«Մակրոէկոնոմիկա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
No edit summary |
չ մաքրվեց, փոխարինվեց: ։ → : (186) oգտվելով ԱՎԲ |
||
Տող 1.
{{Տնտեսագիտություն}}'''Մակրոէկոնոմիկան''' (հին հունարեն {{lang-grc|μακρός}} - ''մեծ, երկար'', {{lang-grc2|οἶκος}} - ''տուն'', և {{lang-grc2|νόμος}} - օրենք) [[գիտություն]] է, որն ուսումնասիրում է տնտեսության գործունեությունը ամբողջությամբ, շուկայի և տնտեսագետ գործակալների աշխատանքը, տնտեսական երևույթների
[[Պատկեր:Keynes 1933.jpg|շրջափակել|Փաստացի մակրոէկոնոմիկա տեսության հիմնադիր [[Ջոն Քեյնս]]]]
== Մակրոտնտեսագիտության հիմնական խնդիրներ ==
Մակրոէկոնոմիկա գիտությունը զբաղվում է այնպիսի հարցերով, որոնց պատասխանները անհնար է գտնել [[միկրոէկոնոմիկա]]յի
* ''[[Տնտեսական աճ]], տնտեսական ցիկլ (փուլ) '' Ի՞նչ է նշանակում տնտեսական աճ. ինչպ՞ես որոշել տնտեսական աճի տեմպերը, տնտեսական աճի վրա ինչպիսի՞ գործոններ կարող են ազդել, ինչպե՞ս է ազդում տնտեսական աճը դիտարկվող երկրի զարգացման վրա
* ''[[Գործազրկություն]]'' – Ո՞վքեր են գործազուրկները, համարվու՞մ են արդյոք գործազուրկները դրական, թե՞ բացասական(կործանարար) գործոն տնտեսության համար, ինչպե՞ս պայքարել գործազրկության դեմ, ինչպե՞ս կարելի է որոշել գործազրկության տարբեր մակարդակները երկրում, գործազրկությունը ինչի՞ վրա է ազդում
Տող 11.
* ''[[Առևտրային հաշվեկշիռ]]'' – Ինչպե՞ս է տվյալ երկիրը իրականացնում միջազգային առևտուր մյուս երկրների հետ, ներմուծման և արտահանման փոփոխուփյունը ի՞նչ ազդեցություն են ունենում տարադրամի կուրսի, տվյալ երկրի զարգացման և համաշխարհային շուկայի վիճակի վրա
== Մակրոտնտեսական մտքի պատմություն ==
Մակրոէկոնոմիկան որպես գիտություն ծնունդ է առել համեմատաբար
=== Վաղ պատկերացումը մակրոտնտեսագիտության մասին ===
==== Մերկանտելիզմից դեպի մարքսիզմ ====
[[Պատկեր:Karl Marx 001.jpg|մինի|ձախից|150px|[[Կարլ Մարքս]]]]
Չնայած նրան, որ մակրոէկոնոմիկան նոր գիտություն է ուսումնասիրությունը սկսվել է դեռևս «Քեյնսան հեղափոխությունից» շատ
[[Պատկեր:Lefebvre - Jean-Baptiste Colbert.jpg|մինի|աջից|150px |մինի|ձախից|150px|[[Ժան- Բատիստ Կոլբեր]]]]
15-րդ դարում առաջացավ [[մերկանտելիզմ]]ը` առաջին տնտեսագիտական ( տնտեսական) դպրոցը, որի զարգացման վրա մեծ ազդեցություն է ունեցել [[Անտուան դե Մոնկրետիեն]]ը, [[Ուիլյամ Ստաֆֆորդ]]ը, [[Թոմաս Ման]]ը, [[Ժան Բատիստ Կոլբեր]]
18-րդ դարի կեսերին ձևավորվում է ֆիզիոկրատների դպրոցը ([[Ֆրանսուա Կենե]] , [[Անն Ռոբեր]], [[Ժակ Տյուրգո]], [[Վիկտոր Միրաբո]] և [[Պիեր Պոլ Մերսե Լա Րիվեր]]) Զարգացնելով իրենց գաղափարնները, հիմքում ֆիզիոկրատները հիմնվում էին գյուղատնտեսության դերի կարևորության
