|
==Կյանքի վաղ շրջանը==
[[Պատկեր:Zamość - kamienice ormiańskie.JPG|thumb|mini|350px|ձախից|Զամոսցայի հայկական տները]]
16-րդ դարում [[Լեհաստան]]ն ուներ հայկական մեծ գաղթօջախ, որը ձևավորվել էր դեռ [[Բագրատունիների թագավորություն|Բագրատունյաց թագավորության]] [[Անի]] մայրաքաղաքի կործանումից հետո քաղաքացիների մեծ մասի գաղթի պատճառով դեպի Լեհաստան:Լեհաստան։ Ժամանակի ընթացքում այն հետզհետե ավելի էր ստվարացել:ստվարացել։ Սիմեոնի հայրը՝ մահտեսի Մարտիրոսը և մայրը՝ Դոլվաթ խաթունը, հավանաբար 1580-ականներին, իրենց ազգականների հետ Լեհաստանի [[Զամոսցա]] (կամ լեհ.՝ Զամոշչ) նորաշեն գյուղաքաղաքն էին գաղթել Կաֆայից ([[Թեոդոսիա]]):։ Մարտիրոսն ու Դոլվաթն ունենում են երկու որդի՝ Հովհաննես ու Սիմեոն, և երկու դուստր՝ Ջուհար և Հռիփսիմե:Հռիփսիմե։ Հովհաննեսը մահանում է վաղ տարիքում:տարիքում։
Սիմեոնը ծնվել է նույն Զամոշչ քաղաքում 1584 թվականին:թվականին։ Նա երկու տարեկան էր, երբ մայրը մահացավ, և քույրերից Ջուհարն է, որ մայրական խնամք է տարել փոքրիկ Սիմեոնի նկատմամբ:նկատմամբ։ Թեև հայրը՝ մահտեսի Մարտիրոսն աղքատ է եղել, սակայն հոգ է տարել որդու կրթության մասին, և Սիմեոնը սովորել է տեղի հայկական վարժարանում՝ աշակերտելով տաղերգու և գրիչ Հակոբ Թոխաթեցուն:Թոխաթեցուն։
1605 թվականին մահանում է Սիմեոնի հայրը, երբ արդեն երկու քույրերն էլ ամուսնացած էին:էին։ Ուստի հայրական ունեցվածքը՝ տունը և ստացվածքները, ժառանգում է ինքը:ինքը։
Սակայն հայրենի ժառանգության տնտեսությունը չի հետաքրքրում Սիմեոնին, քանզի նա սիրում էր գիտությամբ զբաղվել և գրքեր հավաքել:հավաքել։ Նույնիսկ երկար ճամփորդությունների ժամանակ մեկ ճամպրուկ զբաղեցնում էին միայն գրքերը:գրքերը։ Հորից մնացած տունն ու տնտեսությունը տալով վարձով, ինքը մեկնում է [[Լվով]]:
==Առաջին ճանապարհորդությունը==
[[Պատկեր:Simeon Lehatsi, Ughegrutyun.jpg|thumb|mini|300px|աջից|Հատված Սիմեոն Լեհացու «Ուղեգրություն» ձեռագրից]]
Նա վաղուց երազում էր ճանապարհորդել աշխարհում, ուխտագնացության գնալ այն սրբավայրերը, որոնց մասին լսել կամ կարդացել էր:էր։ Մեծապես ցանկանում էր տեսնել նաև [[Մշո Սուրբ Կարապետ վանք]]ը: Եվ այս վաղեմի փափագը սկսում է իրագործել 24 տարեկանում՝ 1608-1619 թվականներին ճանապարհորդելով Եվրոպայի, Մերձավոր Արևելքի, Հյուսիսային Աֆրիկայի երկրներոով, այցելելով նաև Հայաստան:Հայաստան։
