«Ասկերանի շրջան»–ի խմբագրումների տարբերություն

'''Ասկերանի շրջան''', [[Արցախ|Արցախի Հանրապետության]] 8 [[Արցախի Հանրապետության շրջաններ|շրջաններից]] մեկը։ Շրջանի մակերեսը կազմում է 1.222 կմ², բնակչությունը՝ 16.979 մարդ ([[2005|2005 թ.]]<ref>[http://census.stat-nkr.am/nkr/1-4.pdf Ազգային վիճակագրության Ծառայություն, 2005 թ. մարդահամարի արդյունքները]</ref>)։ Ունի 42 համայնք, 47 գյուղական և 1 քաղաքային բնակավայր։ Շրջկենտրոնը Ասկերան քաղաքն է։ Ա.շ. գտնվում է ԼՂՀ տարածքի կենտրոնական մասում, ընդգրկում է Կարկառ գետի ավազանը։Շրջկենտրոնըավազանը։ Շրջկենտրոնը համանուն [[Ասկերան]] քաղաքն է։Հարավումէ։ Հարավում սահմանակից է Հադրութի, արևելքում՝ Մարտունիի և Աղդամի. արևմուտքում՝ Շուշիի և Քաշրսթաղի, հյուսիսում՝ Մարտակերտի շրջաններին

Վերակազմվել է 1991-ին։Ասկերանիին։ Ասկերանի շրջանի այժմյան տարածքը մինչև 1930-ական թվականները պահպանել է Խաչեն անվանումը, որից հետո կոչվել է [[Ստեփանակերտի շրջան]]. 1978-ից՝ Ասկերանի շրջան։ Ա. շ-ի տարածքի մի մասը՝ Կարկառի աջափնյա հատվածը, մտնամ էր Արցախի Վարանդա, ձախափնյակը՝ Խաչեն գավառների մեջ։ 1887-1917-ին շրջանը մտել է [[Ելիզավետպոլի նահանգ]]ի Շուշիի գավառի կազմի մեջ։ Խորհրդային կարգերի հաստատումից հետո վերացվել են նախկին րաժանումներր։ Ա.շ.-ի այժմյան տարածqի և Շուշիի շրջանի սահմաններում ձևավորվել է Խաչենի շրջանը՝ բաղկացած 5 համայնքներից (Դաշբուլաղ, Մալիբեկլու.Ասկերան. Կարմիրգյուղ և Բերդաձոր). որոնք ընդգրկել են 65 գյուղ և 2 քաղաք՝ [[Շուշի]], [[Ստեփանակերտ]])։ 1925-ին Խաչենի շրջանից առանձնացվել են Շուշին և Բերդաձոշի գյուղերը. որոնց հիմքի վրա ստեղծվել է [[Շուշիի շրջան]]ը։