19-րդ դարում առաջացավ [[մարքսիզմ]]ը և մարքսիստական քաղաքական տնտեսությունը, որի հիմնադիրները համարվում են [[Կարլ Մարքս]]ը և [[Ֆեդիրիխ Էնգելս]]
==== Ավստրիական դպրոց ====
[[Պատկեր:1Bawerk.png|մինի|ձախից|150px |մինի|ձախից|150px|[[Հոյգեն ֆոն Բյոմ-Բավերկ]]]]
{{ Հիմնական հոդված | Ավստրիական դպրոց }}
[[19-րդ դար]]ի վերջին ձևավորված ավստրիական տնտեսագիտական դպրոցի ներկայացուցիչները ընդգծում էին շուկայի գնային մեխանիզմի ինքնակազմավորվող ուժերի
Ավստրիական դպրոցի հիմնական ներկայացուցիչները համարվում են [[Կարլ Մենգեր]]ը, [[Հոյգեն ֆոն Բյոմ-Բավերկ]]ը, [[Լյուդվիգ ֆոն Միզեսը]]
==== Դասական դպրոց ====
{{ Հիմնական հոդված | Դասական քաղաքական տնտեսություն }}
[[Պատկեր:Lange-MigrantMother02.jpg|մինի|150px| …[[Մեծ Ճգնաժամ]]ը խալխլեց հավատը դասական,«ավտոմատացված» տնտեսության նկատմամբ]]
«Ավտոմատացված տնտեսության» կողմնակիցներ համարվում են 'դասական' և 'նեոդասական' մակրոտնտեսագիտության գաղափարի
Այս գաղափարի հիմնադիրը համարվում է [[Ժան Բատիստ Սեյ]]ը և հայտնի է որպես [[Սեյի Օրենք]]
Դասական մոդելի կողմնակիցների համար տնտեսության հիմնական խնդիրը ռեսուրսների սահմանափակությունն է, նրանց համար տարբերություն չկա տնտեսության երկարաժամկետ և կարճաժամկետ հատվածների
=== «Քեյնսան հեղափոխություն» և ժամանակակից մակրոտնտեսագիտության ծնունդ===
Տող 39.
[[Պատկեր:GregoryMankiw.jpg|մինի|աջից|300px |[[Գրիգորի Մենկյու]] Քեյնսական դպրոցի գլխավոր ներկայացուցիչներից մեկը ]]
{{ Հիմնական հոդված | Քեյնսականություն }}
Քեյնսան տնտեսագիտական դպրոցը ստեղծվել է բրիտանացի տնտեսագետ [[Ջոն Մեյնարդ Քեյնս]]ի կողմից [[1936]] վականին, երբ նա հրատարակեց իր «Զբաղվածության, տոկոսի և փողի ընդհանուր տեսություն»
Շուտով հայտնվեցին Քեյնսի տնտեսագիտության տեսության մեծ թվով
=== 20-ր դարի երկրորդ կեսը ===
Տող 46.
{{ Հիմնական հոդված | Մոնետարիզմ }}
Մոնետարիզմը առաջացել է 20-րդ դարի 60-ական
Մոնետարիստները հաճախ վիճում են « քեյնսականների» հետ մոնետար դրամավարկային և ֆիսկալ քաղաքականության արդյունավետության
==== Ռացիոնալ սպասումների տեսություն ====
===== 1970 թվականի նոր դասական մակրոտնտեսագիտություն =====
{{ Հիմնական հոդված | Ռացիոնալ սպասումների տեսություն }}
Ռացիոնալ սպասումների տեսությունը առաջացել է 1970-ական թվականներին ամերիկացի տնտեսագետ [[Ռոբերտ Լուկասի]]
===== 20-րդ դար վերջին նոր քեյնսականություն =====
Այս տնտեսագիտական դպրոցը համարվում է քեյնսականության ճյուղավորումներից
Նոր քեյնսականները քիչ բանով են տարբերվում« հիմնական»
==== Առաջարկի տնտեսագիտություն ====
Տող 62.
