«Գրիգոր Նյուսացի»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Գրիգոր Նյուսացի''' ([[հունարեն]]՝ ''Γρηγόριος Νύσσης'', [[լատիներեն]]՝ ''Gregorius Nyssenus,'' շուրջ 335 - 394 թթ.), աստվածաբան, փիլիոսոփա, եկեղեցական գործիչ (եպիսկոպոս), Հայ և ընդհանրական եկեղեցու սուրբ, եկեղեցական հայր, [[Բարսեղ Կեսարացի|Բարսեղ Կեսարացու]] և [[Գրիգոր Նազիանզացի|Գրիգոր Նազիանզացու]] հետ կազմում է «երեք մեծ կապադովկիացիների» եռյակը, Բարսեղ Կեսարացու կրտսեր եղբայրն է:է։

Ծնվել է [[Կապադովկիա]]յի [[Նեոկեսարիա]] քաղաքում շուրջ 335 թ. հույն մեծահարուստ և ազնվական ընտանիքում, որն աչքի էր ընկնում իր աստվածապաշտությամբ:աստվածապաշտությամբ։ Երիտասարդ հասակում դպիր է կարգվում, սակայն, առժամանակ թողնում է հոգևոր ոլորտը և հռետորության ուսուցիչ դառնում, ուսումնասիրում հեթանոսական գրականություն, ամուսնանում՝ դառնալով երկու զավակների հայր:հայր։

365 թ. կնոջ մահից հետո վերադառնում է հոգևոր ոլորտ, հեռանում է անապատ՝ զբաղվելով Սուրբ Գրքի ուսումնասիրությամբ:ուսումնասիրությամբ։ 372 թ. Բարսեղ Կեսարացին, կապադովկյան Կեսարիա քաղաքի արքեպիսկոպոս ձեռնադրվելով, իր դիրքերն ամրապնդելու համար եղբորը կարգում է հայաբնակ<ref>[http://araratian-tem.am/media/Ekl%20Grigor%20N.pdf Գրիգոր Նյուսացի, Մեկնություն Ժողովողի, Էջմիածին, 2007, էջ 6]</ref> Նյուսա գյուղի և Սեբաստիա քաղաքի եպիսկոպոս:եպիսկոպոս։ Այդ պաշտոնում Գրիգոր Նյուսացին աջակցել է եղբորը՝ աղանդների (ապոլինարիզմ և արիոսականություն) դեմ պայքարում, որի համար էլ բյուզանդական [[Վաղես]] կայսեր կողմից աթոռազրկվել և աքսորվել է՝ վերադառնալով Նյուսա միայն նրա վախճանվելուց հետո:հետո։ 378 թ. Բարսեղ Կեսարացու մահից հետո ավարտին է հասցնում և հրատարակում ավագ եղբոր անավարտ երկը՝ «Վեցօրեայքը»:

379 թ. մասնակցում է Անտիոքի եկեղեցական ժողովին, որը դատապարտում է միլեթիանական աղանդը:աղանդը։ Իր կամքին հակառակ նշանակվում է Սեբաստիա քաղաքի [[միտրոպոլիտ]] և ուղարկվում Պաղեստին և Արաբիա՝ աղանդների դեմ պայքարելու նպատակով:նպատակով։

Մասնակցել է 381 թ. Կ.Պոլսի երկրորդ տիեզերական ժողովին:ժողովին։ Մայրաքաղաքում Գրիգորը ձեռք է բերում հեղինակավոր աստվածաբանի և քարոզիչի համբավ, կայսերական հրովարտակով նրա անունը ներառվում է այն եպիսկոպոսների ցանկի մեջ, որոնց հետ շփումը «պարտադիր է ուղղափառների համար»:

Գրիգոր Նյուսացու կյանքի վերջին տարիների մասին գրեթե ոչինչ չի ավանդված, միայն հայտնի է, որ 394 թ. նա ներկա է գտնվել Կ.Պոլսում հրավիրված տեղական նշանակության եկեղեցական ժողովին:ժողովին։

