|
Հաջորդ երկու դասարաններում ավելանում են [[իմաստասիրություն]], [[քաղտնտեսություն]], ելևմտական գիտություն, [[մանկավարժություն]]։ Ուսուցումը մասնագիտացված է գիտական և գրական ուղղություններով։ 1896 թվականին այն փակվել է, վերաբացվել է հաջորդ տարին, կից հիմնվել է նախակրթարան, որտեղ գավառներից եկած պատանիները ստացել են անվճար կրթություն, նախապատրաստվել վարժարան ընդունվելու։ 1897-1909-ին Կեդրոնական վարժարանն անկման շրջան է ապրել։ 1902 թվականին կից բացվել է բարձրագույն դասընթաց։ Այնուհետև տնօրեններ [[Մարտիրոս Նալբանդյան]]ի (1909-1913), [[Գարեգին Գավաֆյան]]ի (1917-1927), [[Պետրոս Ատրունի (մանկավարժ)|Պետրոս Ատրունու]] (1927-1933) օրոք Կեդրոնականը նոր վերելք է ապրել՝ հասնելով իր երբեմնի մակարդակին։ Հետագա տարիներին իրենց գործունեությամբ աչքի են ընկել տնօրեններ Գևորգ Սարաֆյանը, Հ. Հարությունյանը, Է. Այվազյանը, Հրանտ Տեր-Անդրեասյանը։ 1929 թվականին Կեդրոնական վարժարանը վերանվանվել է Կեդրոնական Մանասարյան լիցեյ։
Նոր՝ [[Սանասարյան վարժարան]] հիմնելու համար նախատեսված գումարը տրամադրվել է Կեդրոնական վարժարանին։ Նույն թվականին փակվել է վարժարանի նախակրթարանը, և փոխարենը հիմնվել նախապատրաստական բաժին՝ ուսման մեկ տարվա տևողությամբ։ 1935-1951 թվականներին Էսայան վարժարանի լիցեյի բաժինը միացված է եղել Կեդրոնական վարժարանին։ Տարբեր տարիներ Կեդրոնական վարժարանում դասավանդել են [[Մատաթիա Գարագաշյան]]ը, [[Հովսեփ Շիշմանյան]]ը ([[Ծերենց]]), Բ. Կյուլեսերյանը, [[Հովհաննես Հինդլյան]]ը, ՌէթեոսՌեթեոս Պերպերյանը, Մ.Մելքոն Կյուրճյանը, [[Եղիա Տեմիրճիպաշյան]]ը, [[Հակոբ Պարոնյան]]ը, Գ. ՆորաունկյանըՆորատունկյանը, [[Ստեփան Կուրտիկյան (լեզվաբան)|Ստեփան Կուրտիկյան]]ը, [[Գարեգին Գավաֆյան]]ը, Ե.Երվանդ Տեր-Անդրեասյանը, Հ.Հրանտ ԱսաուրըԱսատուրը, [[Տիրան Չրաքյան]]ը, [[Լևոն Շանթ]]ը, [[Վահան Թեքեյան]]ը, [[Կոստան Զարյան]]ը, Զ.[[Զապել ԱսաաուրըԱսատուր]]ը (Սիպիլ), Մ.[[Մատթեոս ԻզմիրսանըԻզմիրլյան]]ը, [[Մաղաքիա Օրմանյան]]ը, Ե.[[Եղիշե ԴուրյանըԴուրյան]]ը, [[Գարեգին Սրվանձտյան]]ը, Գ.[[Գարեգին ԽաչատրյանըԽաչատուրյան]]ը, Ա.[[Արտավազդ ՍյուրմելյանըՍյուրմեյան]]ը, Ա.[[Աստվածատուր ԽաչատրյանըԽաչատրյան]]ը և ուրիշներ։ Դասավանդել է նաե [[Կոմիտաս]]ը. «[[Գուսան]]» երգչախումբը կազմվել է հիմնականում վարժարանի սաներից։ Կեդրոնական վարժարանում սովորել են [[Արշակ Չոպանյան]]ը, [[Հրաչյա Աճառյան]]ը, [[Արշակ Ալպոյաճյան]]ը, [[Հակոբ ՍիրունինՍիրունի]]ն, Ա.[[Արմեն ԱրմենյանըԱրմենյան]]ը, [[Միսաք Մեծարենց]]ը, [[Վահան Թեքեյան]]ը, [[Հակոբ Մնձուրի]]ն, [[Ռաֆայել Շիշմանյան]]ը, Երուխանը[[Երուխան]]ը, [[Օ. ՉիֆթեսարաֆըՉիֆթե-Սարաֆ]]ը, [[Հայկ ՊերպերյանըՊերպերյան]]ը, Պ. Գեորգյանը, Ս. Մանուկյանը, Է. Մանվելյանը, Գ. Ալեքսանյանը և ուրիշներ։
Բազմաթիվ կեդրոնականցիներ հայրենադարձվել են և շարունակել իրենց գործունեությունը մայր հայրենիքում (Կարպիս Կարագյան, [[Գուրգեն Անտոնյան]], Է. Չոփուր֊յանՉոփուրյան, Վ. Պետոյան, Տ. Քրմոյան)։ Սովորողների թիվը տատանվել է 30-350-ի միջև։ 1947 թվականին Պոլսում հիմնադրվել է Կեդրոնական վարժարանի սանուց միությունը, որն իր մասնաճյուղերն ունի Ֆրանսիայում, [[ԱՄՆ]]-ում և [[Կանադա]]յում։ Այն իր գրական, թատերական, երաժշտական, [[Մշակույթ|մշակութային]] և այլ միջոցառումներով նպաստում է հայապահպանման գործին, միաժամանակ աշխատում նյութապես և [[Բարոյագիտություն|բարոյապես]] սատարել մայր վարժարանին։ Այն ունի 130 աշակերտ, պահվում է հայ համայնքի նվիրատվություններով։ Կարպիս Կարագյան ԲոՆիֆսսաի Միխայլովիչ, սովետական [[Փիլիսոփա]], քիմիկոս, գիտության պատմաբան։ ԽՍՀՄ ԳԱ ակադեմիկոս։ ԱՄԿԿ անդամ 1918 թվականից։ Ավարտել է Մոսկվայի համալսարանի քիմիական ֆակուլտետը։
1962 թվականից ԱՍՀՄ ԳԱ բնագիտության և տեխնիկայի պատմության ինստիտուտի, 1973 -1975 թվականներին փիլիսոփայության ինստիտուտի դիրեկտոր։ 1975 թվականից ԽՍՀՄ ԳԱ բնագիտության և տեխնիկայի պատմության ինստիտուտի սեկտորի վարիչ։ Ուսումնասիրել է [[մատերիալիստական դիալեկտիկա]]յի, [[բնագիտության փիլիսոփայություն|բնագիտության փիլիսոփայության]], գիտաբանության և գիտական հայտնագործության [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] ու տրամաբանության հարցերը, ձևակերպել դիալեկտիկական տրամաբանության մի քանի սկզբունքներ։ Գիտության պատմության միջազգային ակադեմիայի անդամ է, մի շարք երկրների ակադեմիաների արտասահմանյան անդամ։ Պարգևատրվել է երեք շքանշանով։
{{ՀՍՀ|հատոր=5|էջ=355}}
|