1987թ-ի դեկտեմբերին Ասկերան քաղաքում ստեղծվել է ստորագրահավաք կազմակերպող խումբ (ղեկավարներ՝ Ս. Առուշանյան, Ջ. Մարտիրոսյան), որը 1988թ-ի փետրվարին Շարժման 40 ակտիվիստների մասնակցությամբ գումարել է ժողով, որում հաստատվել է գործունեության ծրագիրը, որոշման նախագիծը, և այն տարածվել է տարբեր շրջաններում։ Ասկերանում փակցվել է Շարժման առաջին ցուցապաստառը՝ «Կեցցե Լեռնային Ղարաբաղի և Հայկական ԽՍՀ վերամիավորումը» (ռուսերեն)։ Ադրբեջանի Կոմկուսի կենտկոմը ԷԴ մարզկոմից պահանջել է շրջկոմների բյուրոների համատեղ նիստում դատապարտել Շարժման մասնակիցներին, ինչը սակայն կանխվել է 1988-ի փետրվարի 13-ի աննախադեպ հանրահավաքով։ 1988-ի փետրվարի 20-ին նախաձեռնող խումբը հրավիրել է Ասկերանի շրջխորհրդի նստաշրջան, որն ընդունել է մարզային արտահերթ նստաշրջան գումարելու մասին որոշում։ Փետրվարի 21-ին ԽՄԿԿ կենտկոմը դատապարտել է Շարժումը։ ԼՂԻՄ մարզկոմը հավանություն է տվել այդ որոշմանը և հանձնարարել, որ Ասկերանի շրջկոմի բյուրոն նույնպես հավանություն տա։ Նիստը կայացել է փետրվարի 21-ին և չի ավարտվել, ադրբեջանցի ազգայնամոլները (8 հզ-ից ավելի) Աղդամի կողմից հարձակվել են Ասկերանի վրա ։վրա։ Այնուհանդերձ որոշումն ուղարկվել է մարզկոմ, ձևակերպվել փետրվարի 26-ի ամսաթվով։ Համատեղ ուժերով հարձակմանը հակահարված է տրվել, որից հետո նախաձեռնող խումբը ձեռնամուխ է եղել կամավորական ջոկատների ստեղծմանը։ Առաջին ջոկատներն ստեղծվել են Ասկերանում (հրամանատար՝ Վ. Բալասանյան), Բադարայում (Ս. Ավանեսյան, Կ. Արզումանյան), Խնձրիստանում (Ա. Բեգլարյան, Ն. Ղուլյան), Շոշում (Ա. Հայփյան), Ակնաղբյուրում (Ա. Ղարամյան), Խանաբադում (Ա. Մելքումյան), Աառնադբյուրում (Մ. Միրզոյան), Լուսաձորում (Տ. Խաչատրյան), Նորագյուղում (է. Ասլանյան), Այգեստանում (Ս. Հակոբյան), Դաշուշենում (Մ. Վարդանյան), Խանածախում (Ա. Ավագյան),Սարուշենում (Կ. Ավետիսյան), Քռասնիում (Վ. Բաղրյան), Խանցքում (Վ.Գաբփելյան), Սարդարաշենում (Կ. Շահբագյան), Հարավում (Կ. Մելքումյան), Դահրավում (է. Խաչատրյան), Փրջամալում (Ֆ. Բեգլարյան), Կարմիրգյուղում (Ա. Ատեփանյան), Ավետարանոցում (Հ. Ստեփանյան), Աստղաշենում (Վ. Ղազարյան)։

2- րդ հրաձգային զումարտակը (հրամանատար Ռ. Հակոբջանյան) կազմավորվել է Դահրավ, Փռջամալ, Նախիջևանիկ, Արանգամին, Քյաթուկ, Քնածախ և Հասանաբադ գյուղերի ջոկատների հիմքի վրա։ Պաշտպանել է Ադբուլաղ-Նախիջևանիկ հատվածը։

1992-ի վերջին ՊՇ-ի կազմի մեջ է մտել նաև 35-րդ առանձին գումարտակը՝Ասկերանիգումարտակը՝ Ասկերանի պաշտպանական շրջանի տանկային գումարտակի ազատամարտիկները (հրամանատար՝ Ա.Ղարամյան), որը մինչ այդ կռվել էր Լաչինի ուղղությամբ։ Կազմավորվել է Ակնաղբյուր, Ավետարանոց, Սարինշեն, Խաչմաչ, Սղնախ, Մադաթաշեն, Ջրաղացներ և Մոշխմհատ գյուղերի ջոկատների հիմրի վրա։

ՊՇ-ի ստորաբաժանումները մասնակցել են Ասկերանի , Շուշիի (Քարինտակ, Շուշի), Մարտակերտի, Քելբաջարի, Աղդամի (Շելլի, Կասիմ, Ղարադաղլու, Աղդամ ) շրջանների ինքնապաշտպանական և ազատագրական մարտերին, ոչնչացրել Ջանհասանի, Քյոսալարի, Մալիբեկլուի, Ղուշչուլարի և այլ կրակակետեր։ ՊՇ-ից զոհվել է 300 ազատամարտիկ։

Շրջանի մակերևույթը լեռնային է՝ խիստ կտրտված գետահովիտներով և անդնդախոր կիրճերով։ Հիմնականում անտառապատ է, ցածրադիր վայրերում՝ թփուտածածկ։ Արևմտյան կողմում Ղարաբաղյան լեռնաշղթան է, որի առանձին զագաթների բարձրությունը 2500-2750 մ է։ Միջին բարձրությունը՝ 800 մ։ Շրջանի ընդերքը հարուստ է կրաքարի. պղնձի, մարմարի. պեմզայի. կոպալի, մերգելի. կավի պաշարներով։ Տարածքով են հոսում Կարկառ, Մեղարգետ (Բալուջա), Բադարա, Քոլատակ գետերը։