Դուրս գալով [[Լվով]]ից, միանում է [[Կոստանդնուպոլիս]] մեկնող մի քարավանի:քարավանի։ Այնտեղից մտադիր էր անցնել [[Երուսաղեմ]]: Սակայն իր ծրագրածից ուշ հասնելով Կոստանդնուպոլիս, իմանում է, որ [[Ալեքսանդրիա]] և Երուսաղեմ գնացող նավն արդեն մեկնել է, ու ճարահատյալ վեց ամիս մնում է Բյուզանդիայի երբեմնի մայրաքաղաքում՝ ապրելով Գրիգոր պատրիարք Կեսարացու տանը:տանը։ Այստեղ ծանոթանում է Սիմեոն Մովսես Տաթևացուն (հետագայի կաթողիկոս) և Ազարիա Սասնեցուն:Սասնեցուն։ Ուսում առնելով այս երեք այրերից, ստանում է դպիրի աստիճան:աստիճան։ Ազարիա Սասնեցու խնդրանքով նաև ընդօրինակում է [[Մխիթար Գոշ]]ի «Դատաստանագիրքն» ու «Կանոնագիրքը»:
1609 թվականի վերջերին հանդիպում է Կոստանդնուպոլիս ժամանած Մկրտիչ Խարբերդցուն, ով նպատակ ուներ այցելելու Մարմարա ու Էգեյան ծովերի ափերին հաստատված հայ գաղթականներին, և Սիմեոն Լեհացուն առաջարկում է ուղեկցել իրեն:իրեն։ Նա խոստանում է, որ ետդարձին Սիմեոնին իր հետ կհասցնի մինչև [[Խարբերդ]], որը միայն 5 օրվա ճանապարհ էր հեռու [[Մուշ]]ից: Սիմեոնը համաձայնում է և Մկրտիչ Խարբերդցու հետ անցնում [[Եփեսոս]]-Մանիսա-[[Իզմիր]]-Կելիոպոլի-Թեքիրտազ-[[Նիկիա]]-Իզմիդ գծով:գծով։ Այս ճանապարհորդությունը տևում է մեկ ու կես տարի:տարի։ Սակայն վերադարձից հետո Խարբերդի ճանապարհը խիստ վտանգավոր էր դարձել՝ երկրում առկա խժդժությունների պատճառով, և Սիմեոնը հրաժարվում է Մուշ հասնելու մտքից:մտքից։
==Այցելություն Իտալիա, Հայաստան և Եգիպտոս==
1611 թվականի հունիսին [[Կոստանդնուպոլիս]] է գալիս ոմն Զաքարիա վարդապետ, որին [[Հռոմ]] էր ուղարկել Մելիքսեդեկ կաթողիկոսը:կաթողիկոսը։ Օգտվելով առիթից, Սիմեոնը միանում է նրան ու հասնում [[Վենետիկ]]: Այստեղ մի վանեցի վաճառականից իմանում է մեծ քրոջ՝ Ջուհարի մահվան բոթը, և, ինչպես գրում է իր «Ուղեգրության» մեջ, սգում է՝ որպես մոր կորուստ:կորուստ։ Դրանից հետո մեկնում է Հռոմ և Զաքարիա վարդապետի հետ ներկայանում Հռոմի [[Պողոս Ե պապ]]ին:
Սիմեոն Լեհացին [[Հռոմ]]ում մնում է շուրջ 9 ամիս, ապա վերադառնում Վենետիկ, այնտեղից էլ նավարկում [[Կրետե]] ու [[Իզմիր]]: 1613 թվականին շրջում է պատմական Հայաստանի և թուրքահպատակ այլ քաղաքներում՝ լինելով [[Մարզվան]]ում, [[Ամասիա (քաղաք)|Ամասիա]]յում, [[Թոխաթ]]ում, [[Սեբաստիա]]յում, [[Խարբերդ]]ում, [[Ճապաղջուր]]ում և վերջապես [[Մուշ]]ում՝ այցելելով Սուրբ Կարապետ վանքը, որից հետո վերադառնում է Կոստանդնուպոլիս:Կոստանդնուպոլիս։ Այստեղ մնալով մեկ տարի, ընդօրինակում է մեկ Շարակնոց:Շարակնոց։
[[1615]] թվականի ամռանը ուխտավորների հետ նավով ճանապարհվում է [[Եգիպտոս]], որի ընթացքում [[Հռոդոս]]ի մոտ հանդիպում են Խալիլ Փաշայի նավատորմիղին, ապա հարձակում կրում ծովահեններից, բայց ի վերջո բարեհաջող հասնում են [[Ալեքսանդրիա]], որտեղից Սիմեոնը մեկնում է [[Կահիրե]], ապա [[Երուսաղեմ]]:
Հետագայում ևս, ունենալով տարբեր ուղեկիցներ, շրջում է տարբեր վայրերով, որից հետո վերադառնում է [[Լվով]]: Այստեղ ևս շարունակում է կատարել ընդօրինակումներ՝ ստեղծելով [[Դավիթ Անհաղթ]]ի թղթերի, [[Կամենից տարեգիրք|Կամենիցի տարեգրի]], [[Ներսես Շնորհալի|Ներսես Շնորհալու]] Ընդհանրականի և այլ ձեռագրերի օրինակներ:օրինակներ։
==Կյանքը՝ ամուսնությունից հետո==
1619 թվականի սեպտեմբերի 12-ին Սիմեոն Լեհացին նշանվում է Յացկո Գևորովիցի դստեր՝ Նասդուխնայի հետ և մեկ տարի անց ամուսնանում:ամուսնանում։ Հարսանիքից հետո Սիմեոնը կնոջ հետ Լվովից մեկնում է Զամոշչ և հաստատվում հայրենի տանը:տանը։ Սակայն այստեղի հայերն ամեն օր փնովում ու նախատում են Սիմեոնին, թե ինչու էր լքել Զամոշչի իր համայնքը, կամ ինչ շահեց Երուսաղեմ ու այլ վայրեր այցելելով, իսկ այժմ իրենք քահանա ունեն և նրա կարիքը չեն զգում:զգում։
[[1623]] թվականին Լվով քաղաքում ժանտախտի համաճարակ է բռնկվում, և շատերը փախչում են քաղաքից՝ ապաստանելով այլ բնակավայրերում:բնակավայրերում։ Նրանցից ոմանք էլ հասնում են Զամոշչ, որոնցից մի քանիսին Սիմեոնն ընդունում է իր հարկի տակ:տակ։ Այս մարդիկ տեսնելով, թե որքան զարգացած և աշխարհ շրջած մարդ է Սիմեոնը և ինչպես է հալածվում իր համաքաղաքացիներից, խոստանում են համաճարակի հանդարտվելուց հետո միջնորդել, որպեսզի լվովցիները նրան հրավիրեն և որևէ պաշտոն հանձնարարեն:հանձնարարեն։ Այդպես էլ լինում է:է։ Որոշ ժամանակ անց Լվովի հայերը Սիմեոնին հրավիրում են մայրաքաղաք և խնդրում ուսուցանել իրենց երեխաներին:երեխաներին։ [[1624]] թվականին վաճառելով Զամոշչի իր հայրական տունը, կնոջ հետ հաստատվում է Լվովում, որտեղ նրան քարե տուն են հատկացնում՝ առանց վարձի, և Սիմեոնը սկսում է ուսուցչություն անել Լվովի Դպրատանը:Դպրատանը։ Սակայն մի քանի տարի անց դարձյալ Լվովում [[ժանտախտ]] է բռնկվում, և շատերի հետ Սիմեոնն ու Նասդուխնան էլ հարկադրվում են հեռանալ քաղաքից ու մի քանի ամիս ապրել Ռոհաթին գյուղաքաղաքում:գյուղաքաղաքում։ Վերադառնալով Լվով, այնտեղ են ապրում մինչև Սիմեոնի մահը՝ որտեղ վերջինս շարունակում է ուսուցչություն անել տեղի հայկական դպրոցում և զբաղվել գրչությամբ ու գրական գործունեությամբ:գործունեությամբ։
==Գրական գործունեությունը և մահը==
[[Պատկեր:Simeon Lehatsi, Ughegrutyun 1.jpg|thumb|mini|300px|ձախից|Սիմեոն Լեհացու «Ուղեգրության» առաջին էջը]]