Նրա հայացքների վրա մեծ ազդեցություն է թողել [[Որոգինես]]ի աստվածաբանությունը, [[նորպլատոնականություն]]ը և [[Փիլոն Ալեքսանդրացի|Փիլոն Ալեքսանդրացու]] գործերը:գործերը։ Պատկանել է Սուրբ Գրքի մեկնողական այլաբանական դպրոցին:դպրոցին։ Գրիգոր Նյուսացին ունեցել է մի քանի մասնավոր կարծիքներ, որոնք ընդունելի չեն Ընդհանրական Եկեղեցու համար, ինչպես օրինակ՝ դժոխքի ժամանակավոր տանջանքների մասին ուսմունքը, կամ ապոսկատաստիսը (Քրիստոսի Երկրորդ գալստից հետո արդարների և մեղավորների, ինչպես և սատանայի ու դևերի համընդհանուր վերականգնումը):։

Թեև Գրիգոր Նյուսացին հիմնականում ստեղծագործել է իր կյանքի վերջին տարիներին (380–394 թթ)՝ նրա մատենագրական ժառանգությունը բազմազան և հարուստ է:է։ Թողել է դավանաբանական, մեկնողական, բարոյախրատական գրվածքներ, քարոզներ, նամակներ, ողբեր և այլն:այլն։ «Ընդդէմ Եվնոմիոսի» աշխատության մեջ հաստատել է Սուրբ Երրորդության ուղղափառ վարդապետությունը:վարդապետությունը։ Երրորդաբանական տեսությունը շարադրված է «Սուրբ Հոգու մասին» աշխատությունում, «Առ Եւստաթէոս բժիշկ. Յաղագս Սրբոյ Երրորդութեան» թղթում, ճառերում, որոնցից նշանավոր է «Ոչ երեք Աստուածք»-ը և այլ գրվածքներում:գրվածքներում։ «Հրահանգ քրիստոնէական հաւատքի» գործը հորդոր է ուղղված նորադարձ հեթանոսներին ու հրեաներին, պարունակում է նաև հերետիկոսությանը հակաճառելու եղանակներ:եղանակներ։ «Ընդդէմ Ապողինարիոսի» երկում հերքել է Ապողինար Լաոդիկեցու ուսմունքը, իսկ «Ընդդէմ մանիքեցիների» երկում քրիստոնեության տեսանկյունից փորձել է ապացուցել, որ Աստված չարի պատճառ չէ:չէ։ «Մարդու արարչագործման մասին» երկասիրության մեջ խոսվում է մարդու մեջ Աստծո պատկերի նախաստեղծ արժանիքների, հոգու ոգեղենության, նրա զորությունների, հարության, մարդու բնության մեջ սողոսկած արատի, դրա ծագման մասին:մասին։ Նյուսացու դավանաբանական գլխավոր երկը «Քրիստոնեական»-ն է («Ճառ յաղագս մեծին քրիստոնէականին»), որը հեղինակի ուղղափառ վարդապետության ամփոփումն է:է։ Նյուսացու գրչին են պատկանում նաև Աստվածաշնչի մեկնություններ, որոնք հիմնականում այլաբանական խորհրդածություններ են:են։ Հեղինակել է նաև ծիսապաշտական քարոզներ՝ նվիրված Հիսուս Քրիստոսի Ծննդյան և Աստվածահայտնության, Զատկի և Հարության, Համբարձման, Հոգեգալստյան տոներին, գրել բարոյախրատական բնույթի ճառեր, ներբողներ, դամբանականներ, խրատներ, նամակներ<ref>«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, Երևան, 2002, էջ 244:</ref>:

Գրիգոր Նյուսացին իր «Մարդու կազմության մասին» աշխատության մեջ անդրադառնում է ժամանակակից [[Հոգեբանություն|հոգեբանության]] շրջանակներում ուսումնասիրվող կարևորագույն երևույթների պարզաբանմանը՝ զգայություններ, հույզեր, խելք, [[Քուն|քն]]ի ու երազի նշանակությունը և այլն:այլն։