[[Պատկեր:Rmundell.jpg|մինի|ձախից|130px |[[Ռոբերտ Մանդելլ]]]]
[[Պատկեր:Laffer Curve.png|մինի|աջից|200px | Առաջարկի տեսության ամենահայտնի կորերից մեկը համարվող, [[Լաֆֆերի կորը]]]]
Այս գաղափարը ըստ պաշտոնական տվյալների առաջադրվել է [[1970]]–ական թվականների երկրորդ
Առաջարկի տնտեսագիտության (տնտեսության) զարգացման տեսությունում կարևոր ներդրում ունեն [[Արթուր Լաֆֆեր]]ը և [[Ռոբերտ Մանդել]]
Այս դպրոցի ներկայացուցիչների կարծիքով ազգաբանակչության համար անհրաժեշտ է ստեղծել բոլոր նպաստավոր պայմանները ապրանքների և ծառայությունների արդյունավետ արտադրության
=== 21-րդ դարի սկիզբին Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամ ===
{{ Հիմնական հոդված | Համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամ (2008–2009)}}
2000-ականների երկրորդ կեսը նշանավորվեց ֆինանսական ճգնաժամի սկիզբով ամբողջ աշխարհում, որը ստիպեց շատ տնտեսագետների լրջորեն մտածել նրա պատճառների
Ֆինանսական ճգնաժամի փորձը միկրոտնտեսական մտքի զարգացման մեջ բերեց ոչ պակաս պտուղներ և վերջը դրեց առանձ այդ էլ փխրուն փոխհարաբերություններին` քենսյականների և նոր դասականների միջև ֆիսկալ և մոնետարիստական քաղաքականության կիրառման էֆֆեկտիվության վերաբերյա.
== Ժամանակակից մակրոտնտեսական տեսություն ==
=== Վերլուծություն ===
Մակրոտնտեսությունը համարվում է [[սոցիալական գիտություն]]
Տնտեսագիտությունը վերլուծության է ենթարկվում գրաֆիկների, աղյուսակների, սխեմաների, մաթեմատիկական ֆունկցիաների միջոցով, ընդ որում ուսումնասիրությանը ենթակա են մակրոտնտեսական փոփոխությունները որոնք կարող են լինել կամ ''էկզոգեն'', այսինքն կատարվում են տնտեսական մոդելից դուրս, կամ ''էնդոգեն'' որոնք ձևավորվում են մոդելի
Բոլոր մակրոտնտեսական հատկանիշները կարող են դիտվել կամ որոշակի ժամանակահատվածում, կամ բնութագրվում են որոշակի պահերի
* ''Հոսքեր' - փոփոխականներ, որոնք ուսումնասիրվում են որոշակի ժամանակահատվածում (օրինակ մեկ տարում)
* ''Պահուստներ'' - ցուցանիշներ, որոնք ցույց են տալիս քանակը տվյալ
Մակրոտնտեսագիտական վերլուծության ցուցանիշները բաժանվում են երկու խմբի՝ ''դրական'' վերլուծություն և ''նորմատիվային''
=== Տնտեսության տարերը ===
[[Պատկեր:Macroeconomics.PNG|մինի|450px|աջից|Քառահատվածային տնտեսական չափանիշ]]
Ցանկացած տնտեսություն կազմված է շուկաներից և տնտեսական
==== Մակրոտնտեսական շուկա ====
;Արտադրական գործոնների շուկա
Տնտեսական ռեսուրսներ կամ արտադրական գործոններ ընդունված է համարել ՝ ''հողը'' , ''աշխատուժը'' (աշխատանքի շուկա), ''ֆիզիկական և ֆինանսկան կապիտալ''
Որոշ տնտեսագետներ ավելացնում են նաև այդ ցուցակին ''մարդկային կապիտալը'' կարողություններ, մարդկանց տաղանդը, որը թույլ է տալիս ավելացնել
; Ապրանքների և ծառայությունների շուկա
Հենց այս շուկայում էլ իրականանում է պահանջարկի և առաջարկի ամբողջականության
;Ֆինանսական շուկա
{{Հիմնական հոդված| Ֆինանսական շուկա}}
Ֆինանսական շուկան կազմված է.
