Կուսական ծաղիկ

Կուսական ծաղիկ

Կուսական ծաղիկ լատ,՝ (Sanguinaria Canadensis), խաշխաշազգիների ընտանիքին պատկանող բույս, որի, կարմրագույն բուսահեղուկն օգտագործվում է աղիքային արյունահոսությունները կանխող դողամիջոցներ օգտագործելու համար։ Հեքիաթային այս ծաղկի մասին գիտեին դեռևս ամբողջ աշխարհում։ Արաքս գետի նրա ափին բարձրացող Դիորփոս լեռան, (որը բառացիորեն նշանակում էր մթաթափանց և ցուցում էր Մասիսը) մեռյալների աշխարհը իջած, ապա հարություն առած Արա-Էրի մասին պատմող առասպելների շարքում հատուկ տեղ էր գրավում Արաքս գետի ափին Դիորփոս լեռան վրա աճող Արաքսա ծաղկի մասին պատմող պատմությունը։ Ծաղիկների մասին մեր թվարկության 1-2-րդ դարերում ստեղծված և հույն պատմիչ Պլուտարքոսին վերագրվող այդ պատմության մեջ ասվում է, որ ծաղկի հենց անունն ինքը նշանակում է «կույսերին հալածող»։ Եթե որևե կույս մոտենում է այդ ծաղկին, նա արյուն է ցայտում և թառամում։ Միջնադարյան հայ բժշկարանները այս ծաղիկը կոչում են Արյան կամ Ոսկե խոտ, Արեգակնամայր։ Այն աճում էր մասիսի լանջին, Ակոռի գյուղի շրջակայքում։ Արյան ծաղկին նաև հնարավոր էր հանդիպել Գեղարքունյաց լեռներում և Բալու գավառում։ Խաշխաշազգիներին պատկանող այս բույսն ուներ մոտ կես մետր բարձրություն, աճում էր մեկուսի, սևահող ու քարքարոտ միջավայրում։ Նրա շուրջն ուրիշ այլ բույսեր չի աճել, քանի որ բոլորի ուժն ինքն է վերցրել։ Ծաղկեթուփն ունենում էր չորս երկար (մինչև 30 սմ) տերևներ՝ ծայրերին ասեղանման փշերով, մեջտեղում աճում է գավազանանման կոթունը, որն ավարտվում է դեղնակարմրավուն տարբեր երանգներով հինգ ծաղիկներով։ Այս բույսի ամենամեծ առանձնահատկությունը համարվում է այն, որ ի տաբերություն այլ բույսերի նրա բուսահեղուկը (ի դեպ խիստ առատ) կարմիր է ինչպես արյունը։ Ինչպես պարզել է ականավոր հայագետ Ղևոնդ Ալիշանը, Արյան ծաղկի նկարագրություններին ու բնութագրումներն և անգամ անվանը լիովին համապատասխանում է խաշխաշազգիների ընտանիքին։