Մարդը մեծագույն արարչագործություն է, արարչագործություններից վերջինը, քանի որ նա այնպես է ստեղծված, որպեսզի ճանաչի, հետազոտի արարվածը:արարվածը։ Մարդն իր հոգևոր առավելություններով ստեղծվել է թագավորելու համար:համար։ Հոգին հենց ցույց է տալիս գերակայություն, ամբողջությամբ, ազատորեն տիրապետում է իր ցանկություններին:ցանկություններին։ Մարդը չունի շատ ճանաչողական ուժեր, բայց զգացումներով կարողանում հայել այն, ինչ ապրում է:է։ Մարդու ուժը խելքն է, որն իրեն հայտնաբերում է յուրաքանչյուր զգայության մեջ: մեջ։ Նա [[աչք]]ի միջոցով տեսնում է, [[ականջ]]ի միջոցով կապակցում ասածը, սիրում է հաճելին և զզվում այն ամենից, ինչը տհաճություն է պատճառում, գործում է [[ձեռք]]ով, ինչպես իրեն հարմար է, բռնում կամ հետ է քաշում, եթե իր համար նպատակահարմար է գտնում:գտնում։ Չնայած մարդու [[Ճանաչողություն|ճանաչողության]] գործիքերը տարբեր են, նրանց գործող, շարժիչ ուժը առաջադրված [[նպատակ]]ն է:է։ Մարդը լույս աշխարհ է գալիս խեղճ, անզեն՝ կարիք ունենալով կյանքի համար ամեն ինչի:ինչի։ Նա չունի ոչ մի ծածկույթ պաշտպանության համար․ ո՛չ ամուր ատամներ, ո՛չ եղունգներ, ո՛չ մահացու թույն, ինչպես շատ [[կենդանի]]ներ, որպեսզի իր սեփական անվտանգության համար ուրիշների օգնության կարիքը չունենա:չունենա։ Ի տարբերություն բոլոր նմացած կենդանիների՝ միայն մարդն է ի ծնե անպաշտման բնական գործիքներով: գործիքներով։ Հենց մարդու բնության անբավարարությունն է հիմք ծառայել [[Բնություն|բնությանն]] իշխելու համար:համար։ Կենդանիների հետ անմիջականորեն պայքարելու անհնարինության շնորհիվ մարդը ստեղծել է [[սուր]]ը, [[երկաթ]]ը, որը ճիշտ է միշտ մեզ հետ չէ, բայց ժամանակավորապես օգնելով, այնուհետև մնում են իրենք իրենցով, [[նետ]]ը՝ տալով մեզ թռչունի [[արագություն]]: Այն, որ մարդու ոտքերը քայլքի ժամանակ դիմանում են [[ցավ]]ին, քերծվում, հիմք են հանդիսացել [[կոշիկ]]ի ստեղծման համար:համար։ Մարդն ունի ուղղաձիգ կեցվածք, նրա դեմքը ուղղված է երկնքին, դրանով իսկ նշանակում է նրա իրավունքը թագավորական իշխանության:իշխանության։ Մարդու համար հենարան են ծառայում նրա ձեռքերը ուղղաձիգ կեցվածի համար, քանի որ երկու ոտքով նա անվտանգ կանգնում է գետնի վրա:վրա։ Ձեռքերի միջնորդությունն օգնում է և [[խոսք]]ի [[պահանջմունք]]ին: Ձեռքերի ծառայությունը բառային առանձնահատկությունն է, բայց ոչ այնքան գրավոր, որքան հենց բառի արտասանությունը:արտասանությունը։

