայի հարավային տարածքներում շարունակում էր գործել [[Հռոմեական իրավունք|Հռոմեական իրավունքը]], իսկ երկրի հյուսիսում հռոմեական իրավունքը ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]] pays de droit) փոխարինվեց կուտյումներով՝ միջազգային սովորույթներով, որոնք ծագում են ֆրանկական ցեղերի, բարբարոսների օրենքներից, գերմանական սովորական իրավունքից։ Ֆրանսիան բաժանված էր գրավոր իրավունքի ([[Ֆրանսերեն|ֆր.]] pays de droit écrit) և բանավոր իրավունքի([[Ֆրանսերեն|ֆր.]] pays de droit coutumier) ճյուղերի միջև։ Այս բաժանումը հստակ արտահայտված բնույթ չուներ, և նշված աղբյուրները հաճախ գործում էին միևնույն տարածքում։ Այն ժամանակ, երբ Հռոմեական իրավունքի հիմնական աղբյուրներ էին համարվում Թեոդոսիայի օրենսգիրքը և [[Կորպուս յուրիս ցիվիլիս|Կորպուս յուրիս ցիվիլիսը]], կուտյումները գրի չէին առնվում, այլ բանավոր կերպով փոխանցվում էին սերնդից սերունդ։ Ավատատիրական մասնատվածության պատճառով  վերջիններս աչքի էին ընկնում բազմաքանակությամբ և առանձնացվածությամբ։

 

 

<blockquote>Մի՞թե անհեթեթ և ահավոր չէ՞ երբ այն ինչ մի գյուղում համարվում է ճիշտ մյուսւում համարվում է սխալ։Եվ սա ինչ չտեսնված բարբարոսություն է որ քաղաքացիները պետք է ապրեն տարբեր օրենքներով։<…> Եվ այսպես ամբողջ թագավորություոնւմ մի փոստակին կայանից մինև մյուսը՝ փոխելով ձիերը դուք փոխում է դատաիրավական համակարգը։

Օրգինալ տեքստը

Et n’est-ce pas une chose absurde et affreuse que ce qui est vrai dans un village se trouve faux dans un autre? Par quelle étrange barbarie se peut-il que des compatriotes ne vivent pas sous la même loi? <…> Il en est ainsi de poste en poste dans le royaume; vous changez de jurisprudence en changeant de</blockquote>

 

Առաջին հավաքածուներից մեկը [[Նորմանդիա]]յի կուտյումների հավաքածուն էր, որը ստեղծվել է մասնավոր անձանց կողմից սկսած [[13-րդ դար]]ից և իր վրա զգալիորեն կրում էր սկանդինավյան սովորույթների ազդեցությունը։ Այս կուտյումների առանձնահատկությունը կայանում էր նրանում, որ ըստ վերջիններիս Նորմանդիայի ժողովուրդը հավասար էր օրենքի առաջ։ Նորմանդիայի կուտյումները մասնավորապես պարունակում էին իրավունքներ իրավազորության, դատին ներկայանալու, ժառանգության, կանանց, այրիության, նվիրաբերումների, անշարժ և շարժական գույքերի, ունեցվածքի ձեռքբերման, սերվիտուտի և այլնի մասին։<ref>{{книга |автор=Карасевич П. Л. |заглавие=Гражданское обычное право Франции в историческом его развитии |ответственный= |ссылка= |место=М. |издательство= |год=1875 |том= |страниц= |страницы= |isbn= |ref= }}</ref>.

 

[[1273]] թվականին [[Օռլեան]]ի, [[Օվերն]]ի և Անժուի կուտյումները հավաքվեցին «Սուրբ Լյոդովիկոսի կարգերը» ժողովածուում, որտեղ ներառվեցին նաև [[Լուի IX Սուրբ|Լուի IX Սուրբի]] որոշ օրդոնանսներ և հատվածներ Հռոեմական և Կանոնական իրավունքներից։ Այս ժողովածուն աչքի ընկավ հռոմեական իրավունքի շարադրման սխալներով և հռոմեական և տեղական սովորույթների ոչ այնքան հմուտ համադրությամբ։ Չնայած նշված թերությունների «Սուրբ Լյոդովիկոսի կարգերը» լայնորեն տարածվեցին և օգտագործվեցին Ֆրանսիայի մի շարք շրջանների դատարաններում։