|
|Rodovid =
}}
'''Արծրունիներ''', հայ [[նախարար]]ական տոհմ:տոհմ։
==Ծագում==
Ըստ [[Մովսես Խորենացի|Մովսես Խորենացու]], Արծրունիների նախահայրը [[Ասորեստան]]ի [[Սենեքերիմ]] թագավորի որդի [[Սանասար]]ն է, որը եղբոր՝ [[Ադրամելեք]]ի հետ սպանելով հորը՝ պատսպարվել էր [[Հայաստան]]ի Սիմ կոչվող լեռներում:լեռներում։ Սակայն ըստ Արծրունիների տոհմական ավանդապատումների, Արծրունիների իշխանական տունը ծագում է [[Հայկ Նահապետ]]ից սերած Տորք Անգեղից:Անգեղից։ Արծրունիների նախնիները եկել են Վասպուրական նահանգի [[Մեծ Աղբակ]] գավառից:գավառից։
==Մեծ Հայք==
[[Արտաշեսյաններ|Արտաշեսյան]] և [[Արշակունիներ|Արշակունի]] Հայոց թագավորների օրոք Արծրունիները խաղում էին ռազմաքաղաքական կարևոր դեր:դեր։ Արծրունիների մրցակիցն էր [[Մարդպետունիներ|Մարդպետունի]] նախարարական տոհմը:տոհմը։ Արշակունիների և Մարդպետների համագործակցությունը և վերջիններիս մրցապայքարը Արծրունիների դեմ, ինչպես և [[Պարսկաստան]]ի տիրույթների սահմանակցությունը, պատճառ դարձան [[IV դար]]ում Արծրունիների կենտրոնախույս և պարսկամետ քաղաքականության:քաղաքականության։ Արծրունիները ձգտել են [[Սասանյաններ]]ի օգնությամբ բարձր դիրքի հասնել [[Մեծ Հայք]]ում: Բայց նմանօրինակ ակնկալությունները հող չեն գտել երկրում և Արծրունիները հուսախաբվելով, երես են թեքել Սասանյաններից:Սասանյաններից։
==Մարզպանական Հայաստան==
Հայ Արշակունյաց թագավորության վերացումից հետո Պարսից արքունիքը հավասարապես սպառնացել է թե՛ Արծրունիներին և թե՛ նրանց մրցակից Մարդպետունիներին:Մարդպետունիներին։ Այս տոհմերը գերադասել են միավորվել՝ պարսից տիրապետությանը համատեղ դիմակայելու բնական մղումով:մղումով։ Միավորումն ընթացել է Արծրունիների գերակայության ներքո և ավելի զորեղացրել նրանց:նրանց։ [[449]]-ի [[Արտաշատի ժողով]]ին մասնակցող նախարարների և հոգևորականների մեջ էին նաև Արծրունիների ներկայացուցիչները:ներկայացուցիչները։
[[Պատկեր:73artzrounis.png|մինի|300px|ձախից|Արծրունիների կալվածքների ընդարձակումը]]
[[Ավարայրի ճակատամարտ]]ում հայոց բանակի կենտրոնական զորախմբի հրամանատարը [[Ներշապուհ Արծրունի]]ն էր:էր։ Ըստ [[Եղիշե]]ի, Ավարայրի ճակատամարտում զոհվածների և հետագայում նահատակվածների թվում կային նաև Արծրունիներ:Արծրունիներ։
== Արաբական շրջան==
{{Հիմնական հոդված|Արմինիա կուսակալություն}}
Արծրունիների ազդեցությունն ավելի է ուժեղացել արաբական տիրապետության շրջանում, երբ նրանք գլխավորել են Վասպուրականի պայքարը [[Արաբական խալիֆայություն|Արաբական խալիֆայության]] դեմ:դեմ։ Թեև [[VIII դար]]ի սկզբին Արծրունիները ծանր հարված ստացան արաբներից, բայց դարի կեսից նրանց հաջողվեց [[Բագրատունիներ]]ին դուրս մղել Վասպուրականից և այնտեղ հաստատել իրենց տիրապետությունը:տիրապետությունը։ Արծրունիները մասնակցել են [[774]]-[[775]]-ին [[Աբբասյաններ]]ի խալիֆայության դեմ [[Հայաստան]]ում ծավալած ժողովրդական ապստամբությունը:ապստամբությունը։ Ապստամբությունից հետո Արծրունիները տիրեցին [[Ռշտունիներ|Ռշտունյաց]] նախարարության տիրույթները:տիրույթները։ Արծրունիները Բագրատունիների հետ գլխավորել են խալիֆայության դեմ ուղղված [[851]]-ի [ժողովրդական ապստամբությունը:ապստամբությունը։
== Թագավորության շրջան ==
{{Հիմնական հոդված |Բագրատունյաց Հայաստան }}
Հայաստանում գերիշխանության հասնելու համար [[IX դար]]ի 2-րդ կեսին ուժեղ մրցակցություն սկսվեց Արծրունիների և Բագրատունիների միջև:միջև։ Խալիֆայությունը ջանում էր սրել այն:այն։ Բագրատունյաց թագավորության սկզբնաշրջանում Արծրունիների և [[Բագրատունիներ]]ի միջև տեղի ունեցավ քաղաքական մերձեցում, բայց [[Գագիկ-Խաչիկ Արծրունի|Գագիկ Արծրունու]] գահերեցության ժամանակ Արծրունիները դրսևորեցին անջատողական սուր հակումներ և [[908]]-ին ստեղծեցին [[Վասպուրականի թագավորություն]]ը: Մինչդեռ Վասպուրականն ընկավ [[Բյուզանդիա]]յի տիրապետության տակ և մշտապես ենթակա էր դրսեկ ցեղերի ասպատակումներին:ասպատակումներին։ [[1021]] թ-ին Արծրունիներից ոմանք տեղափոխվեցին [[Կիլիկիա]]: Նրանց վերջին բեկորները [[սելջուկներ|սելջուկ-թուրքական]] և [[մոնղոլներ|մոնղոլական]] տիրապետության ժամանակաշրջանում Վասպուրականում շարունակեցին իրենց գոյությունը՝ ամփոփվելով [[Վան]]ում և նրա շրջակայքում:շրջակայքում։
== Գահացանկ==
| 