Այս առանձնահատկությունը հենց պայմանավորված է արարչագործության հերթականությամբ. [[բույսեր]], այնուհետև անխոս կենդանիներ, ապա մարդը, քանի որ կենդանիների համար օգտակար են բույսերը, մարդու համար անասունները՝ ախոս կենդանիները:կենդանիները։ Հենց խոսքն է սովորեցնում որ կենսական և հոգևոր ուժը դրսևորվում է երեք տարբերակներում․ բուսական սննդարար ուժը, զգայական գործունեությունը և զգայական հասկացումը:հասկացումը։ Մարմնի մեջ կատարյալ կյանքը դիտվում է խոսքային սկզբում․ մարդը սնվում է, քնում է, ունի խոսքի ընդունակություն, կառավարում է [[բանականություն]]ը: Զգայականը բաժանվում է բառայինի և ոչ բառայինի:բառայինի։ Քանի որ մարդը խոսքային կենդանի էակ է, նրա մարմինն էլ պետք է ունենա համապատասխան կառուցվածք, համապատասխան գործիք, խոսելու, բառի արտասանման համար:համար։ Հենց դրա համար էլ մարմնին տրվել են ձեռքեր:ձեռքեր։ Մի զգայությունը չի խառնվում մյուսին. [[լսողություն]]ը չի խոսում, ձայնը չի լսում:լսում։ Խելքը, «դիտարկելով» յուրաքանչյուր մուտք գործած [[զգայություն]], «տեղավորում է» համապատասխան [[գիտելիք]]ները: Հաճախ զգայության տարբեր օրգաններից «հավաքվում է» մեկ [[ճանաչողություն]], քանի որ միևնույն առարկան զգայվում է բացմացան զգայությունների կողմից, տեղի է ունենում նաև հակառակը՝ մեկ զգայությամբ ճանաչում ենք շատ բազմազանություններ՝ իրարից միանգամայն տարբերվող:տարբերվող։ Յուրաքանչյուր զգայություն տալիս է գիտելիք՝ առարկայի առանձնահատկությունների մասին իր հասկացմանը համապատասխան:համապատասխան։

Այս կերպ, խելքը տարբերվում է զգայություններից:զգայություններից։ Եթե այն լիներ զգայություն, ապա պետք է որոշակի ընդհանրություն ունենար զգայական գործունեություններից մեկի հետ:հետ։ Բայց զգայությունները տարբեր են միանգամայն իրարից և չեն խառնվում, այն դեպքում երբ խելքը հավասարապես հատուկ է յուրաքանչյուր զգայությանը:զգայությանը։ Խելքն անհասանաելի, անճանաչելի գոյացություն է:է։

[[Հոգի|Հոգու]] մտավոր ուժը հաճախ խախտվում է տառապանքներից, բանականությունը թուլացնում է իր գործունեությունը մարմնական որոշակի խնդրի պատճառով:պատճառով։ [[Հույզեր]]ի ապրման գործում մեծ նշանակություն մարդու մարմնի գոտկային հատվածը: հատվածը։ Որպես ապացույց կարող է լինել հանգամանքը, որ զայրացած մարդիկ անմիջապես դեղնում են, գունատվում, ինչի պատճառը մեծ քանակությամբ [[Լեղի|լեղու]] արտադրումն է:է։

Գոյությունը միշտ դեպի առաջ շարժման մեջ է:է։ [[Կյանք]]ն անընդհատ փոփոխվում է, շարժվում է հակասություններով, համանմանը փոխում է համանմանով․ [[քուն]]ը թուլացնում է առույգության վիճակի լարվածությունը, առույգությունը լարվածության է բերում այն, ինչը թուլացած է:է։ Այս վիճակներից ոչ մեկը չեն շարունակվում միմյանց հետ․ մեկը զիջում է մյուսին, այս կերպ, մարդը վերականգնում է ինքն իրեն:իրեն։ Քնի ժամանակ զգայությունը անգործուն է, չի կատարվում բնական շարժում, որպեսզի սննդի [[մարսողություն|մարսողության]] գործընթացը հարմար կատարվի:կատարվի։

Այս կերպ, խելքը գործառնում է առույգության ժամանակ, ինքը շարժվում է, գործում է, իսկ քնի ժամանակ նա անշարժ է, ընդ որում քնած երազկոտությունը չպետք է համարել խելքի աշխատանք:աշխատանք։ Երբ հոգին քնի ժամանակ անջատված է զգայություններից, ուստի այդ ժամանակ նա, ըստ անհրաժեշտության, նաև դուրս է մտավոր գործունեությունից, քանի որ զգայությունների միջոցով տեղի է ունենում նաև խելքի աշխատանք, իսկ երբ նրանք չեն գործում, անգործ է նաև [[միտք]]ը: Հոգում գործառնում են իրեն գերազանցող ուժեր, քնի ժամանակ միայն գործում է նրա բուսական-սննդարար մասը:մասը։ Նրանում հոգու հիշողական ուժի միջոցով «վերակենդանանում են» նրա տպավորությունները, մարդու անուրջները:անուրջները։ Քնի ժամանակ խելքը չնայած իր ուժը չի աշխատեցնում զգայությունների միջոցով, այն ամբողջությամբ չի մարում, այլ շարժվում է:է։ Երազատեսությունը ընդհանուր է բոլորի համար:համար։ Հոգու [[Հիշողություն|հիշողության]] մեջ մնում են առօրյա զբաղմունքների հետքեր, երբեմն քնի վիճակը հարաբերվում է մարմնի համապատասխան դիրքի հետ․ օրինակ՝ ծարավ մարդուն թվում է, թե նա աղբյուրների մոտ է, պատանին երազում է իր կրքերին համապատասխան:համապատասխան։ Երազները որոշ մարդկանց մոտ նաև նորմերի հիման վրա են կառուցվում․ որոշ անուրջներ մարդկանց մոտ համարձակ են, որոշները՝ վախկոտ մարդկանց մոտ, որոշները՝ իրենց չզսպող մարդկանց մոտ, մյուսները՝ բարոյական մարդկանց մոտ և այլն:այլն։ Եվ այսպիսի անուրջներ հոգու մեջ ձևավորում է ոչ թե միտքը, այլ անբանական կազմավորում․ այն, ինչի մասին հոգին ընտելացել է մտածել արթուն ժամանակ, դրա պատկերները նա ձևավորում է երազներում:երազներում։

Լինում են դեպքեր, երբ խելքը հետևում է բնական ձգտումներին՝ դառնալով ծառայող, երբեմն նրան կառավարում է մարմնական գոյացությունը․ [[քաղց]]ի զգացում, կամ այլ պահանջմունքի, հաճույքի ցանկություն, և այս ժամանակ խելքը նրան տրամադրում է միջոցներ հաճույքի բավարարման համար:համար։ Իսկական հոգին միակն է, խելացի, անառարկայական, զգայությունների միջոցով միացված մարմնական գոյության հետ․ հնարավոր չեն զգայություններ՝ առանց առարկայական գոյացության, և մտավոր գործունեության:գործունեության։ Խելքը չի կայանում մարդու առանձին մասերի մեջ, այն հավասարաչափ է յուրաքանչյուր մասում՝ չգտնվելով նրանցից դուրս կամ նրանց ներսում:ներսում։

Հոգու մեջ ներառված են բնական որոշակի նշաններ, որոնց շնորհիվ նրանում տարբերակվում է որոշակի «սեփականություն»: Անհասկանալի կլիներ, եթե մենք բնությունից չունենայինք մեր մեջ ինչ-որ անընդհատ բան:բան։ Արդյունքում վերջինս մնում է անփոփոխ, իսկ մնացածը փոփոխվում <ref>[http://www.odinblago.ru/nisskiy_t1/2 Григорий Нисский, свт. Об устроении человека]</ref>:

Նյուսացին եղել է Հայ եկեղեցու սիրված և ընդունված հայրապետներից:հայրապետներից։ Նրա գործերի զգալի մասը հայերեն է թարգմանվել V-VIII դդ. («Առ այնոսիկ որք ասեն, եթէ մեծ է Հայր քան զՈրդի», «Մեկնութիւն Ժողովողի», «Խաւսք յինն երանութիւնսն», «Ի Հայր մեր որ յերկինսն», «Տեսութիւն ի մարդոյն կազմութիւնն», «Յաղագս կուսութեան», «Յաղագս Երգոյ երգոցս», «Բան խոստովանութեան հաւատոյ» և այլ աշխատությունները)՝ լայն ճանաչում գտնելով և լայնորեն օգտագործվելով միջնադարյան հայ վարդապետանոցներում<ref>«Քրիստոնյա Հայաստան» հանրագիտարան, Երևան, 2002, էջ 245:</ref>: