«ՆԱՍԱ»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Օդագնացության և տիեզերական տարածության հետազոտությունների ազգային վարչություն (ՆԱՍԱ)''' (անգլ. National Aeronautics and Space Administration, կրճատ՝ NASA), վարչություն, որը պատկանում է ԱՄՆ դաշնային կառավարությանը, ենթարկվում է անմիջականորեն ԱՄՆ փոխ-նախագահին, և 100% ֆինանսավորվում է [[ԱՄՆ]] պետական բյուջեից։բյուջեից: Պատասխանատու է երկրի քաղաքացիական տիեզերական ծրագրերի համար։համար:

ՆԱՍԱ-ի և նրա ստորաբաժանումների կողմից, այդ թվում նաև բազմաթիվ [[աստղադիտակ]]ների և ինտերֆերոմետրերի միջոցով ստացված լուսանկարները և տեսանյութերը հրապարակվում են որպես հասարակական ունեցվածք և կարող են ազատ պատճենվել։պատճենվել:

ՆԱՍԱ-ն ստեղծվել է 1958 թվականի հուլիսի 29-ին [[Օդագնացության ազգային խորհրդատվական կոմիտե|ՕԱԽԿ]]-ի ուժեղացման և վերանվանման միջոցով։միջոցով:

[[Մերկուրի (տիեզերանավ)|'''Մերկուրի''']] ({{lang-en|Mercury}})  - ԱՄՆ առաջին տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր։ծրագիր: [[Ռեդսթոուն (հրթիռ)|«Ռեդսթոուն»]] և [[Ատլաս (հրթիռ)|«Ատլաս Դ»]] [[կրող հրթիռ]]ների ցածր բեռնատարողության պատճառով «Մերկուրի» պարկուճների հնարավորությունները չափազանց սահմանափակ էին և իրենց տեխնիկական հագեցվածությամբ զգալիորեն զիջում էին սովետական [[Վոստոկ (տիեզերանավ)|«Վոստոկ»]] տիեզերանավերին։տիեզերանավերին: Այնուամենայնիվ ծրագրի ընթացքում փորձարկվեցին տիեզերանավի կողմնորոշման մեթոդները և ստացվեց զգալի տեխնիկական և բուժա-բիոլոգիական փորձ, որոնք օգտագործվեցին «[[Ջեմինի (տիեզերանավ)|Ջեմինի]]» և «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» ծրագրերում։ծրագրերում: Բացի այդ, աստրոնավտները վայրեջք էին կատարում իջեցվող սարքի խցիկում, այլ ոչ թե կատապուլտով դուրս էին թռնում տիեզերանավից, ինչպես «Վոստոկ»-ներում։ներում: «Մերկուրի» տիեզերանավերը զգալիորեն փոքր ու թեթև էին «Վոստոկ»-ներից, արգելակման շարժիչը պինդ վառելանյութով էր աշխատում, տիեզերագնացը ավելի շատ էր մասնակցում տիեզերանավի թռիչքի կառավարմանը քան «Վոստոկ»-ներում, որոնք չափազանց ավտոմատացված էին։էին: Այս ծրագրով թռիչքների ամբողջ գումարային ժամանակը երկու օրից ավելին է։է:

'''[[Ջեմինի (տիեզերանավ)|Ջեմինի]]''' ({{lang-en|Gemini}}), ԱՄՆ տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիր։ծրագիր: «Ջեմինի» շարքի տիեզերանավերը «[[Մերկուրի (տիեզերանավ)|Մերկուրի]]»-ների շարունակությունն էին, սակայն ունեին զգալիորեն ավելի մեծ հնարավորություններ (2 անձնակազմի անդամ, ավելի երկար ավտոնոմ թռիչքի հնարավորություն, ուղեծրի փոփոխության հնարավորություն և այլն)։: Այս ծրագրի ընթացքում փորձարկվեցին մոտեցման և կցման մեթոդները, առաջին անգամ պատմության մեջ կատարվել է տիեզերական սարքերի կցում։կցում: Կատարվեցին մի քանի ելքեր բաց տիեզերք, սահմանվեց այն ժամանակվա թռիչքի տևողության ռեկորդը։ռեկորդը: Այս ծրագրով թռիչքների ամբողջ գումարային ժամանակը կազմեց ավելին քան 41 օր։օր: Գումարային բաց տիեզերքում անցկացրած ժամանակը 10 ժամ։ժամ: Ջեմինի ծրագրի իրականացման ընթացքում ստացված փորձը օգտագործվեց [[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]] ծրագրի իրականացման ընթացքում։ընթացքում:

[[Պատկեր:Apollo 11 bootprint.jpg|ձախից|մինի|Բազ Օլդրինի լուսնային ոտնահետքը 1969թ. հուլիսի 20-ին իր արած լուսանկարի վրա։վրա:]]

[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|'''Ապոլոն ծրագիր''']] - ՆԱՍԱ-ի տիեզերագնացների թռիչքների տիեզերական ծրագիրը, հաստատվել է [[1961]] թվականին` [[Լուսին|Լուսնի]] վրա մարդու առաջին վայրեջքը իրականացնելու համար (Ապոլոն-11) և ավարտվել է [[1975]] թվականին։թվականին: Նախագահ [[Ջոն Քենեդի]]ին այս նպատակը նշեց 1961 թվականի սեպտեմբերի 12-ի իր ելույթում, որը իրականացվեց 1969 թվականի հուլիսի 20-ին Ապոլոն-11-ի առաքելության ժամանակ, [[Նիլ Արմսթրոնգ]]ի և [[Բազ Օլդրին]]ի վայրեջքով։վայրեջքով: Սրանից բացի Ապոլոն ծրագրի շրջանակներում կատարվեցին ևս հինգ հաջողված աստրոնավտների վայրեջքներ Լուսնի վրա, վերջինը 1972 թվականին։թվականին: Այս վեց թռիչքները Ապոլոն ծրագրով այս պահին միակն են մարդկության պատմության ընթացքում, երբ մարդիկ վայրեջք են կատարել այլ երկնային մարմնի վրա։վրա:

=== Սոյուզ —- Ապոլոն (1972-75թթ.)===

{{main|Սույուզ —- Ապոլոն}}

'''[[Սոյուզ —- Ապոլոն|«Սոյուզ» —- «Ապոլոն»]] փորձնական նախագիծ''' ({{lang-en|Apollo-Soyuz Test Project (ASTP)}} [[ռուսերեն]]` Экспериментальный полёт Союз —- Аполлон (ЭПАС)), [[ՍՍՀՄ|սովետական]] «[[Սոյուզ-19]]» [[տիեզերանավ]]ի և ամերիկյան «[[Ապոլոն (տիեզերանավ)|Ապոլոն]]» տիեզերանավի համատեղ փորձնական թռիչքի ծրագիր։ծրագիր:

Ծրագիրը հաստատվել է 1972 թվականի մայիսի 24-ին [[ՍՍՀՄ]]-ի և [[ԱՄՆ]]-ի միջև համագործակցության համաձայնագրով տիեզերքի խաղաղ նպատակներով օգտագործման մասին։մասին:

* ՍՍՀՄ և ԱՄՆ համատեղ թռիչքների կատարման փորձի կուտակում։կուտակում:

Բացի այդ ծրագիրը նախատեսում էր կցված տիեզերանավերի կողմնորոշման ղեկավարման հնարավորությունների ուսումնասիրություն, միջտիեզերանավային կապի և սովետական և ամերիկյան թռիչքների կառավարման կենտրոնների գործողությունների կոորդինացիայի փորձարկում։փորձարկում:

'''[[Սքայլեբ]]''' ({{lang-en|Skylab}}, {{lang-en|sky laboratory}} (թարգմանաբար` երկնային լաբորատորիա)), ամերիկյան [[ուղեծրային կայան]], նախատեսված տեխնիկական, աստղաֆիզիկական, կենսա-բժշկական հետազոտությունների, ինչպես նաև [[Երկրագունդ|Երկրի]] դիտարկումների համար։համար: Արձակվել է 1973 թվականի մայիսի 14-ին, ընդունել է երեք արշավախումբ 1973 թվականի մայիսից մինչև 1974 թվականի փետրվարը, իջել է ուղեծրից և ոչնչացել 1979 թվականի հուլիսի 11-ին։ին: <br /> Երկարությունը 24,6 մ, մեծագույն տրամագիծը 6,6 մ, զանգվածը - 77 տ, ներքին ծավալը 352,4 մ³։: Ուղեծրի բարձրությունը 434 - 437 կմ ([[պերիգեյ]]-[[ապոգեյ]]), թեքումը 50°։:

Ընդհանուր առմամբ կայան են այցելել երեք արշավախումբ։արշավախումբ: Արշավախմբերի հիմնական նպատակն էր անկշռությանը մարդու հարմարվողության ուսումնասիրությունները և գիտական փորձերի իրականացումը։իրականացումը:

Առաջին արշավախումբը ([[Չարլզ Կոնրադ]], [[Փոլ Ուայթց]], [[Ջոզեֆ Կերվին]]) շարունակվեց 28 օր (24.05.1973 - 22.06.1973) և ուներ ոչ այնքան գիտական, այլ վերանորոգողական բնույթ։բնույթ: Դեպի բաց տիեզերք կատարված մի քանի ելքերի ընթացքում աստրոնավտները բացեցին չբացված արևային մարտկոցը և վերականգնեցին կայանի ջերմակարգավորումը։ջերմակարգավորումը:

Երկրորդ արշավախումբը [[Ալան Բին]]ի, [[Ջեք Լասումա]]յի և [[Օուեն Գերրիոտ]]ի մասնակցությամբ կայան ժամանեց 28.07.1973 և անցկացրեց ուղեծրում արդեն 59 օր։օր:

Երրորդ և վերջին արշավախումբը ([[Ջերալդ Կարր]], [[Էդվարդ Գիբսոն]], [[Վիլիամ Պոուգ]]) մեկնարկեց 1973 թվականի նոյեմբերի 16-ին և սահմանեց մարդու տիեզերքում անցկացնելու բացառիկ ռեկորդ - 84 օր։օր:

'''Տիեզերական տրանսպորտային համակարգ''' ({{lang-en|Space Transportation System}}), ավելի հայտնի է որպես` [[Սփեյս Շաթլ]] ({{lang-en|Space shuttle}} - ''տիեզերական մաքոք''), [[ԱՄՆ|ամերիկյան]] [[բազմակի օգտագործման տիեզերանավ]]։: Շաթլները [[տիեզերք|տիեզերական տարածություն]] էին արձակվում էին [[կրող հրթիռ]]ների միջոցով, տիեզերքում կատարում էին տեղաշարժումներ տիեզերանավի նման և վերադառնում էին Երկիր` [[ինքնաթիռ]]ի նման։նման: <br />

Ենթադրվում էր, որ շաթլները հաճախակի կթռչեին Երկրի ուղեծրի և մակերևույթի միջև, երկու ուղղություններով օգտակար բեռներ տեղ հասցնելով։հասցնելով: Նախագծման ընթացքում նախատեսվել է, որ ամեն մի շաթլ դեպի տիեզերք պետք է կատարեր մինչև 100 թռիչք։թռիչք: Սակայն, գործնականում նրանք օգտագործվեցին զգալիորեն ավելի քիչ։քիչ: 2011 թվականի մարտի տվյալներով ամենաշատ թռիչքներ իրականացրել է «[[Դիսքավերի (շաթլ)|Դիսքավերի]]» շաթլը` 39 թռիչք։թռիչք: <br />

Ծրագիրը ավարտվել է 2011 թվականին, բոլոր գործող տիեզերանավերը ուղարկվել են թանգարաններ։թանգարաններ: Վերջին թռիչքը կատարել է «[[Ատլանտիս (շաթլ)|Ատլանտիս]]» շաթլը` վայրէջքը եղավ 2011թ. հուլիսի 21-ին։ին:

[[Պատկեր:STS-133 International Space Station after undocking 5.jpg|մինի|320px|ՄՏԿ-ը 2011թ. մարտին։մարտին:]]

'''Միջազգային տիեզերակայան'''ը (կրճատ` ՄՏԿ, [[անգլերեն]]` International Space Station, կրճատ` ISS, [[ռուսերեն]]` Междунаро́дная косми́ческая ста́нция, կրճատ` МКС) որպես բազմանպատակ հետազոտական համալիր օգտագործվող ուղեծրակայան է։է: <br />

Կառավարումն իրականացվում է համատեղ` [[Հյուսթոնի թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից եւ [[Կորոլյովի տիեզերական թռիչքների կառավարման կենտրոն]]ից։ից:

Ստեղծվել է սովետական, ապա` ռուսական Միր-2 կայանի, Եւրոպական Կոլամբուս կայանի եւ ճապոնական Կիբո լաբորատորային մոդուլի հետ համատեղ։համատեղ: