«Դարդանելի օպերացիա»–ի խմբագրումների տարբերություն
Content deleted Content added
Նոր էջ «{{Խմբագրում եմ|Armenmir}} {{Տեղեկաքարտ Ռազմական հակամարտություն }}»: |
No edit summary |
||
Տող 1.
[[պատկեր:G.C. 18 March 1915 Gallipoli Campaign Article.jpg|right|250px|Ֆոտոհատվածներ Չանաքքալեի մոտ տեղի ունեցած մարտերից]]
'''Դարդանելիի օպերացիա''' (''[[Գալիպոլի]]ի մարտ''; ''[[Չանաքկալե]]ի ճակատամարտ''; {{lang-tr|Çanakkale Savaşı}}; {{lang-en|Gallipoli Campaign}}), մասշտաբային զինված օպերացիա, որը տեղի է ունեցել [[Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]ի ընթացքում: Օպերացիան սկսվել է [[Ուինսթոն Չերչիլ]]ի նախաձեռնությամբ<ref>Erik Goldstein. ''Wars and Peace Treaties: 1816 — Present''. Routledge, 1992. Page 43.</ref> [[Անտանտ]]ի կողմից` հատկապես [[Բրիտանական կայսրություն|Բրիտանական կայսրության]]: Օպերացիայի նպատակը [[Ստամբուլ]]ի գրավումն էր, [[Թուրքիա]]յի պատերազմից դուրս գալը և դեպի [[Ռուսաստան]] ծովային ճանապարհի բացումը<ref>''The Encyclopaedia Britannica'', Vol.7, Edited by Hugh Chisholm, (1911)</ref>: Արդյունքում [[Օսմանյան կայսրություն]]ը հաղթանակ տարավ:
== Գործողության սկիզբը ==
[[1915]]թ-ի [[փետրվարի 19]]-ին անգլո-ֆրանսիական նավատորմը (6 լինքոր, 1 գծային հածանավ) սկսեց հարվածել օսմանյան ռազմական ամրոցներին , սակայն թուրքական կողմին դաշնակիցները էական վնասներ չպատճառեցին:
[[Փետրվարի 25]]-ին դաշնակիցները ճնշեցին թուրքական մի քանի մարտկոցների և սկսեցին ականապատումը նեղուցի երկայնքով: Սակայն նրանց նկատմամբ սկսեցին կրակ բացել, որի արդյունքում նրանք նահանջեցին:
[[Մարտի 18]]-ին նշանակվեց Դարդանելի վրա հարձակման գլխավոր փորձը: Կարդեն Սեքվիլին փոխարինեց ծովակալ Ջոն դե Ռոբեքը: Դաշնակիցները ստացան համալրում և արդյունքում ունեցան նավերի 3 դիվիզիա: Սակայն թուրքական նավատորմը նույնպես ամրապնդվեց, և ավելացավ ականների քանակը նեղուցի ամբողջ երկայնքով:
== Մարտի 18-ի հարձակում ==
[[պատկեր:HMS Irresistible abandoned 18 March 1915.jpg|thumb|300px|left|Խորտակվող <<Իրեսթիբլ>>]]
[[Մարտի 18]]-ին ժամը 10:30 րոպեին դաշնակիցների նավերը մտան նեղուց: Թուրքերը թույլ տվեցին, որ հակառակորդը մոտենա և բարձրադիր լեռներից բացեցին հրետանային կրակ: «Սուֆֆրեն» լինքորները և «Agamemnon» նավը ստացան ծանր վնասներ, «Gaulois», «Bouvet», «Ocean», «HMS Irresistible» տիպի նավերը պայթեցին ականների վրա, որոնք նախորդ օրը տեղադրվել էին թուրք սակրավորների կողմից: Ժամը 18:00-ին բրիտանացի ծովակալ Ջոն դե Ռոբեքը հրաման արձակեց դադարեցնել օպերացիան: [[Թուրքեր]]ը ունեցան փոքր կորուստներ (վերացվել էր 8 հրետանային թնդանոթ): Հետագայում օպերացիան շարունակություն ունեցավ, սակայն ամբողջ գործողության արդյունքում հաղթանակը կրեց [[Օսմանյան կայսրություն]]ը:
==Կորուստներ ընդհանուր օպերացիայի ընթացքում==
* {{դրոշ|Մեծ Բրիտանիա}} [[Բրիտանական կայսրություն]] զոհվել, վիրավորվել է մոտ 119,7 հզ. մարդ,
* {{դրոշ|Ավստրալիա}} [[Ավստրալիա]] կորցրել է 8709 զինվոր<ref name="au">[http://www.gold10.ru/news/6836/ Галлиполи - сражение 1915 года]</ref>
* {{դրոշ|Նոր Զելանդիա}} [[Նոր Զելանդիա]] կորցրել է 2721 զինվոր<ref name="au"/>
* {{դրոշ|Ֆրանսիա}} [[Ֆրանսիա]] զոհվել, վիրավորվել է մոտ 26,5 հզ մարդ
* {{դրոշ|Թուրքիա}} [[Օսմանյան կայսրություն]] զոհվել, վիրավորվել է մոտ 186 000 մարդ
== Ծանոթագրություններ ==
{{ծանցանկ}}
== Հղումներ ==
* [http://www.hrono.info/sobyt/1900sob/1915dardan.html Դարդանելիի օպերացիան Քրոնոս կայքում]
* [http://www.islam-penza.ru/news/bitva_pri_chanakkale/2010-06-24-1919 Չանաքքալեի ճակատամարտ]
* [http://www.gallipoli.ru/military-museum/ Գալիպոլիի զինվորական թանգարան]
* [http://news.day.az/politics/573492.html 100 տարի Չանաքքալեից հետո: Հաղթանակ,որը փոխեց պատմության ընթացքը]
* [http://www.gallipoli.ru/%D0%B4%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F-1915/ Ռուսաստանի մասնակցությունը Գալիպոլիին]
{{Արտաքին հղումներ}}
[[Կատեգորիա:Թուրքիայի պատմություն]]
[[Կատեգորիա:Առաջին համաշխարհային պատերազմ]]
| |||