* ''Փողի շուկա'', որտեղ կատարվում է փողի առաջարկի և պահանջարկի ձևավորումը, հետազոտում տոկոսադրույքի և փողի զանգվածի հավասարակշռությունը
* ''Արժեթղթերի շուկա'', սա այնպիսի ֆինանսական ակտիվների շուկա է, ինչպիսիք են բաժնետոմսերը և
==== Մակրոտնտեսական գործակալներ ====
Մակրոտնտեսության մեջ դիտում են չորս տնտեսական գործակալներ
* ''Տնային տնտեսություններ'' - հանդիսանում են տնտեսական ռեսուրսների սեփականատերերը / արտադրական գործոններ/, ապրանքների և ծառայությունների հիմնական
* ''Կազմակերպությունների'' - ապրանքների և ծառայությունների հիմնական արտադրողների գլխավոր նպատակն է, առավելագույնի հասցնել սեփական
Տնային տնտեսությունները և կազմակերպությունները կազմում են '''տնտեսության մասնավոր հատվածը'''
* ''Պետություն'' - հասարակական բարիքների հիմնական արտադրողը, հիմնական նպատակն է ազգային եկամուտի վերաբաշխում, այլ գործակալների և շուկանների տնտեսական ակտիվության
Մասնավոր հատվածը պետության հետ միասին կազմում են '''փակ տնտեսություն'''
* ''Օտարերկրյա հատված'' - միջազգային առևտուր, կապիտալի և արժեթղթերի
Բոլոր չորս մակրոտնտեսական գործակալները ձևավորում են '''բաց տնտեսություն'''
=== Մակրոտնտեսական տեսության հիմնական ցուցանիշներ===
Տող 111.
* ''Սպառողական ծախսեր (նշ. С ) '' - ապրանքների և ծառայությունների դիմաց տնային տնտեսությունների ծախսերը
* ''տնային տնտեսությունների խնայողություններ(նշ. S) '' - եկամտի մի մասը, որը տնային տնտեսությունները պահում են բանկերում նպատակ ունենալով ստանալ լրացուցիչ եկամուտ`դեպոզիտներից
* ''Ներդրումներ(նշ. I) '' - կազմակերպությունները ապրանքների արտադրության ընդլայնման նպատակով կուտակում են կապիտալ և, հետևաբար, առավելագույն շահույթի ստացում են
* ''Ապրանքների և ծառայությունների պետական գնումներ (նշ. G) '' - պետական ներդրումները ևպետական ծառայողների աշխատավարձը և
▲* ''Ներդրումներ(նշ. I) '' - կազմակերպությունները ապրանքների արտադրության ընդլայնման նպատակով կուտակում են կապիտալ և, հետևաբար, առավելագույն շահույթի ստացում են հետապնդում։
* ''Զուտ հարկեր (նշ. T) '' - հարկերի և տրանսվերտների տարբերությունը: Պետական գնումների և զուտ հարկերի հարաբերակցությունը ցույց է տալիս պետական բյուդջեի վիճակը. Եթե պետական գնումները գերազանցում են զուտ հարկերին, ապա երկրում պետական բյուջեի (դիֆիցիտը ) պակասուրդ է, համապատասխանաբար, բյուջեի ավելցուկ նշանակում է, որ զուտ հարկերը գերազանցում են պետական գնումների չափը:
▲* ''Ապրանքների և ծառայությունների պետական գնումներ (նշ. G) '' - պետական ներդրումները ևպետական ծառայողների աշխատավարձը և այլն։
* ''Զուտ
* ''Ամբողջական եկամուտ(նշ. Y) '' -
'''<math>Y = C + I + G + Xn = C + S + T\,</math>''', Բաց տնտեսության համար ամբողջական եկամտի
Ամբողջական եկամտի ֆունկցիան որոշում է ամբողջական պահանջարկի կորը (eng. Aggregate Demand - - ''AD'')
Ամբողջական եկամտի բանաձևը նաև համարվում է ըստ ծախսերի [[համախառն ներքին արդյունքի]] հաշվառման
=== Ազգային հաշիվների համակարգ ===
{{ Հիմնական հոդված | Ազգային հաշիվների համակարգ }}
Մակրոտնտեսության մեջ ''ապրանքների, եկամուտների և ծախսերի շրջապտույտը'' ձևավորում են հիմնական ցուցանիշների
* ''ՀՆԱ'' - մեկ տարվա ընթացքում տվյալ երկրի տարածքում արտադրված բոլոր վերջնական ապրանքների և ծառայությունների ամբողջական շուկայական