Սիմեոն Լեհացու առավել արժեքավոր երկասիրությունն է «Ուղեգրությունը», որն իր ձևով ու բովանդակությամբ եզակի երևույթ էր միջնադարյան գրականության մեջ ընդհանրապես:ընդհանրապես։ «Ուղեգրության»՝ բավականին լավ պահպանված ձեռագիրը, որ բաղկացած է 396 էջից, պահվում է Լվովի Համալսարանի Մատենադարանում՝ մի շարք հայերեն մատյանների հետ:հետ։ Սիմեոն Լեհացուն հետաքրքրում են ոչ միայն երկրներն ու ժողովուրդները, այլև տեսարժան վայրերն ու մարդկանց կենցաղը:կենցաղը։ Բայց, ազգությամբ լինելով հայ, նաև մեծապես հետաքրքրված էր օտար ափերում բնակություն հաստատած հայերով և նա հետաքրքիր տեղեկություններ է հաղորդում հայկական գաղթավայրերի, ինչպես նաև Հայաստանի քաղաքական և սոցիալ-տնտեսական, մշակութային կյանքի մասին, անդրադառնում Հայ եկեղեցու պատմությանը:պատմությանը։ Նա, ինչպես 15-րդ դարի հայ ճանապարհորդ [[Մարտիրոս Երզնկացի]]ն, նկարագրում իր այցելած եկեղեցիներն ու վանքերը, ներկայացնում եպիսկոպոսներին ու այլ հոգևորականների և պատմում եկեղեցու վիճակի ու դպրոցական գործի մասին:մասին։
Սիմեոն Լեհացու հաջորդ գիրքը «Տարեգրությունն» է, որը նախորդի շարունակությունն է:է։ Այս մատյանում Լեհացին շարադրել է [[Լեհաստան]]ի պատմության՝ 1623-1635 թթ. կարևորագույն իրադարձությունները, մեծ տեղ հատկացնելով նաև լեհահայ համայնքին ու այնտեղ ծագած դավանաբանական խնդիրներին:խնդիրներին։ Այս աշխատության մեջ պատմում է նաև սուլթան Մուրադի՝ [[Երևան]] կատարած արշավանքի ու պարտության մասին:մասին։
Հայ եկեղեցու պատմության ուսումնասիրման համար ուշագրավ է «Վիպասանություն» երգիծական պոեմը, որը զետեղվել է [[Ղևոնդ Ալիշան]]ի հրատարակած «Կամենից. Տարեգիրք…» երկում, 1896 թվականին:թվականին։ Այդ ստեղծագործությունն ուղղված է կաթողիկե գաղափարախոսության և Լեհաստանի հայկական համայնքի հոգևոր առաջնորդ Նիկոլ Թորոսովիչի դեմ:դեմ։
Սիմեոն Լեհացին ընդօրինակել է բազմաթիվ ձեռագրեր, որոնցից պահպանվել են միայն 12-ը:ը։ Պատմական մեծ արժեք ունեն նրա հիշատակարանները:հիշատակարանները։ [[Վարդան Արևելցի|Վարդան Արևելցու]] «Մեկնութիւն Հնգամատենին» գրքի ընդօրինակման Հիշատակարանում (1636 թ.) Սիմեոն Լեհացին նկարագրել է Մելիքսեդեկ աթոռակից կաթողիկոսի [[Լվով]] ժամանելու, Նիկոլ Թորոսովիչին առաջնորդ կարգելու և այդ ամենի հետ կապված իրադարձությունները:իրադարձությունները։ Ըստ Սիմեոն Լեհացու՝ սեփական պետականոթյան բացակայության պայմաններում հայերի գլխավոր խնդիրը գոյատևումն է՝ մայրենի լեզվի, դպրոցի, Հայ առաքելական եկեղեցու ավանդույթների և ինքնուրույության պահպանմամբ:պահպանմամբ։
Այս և հակակաթողիկե հայացքների համար Սիմեոն Լեհացին հալածվել է ու բանտարկվել:բանտարկվել։ Մահացել է [[1639]] թվականին Լվով քաղաքում:քաղաքում։
== Ուղեգրության բնագրի հրատարակություններ եւ թարգմանություններ ==
| 