* ''ՀԱԱ'' - անկախ արտադրման տեղից դիտարկվեղ երկրի քաղաքացիների կողմից արտադրված բոլոր վերջնական ապրանքների և ծառայությունների ամբողջական շուկայական
Զուտ ներքին և ազգային արդյունքը հաշվառվում են ինչպես ՀՆԱ–ն և ՀԱԱ-ն, բայց իրենց մեջ չեն ներառում օգտագործված կապիտալի արժեքը (այսինքն` մաշվածությունը)
Ազգային հաշիվների համակարգի ցուցանիշները օգտագործվում են ոչ միայն ամբողջական եկամտի և երկրում եկամտի հաշվառման համար, այլև բնակչության բարեկեցության մակարդակի մոտավոր չափման համար, այսինքն` երկրի կենսականորեն անհրաժեշտ միջոցներով` նյութական, սոցիալան, մշակութային, հոգևոր, էկոլոգիական և այլ բարիքների ապահովածության
== Մակրոտնտեսություն և պետության քաղաքականություն ==
Տող 136 ⟶ 135՝
{{ Հիմնական հոդված | Տնտեսական փուլեր}}
[[Պատկեր:Kydland.jpg|ձախից|մինի|150px| Տնտեսագիտության մեջ նոբելյան մրցանակակիր [[Ֆինն Կիդլանդ]]]]
Ցանկացած տնտեսական համակարգում կարելի է ընդգծել պարբերաշրջանային տատանումներ` տնտեսության վերելքներ և վայրէջքներ, որոնք առաջանում են ամբողջական պահանջարկի և ամբողջական առաջարկի ցնցումներից և կոչվում են ''բիզնես պարբերաշրջաններ'', տնտեսական կամ գործարար
վերելք, «գագաթ», անկում և «հատակ», այսինքն`
[[Պատկեր:Wikicycle.PNG|մինի|300px| Բիզնես – պարբերաշրջանների աբստրակտ պատկերումը տնտեսագիտության մեջ]]
Հաճախ գործարար ակտիվության այդպիսի տատանումները անկանխատեսելի են և ոչ
Այսպիսի պարբերաշրջանների պատճառները կարող են լինեն շատ տարբեր. Սկսած պատերազմներից, հեղափոխություններից, տեխնոլոգիական գործընթացներից և ներդրողների վարքագծից մինչև օրինակ մագնիսական փոթորիկների քանակը տարվա մեջ և մակրոտնտեսական գործակալների
Տնտեսական պարբերաշրջանների բնույթը և վարքագիծը ուղիղ հարաբերության մեջ է հիմնական մակրոտնտեսական հիմնախնդիրների հետ, [[արժեզրկում]] և [[գործազրկություն]]
Որպես կանոն, պետության քաղաքականությունը կախվածէ տվյալ երկրի տնտեսության վիճակից, այսինքն նրանից, թե պարբերաշրջանի, որ փուլում է գտնվում տվյալ երկիրը. վերելք, թե
=== Ֆիսկալ քաղաքականություն ===
{{ Հիմնական հոդված | Ֆիսկալ քաղաքականություն}}
[[Ֆիսկալ քաղաքականություն]]- պետության կարգավորիչ քաղաքականություն, որի նպատակն է մեղմել տնտեսական պարբերաշրջանները ամբողջական խնայողությունների ցուցանիշների փոփոխության
Ֆիսկալ քաղաքաանության դրական գծերից մեկը այն է, որ տվյալ քաղաքականությունը ավելի հեշտ է իրականացնել պետության կողմից, քան մոնետարիստական քաղաքականությունը, որովհետև պետությունը հստակ առանձին որոշումներ չի կայացնում ֆիսկալ քաղաքականության իրականացման
Ֆիսկալ քաղաքականությունը ունի նաև իր
=== Մոնետարիստական քաղաքականություն ===
{{Հիմնական հոդված| Դրամական-վարկային քաղաքականություն}}
[[Մոնետարիստական քաղաքականութուն]]-պետության կայունացնող քաղաքականություն, որի նպատակն է մեղմացնել տնտեսության պարբերաշրջանները [[Կենտրոնական բանկ]]ի կողմից առաջարկվող դրամի փոփոխության
Մոնետար քաղաքականության առավելությունը կայանում է նրանում, որ բանկային համակարգը ավելի արագ է գործում մոնետար քաղաքականության վրա, քան
Որպես մոնետար քաղաքականության թերություն կարելի է առանձնացնել այն, որ դրամի առաջարկի փոփոխությունը կախված է ոչ միայն կենտրոնական բանկից, այլ նաև կոմերցիոն բանկերի արդյունավետությունից և տնային տնտեսությունի վարքագծից, որը շատ ժամանակ մոնետար քաղաքականությունը դարձնում է ավելի երկարատև իր կատարումով, քան`
== Տես նաև ==
|